Plaatjes kijken.
In de loop der tijden ben ik op veel plekken in archieven geweest met mijn camera. Ook op plekken waar geen gemakkelijke vrije toegang is. Ik denk dus dat ik een boel plaatjes heb die weinigen kennen. Ik wil wel eens proberen of deze weblog een goeie manier is om zulke afbeeldingen te publiceren. Ik maak er raadseltjes van: wie kent dit plaatje. Niet om uw kennis te testen, of om een wedstrijd te organiseren, maar om een discussie op gang te brengen waarin nieuwe gezichtspunten boven water kunnen komen.
Hier komt de eerste:
In 1998 was ik opnames aan het maken van de prenten van Beekhuizen in de topografische collectie van de Arnhemse Musea. Ruud Borman, de toenmalige conservator, zag met welk onderwerp ik bezig was, en kwam met een boek aanlopen, dat, naar hij zei, niet in de catalogus was opgenomen. Het betrof een album met afbeeldingen van van alles langs de Veluwezoom aan beide kanten van Arnhem, meen ik. Het zou gemaakt zijn door een Duitse kunstenaar die hier een zomer had doorgebracht omstreeks 1790. Er staat van alles in. Kastelen, parken, watervallen, dorpsgezichten. Ik heb er toen een paar van gefotografeerd, en daar zijn er ook nog van mislukt. Maar deze niet.
Uit dezelfde serie van de Duitse kunstenaar:
Middachten van voor 1795
Gevonden, Hof te Dieren (Dieren). Geen parate kennis, maar had de afbeelding ooit ergens gezien. Gelukkig had je al Veluwezoom vermeld. Dat maakte het iets gemakkelijker. Ik vond de afbeelding terug in ‘De Nederlandse Buitenplaats‘ van Jhr. Dr. H.W.M. van der Wijck, pag. 462. Met ondertitel ‘Het Hof te Dieren, aquarel uit het schertsboek van een onbekende Duitse artiest einde 18de eeuw. Coll. Gem. Museum Arnhem‘. In het boek in zwart-wit en veel kleiner, dus nu in kleur en groter, is een aanwinst om de afbeelding zo te zien.
Vaak genoeg langs Hof te Dieren gereden (aantal jeugdjaren in De Steeg gewoond), maar nog nooit bezocht ; staat nog op het lijstje.
Goed dat je het gevonden hebt Jan. Ik kende de afbeelding niet, maar had het wel al aan een ander cascade-lid gesuggereerd. Dit is net zo’n geval van wat de vogelaars van Willem Overmars noemen “general shape and behaviour”, ook al is het geen plant of dier. Zo’n groot huis en dan aan de Veluwezoom en dan zo te zien aan de gevels met middeleeuwse en renaissance-kenmerken, dat kan alleen maar Hof te Dieren zijn, ook al weet je niet hoe dat er heeft uit gezien. Het interessante van deze tekening is bovendien dat het zo romantisch is met die muurbeplanting tussen de ramen, die niet-gladgemaaide oeverbeplanting en die overhangende boom. Alleen daarop is dit plaatje al eind 18de eeuw te determineren. Je bedoelt overigens vast niet een schertsboek, maar een schetsboek. Dank je wel Willem voor deze foto. Kunnen we nog eens in een lezing over landschapsstijl gebruiken.
Ja, allemaal goed. Van Der Wijck wist toch echt al die dingen te vinden. Maar nu komen de leuke vragen. Wie zou die ” duitse schilder” kunnen zijn. Het gebouw is in 1795, meen ik uit het hoofd, afgebrand; de datering is dus voor 1795.
En hoe verhoudt dit plaatje zich tot de oudere gedrukte serie prenten van Hof te Dieren. Het lijken wel andere gebouwen.
Hierbij nog een tekening van Middachten uit hetzelfde album
Ik vrees toch dat je met een plaatje van Middachten een nieuw log moet openen, Willem. Er komt geen plaatje door in de reacties bij mij. Verder dacht ik nog, als iemand het zou moeten weten, ik bedoel wie die tekenaar zou kunnen zijn, dan is het Wilhelm Diedehofen uit Cleve, maar daar hebben we geen email-adres van. En dan nog andere plaatjes van Dieren. Ik zit niet meer in Wageningen, dus dat moet Liesbth maar eens bekijken. Wel heb ik hier in het boek van Louise van Everdingen: “Het Loo, De Oranjes en de Jacht”(1984) een repro van een gravure van Petrus Schenk (1698), waarop te zien is “Huis te Dieren van achteren vlak tegen het apartement des Konings”, met de toren en de twee renaissance-gevels, overeenkomstig de tekening van de onbekende Duitser.
In het eerder genoemde ‘De Nederlandse Buitenplaats‘ van van der Wijck staat op pag. 463 een detail van de ‘Caerte van Dieren‘ door Barent Elshoff uit 1728. Hierop staat, schuin van boven gezien, het gebouw met 2 renaissance-gevels en het langwerpige deel ernaast. Maar de afbeelding is met beide gevels aan de linkerzijde terwijl de afbeelding van Willem ze aan de rechter kant heeft. Verder is er geen torentje tussen de 2 gevels.
Nu is van boven te zien dat ‘de achterkant’ ook 2 gevels en een langwerpig deel heeft (en zelfs hetzelfde aantal schoorstenen). Dus de afbeelding van Willem lijkt dus aan de andere zijde van het gebouw te zijn. De hoektoren als rechtsachter bij Willem, is de hoektoren als linksvoor bij Elshoff.
zou het vor de lezertjes niet leuk zijn als de genoemde afbeeldingen ff erbij gezet zouden worden ? 😀
Willem, ik zal afbeeldingen en kaarten die ik in boeken vind ‘bijeenharken’ tot een document. Maar nu alvast iets wat direct online aanschouwd kan worden.
Gelderland in Beeld, de gedigitaliseerde beeldcollectie van de Gelderland Bibliotheek, kent o.a. zo’n 4000 afbeeldingen van Gelderse kastelen (geschonken door de heer D.J.G. Buurman, voormalig directeur van de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen).
In Kastelen in Beeld, kies Dieren in ‘Kies een plaats’ en een serie van afbeeldingen volgt. De 1ste afbeelding laat na aanklikken en inzoomen het huis zien. In de 2de serie van 9 geeft de 2de afbeelding nog duidelijker het huis, van dezelfde zijde als de afbeelding van Willem, weer. Kijk ook zeker de andere afbeeldingen door, met o.a. de waterdoolhof, de grotten, de wijnbergen en meer.
Staat er in het album van die Duitse kunstenaar aanwezig in de topografische collectie van de Arnhemse Musea ook een afbeelding van kasteeel Doorwerth? Ik ben op zoek naar een prent of tekening van Doorwerth die de situatie rond 1800 weergeeft, en ook eentje waarop de landschappelijk ligging van het kasteel met uitzicht over de Rijn te zien is. In Gelderland in Beeld zit wel een prent met behalve het kasteel twee uitzichten, maar ik weet niet van wanneer deze prent is.
In De Nederlandse Buitenplaats van H.W.M van der Wijck staan een 3-tal
afbeeldingen, uit dat Duitse schetsboek (790), rond Doorwerth:
Huis van de onderschout Doorwerth (pg 267)
Gezicht van Doorwerth naar het Westen (pg 269)
Hermitage Doorwerth (pg 269)
Je noemde al Gelderland in Beeld. Met zeer veel ansichten, maar ook afbeeldingen ; o.a. zicht op Kasteel Doorwerth en omringend terrein van de hand van Jan de Beijer en uit 1744. Deze staat ook op Nederlandse Middeleeuwse Kastelen
Dan is er ook nog wat materiaal uit Topografisch Historische Atlas Gelderland van Gelders Archief ; zoek met ‘prenten’ in Zoeken naar en Doorwerth in Beschrijving. Er volgen een aantal prenten, o.a. weer een zicht op het kasteel (in kleur) van opnieuw Jan de Beijer (1744).
B.C. Koekoekhaus in Kleve (=museum) Misschien kunnen zij u verder helpen?
Hebben veel kennis van de Oosterbeekse schilders Pictura Veluvensis uit die periode.