Haerlemse courant van 8 februari 1772
Weer zo’n advertentie waar je toevallig tegenaan loopt. In de Haerlemse Courant van 8 februari 1772 valt te lezen: ‘Iemand genegen zynde als tuinman, te fungeeren op een plantagie in de Colonie van Surinamen, op favorable Conditien, kan zig, mits verstaande het teekenen, aanleggen van tuinen, parterres en bloemperken, en niet boven de 30 jaaren oud zynde, addresseeren by den boekverkooper P.J. Entrop, t’Amsterdam op het Konings-Plyn…’
Nederlandse tuinmannen die naar Brittannië, Rusland, Duitsland en elders gingen daar kennen we wel voorbeelden van. En gezien tekeningen van tuinen rond en in Batavia gingen ze ook naar de Oost (zie afbeeldingen hier onder). Dus ongetwijfeld ook naar de West. Alleen ken ik daar geen tekeningen van met tuindetails als die hieronder; ik houd me aanbevolen.
Na een eerste advertentie vond ik vrij snel nog enkele gelijkluidende, zij het dat bovenstaande net even hogere eisen stelt. Ook een stukje ontwerpvaardigheid (’teekenen’) werd vereist.
En dat jaar 1772. Dat is toch een beetje een ‘kantelpunt’ in de geschiedenis van de NL tuinarchitectuur. Ik doel dan op de gravure van Beeckestijn naar een tekening van J.G. Michael. Stel nou eens dat Michael bovenstaande advertentie had gelezen en had gereageerd… 🙂
Jan Holwerda
Werkzaamheden aan en in de parterres op de buitenplaats van Reynier de Klerk te Batavia (ca 1778), Johannes Rach Bron: Atlas of Mutual Heritage.
De grootse toegang tot de aanleg rond het landhuis Weldt Vried (Weltevreden) te Batavia (1765-1775), Johannes Rach Bron: Rijksmuseum Amsterdam
En vergeet ook de Kaapkolonie niet, er is enige informatie over te vinden. Minstens één exemplaar van Van Laar was aanwezig in de Kaap.
Inderdaad, niet vergeten. Eerder al een tweetal kaarten
http://www.cascade1987.nl/twee-tuinen-op-voc-kaarten/
Beste Jan
Ik heb nog de volgende advertenties:
8 mei 1738 Amsterdamse Courant
Alle de geene die geneegen mogte zyn Negros Slaven van de kusten van Africa over te voeren in de Colonie van Suriname, ten eynde aldaer te werden verkogt, gelieve zig te adresseeren binnen Amsterdam, aen Mr. Joan Hubert van Meel, Secretaris van de Societeyt van Surinamen; alwaer verder elucidatie te bekomen zal zyn.
2 en 18 maart 1751 Amsterdamse Courant GAA
H.S. Blokker in de Weyde Heysteeg t’Amsterdam, Kruydewinkelier en Besteller van Boekhouders, Comptoir, Lyfknegts en Koetsiers, Chyrurgyns, apothekers, kruydeniers, ordinarissen, Logementen, zilversmits, Pakhuys en winkelknegts, en winkeldochters …. 3 Personen genegen zyn als 1 voor Timmerman en 2 voor Tuynman na Surinamen konnen zig aen hem adresseeren.
13 september 1751 ’s Gravenhaegse Courant (HGA)
Hermanus Blokker Besteller in de Heysteeg t’Amsterdam, presenteert zyn dienst aen alle Heeren Kooplieden, om te bezorgen Boekhouders, Koetsiers en Lyfknegts, Comptoir en winkeldogters, Apothekers, Chyrurgyns en Winkelknegts; bezorgt ook allerley Volk naer Surinamen en andere Colonien; heeft altoos bequaem Volk in allerley affaires aen de hand, als meede Tuynlieden, bequaem om Plaetsen aen te leggen, het zy voor Grotwerk te maeken en de liefhebbery van Orangerie en Ananassen, en alles wat tot de liefhebbery behoort.
Mooi Leo. Grotwerk, maar dan in de Oost, zie eerdere
http://www.cascade1987.nl/grot-rotspartij-watervalletjes-en-parasol-te-batavia/
Beste Jan
Hier nog een maar nu nog later:
9 juli 1782 Haerlemse Courant
Ongehuwde Personen, het Tuinieren welverstaande, geneegen zynde op favorabele Conditien zig te engageeren als TUINMAN, of ook als TUINKNEGTS, na Boston in Noord-Amerika, kunnen zig daartoe adresseeren by den Boekverkooper M. Schooneveld, de Beursstraat by den Dam t’Amsterdam.
Beste Jan Holwerda,
Ik probeer het nog een keer want het lijkt erop dat mijn berichtje niet goed is doorgekomen.
Niek Ravensbergen attendeerde mij op de discussie over tuinlieden in Suriname etc.
Ik las je bovenstaand bericht maar was verrast over de afbeeldingen. Die zijn gemaakt door de Deen Johannes Rach die in VOC-dienst in Batavia en aan de Kaap woonde. Hij is nooit in Suriname geweest. In 2010 publiceerde ik in Cascade het artikel ‘LUSTWARANDEN VAN AANMINNELYKEN ZWIER’. Bataviase Thuynen. Zie ook: http://www.cascade1987.nl/bulletins/BataviaseThuynen-Zuiderweg-CascadeBulletin-2010-1.pdf Op pag 32 is de eerste afbeelding in je tekst te zien.
Wel zijn er gedichten over Surinaamse tuinen bekend. Liever geschreven plantages. Paul Francois Roos dichtte er over, bijvoorbeeld ‘Schets van het plantaadje leven’. Zijn gedichten zijn gebundeld in Surinaamse mengelpoezy (1804) – zie ook: http://www.dbnl.org/tekst/roos003suri01_01/index.php
Terugekerend naar de tuinlieden. Er zijn Duitse tuinlieden in dienst van de VOC werkzaam geweest in Batavia en aan de Kaap. Wat is je bedoeling met de tuinlieden?
Hartelijke groeten, Adrienne Zuiderweg
Adrienne, ik ben me ervan bewust dat de afbeeldingen geen betrekking hebben op Suriname. Staat ook in tekst en onder de afbeeldingen, maar moet mogelijk duidelijker.
Ik heb niet direct verdere bedoelingen, kwam gewoon deze voor mij opvallende advertentie tegen. En dan hoop je die te kunnen illustreren met een passende afbeelding. Helaas vond ik er geen die betrekking heeft op Suriname, behalve deze dan
http://www.cascade1987.nl/plantaadje-johanna-charlotta-aanzet-tot-een-overzeese-tuinhistorische-expeditie/
Beste Jan,
Tot nu toe is er inderdaad weinig bekend over tuinen in Suriname. Daarom veel dank voor de link. Die ken ik weer niet. wat fijn, zo help je elkaar. In de omgeving van Paramaribo zijn er nog relicten van tuinen te vinden. Maar eigenlijk waren dat plantages. Die andere functie hadden dan de vaderlandse tuinen, want productie voor de handel terwijl die van de vaderlandse buitenplaatsen en Bataviase thuynen voor ‘aanminnelyke zwier’ waren. Wellicht ben je bekend met het proefschrift van Pieter (P.A.F.) van Veen, De soeticheydt des buyten-levena, vergheselschapt met de boucken (1960) – zie ook voor een impressie http://www.dbnl.org/tekst/veen012soet01_01/veen012soet01_01_0004.php. Het betreft het hofdicht, een genre in de Historische Letterkunde.