‘Tuinbrug St. Annalands Clingendaal’, L.A. Springer (ca. 1882)
Bron: Bibliotheek Wageningen UR, Speciale Collecties
Een lang gekoesterde wens zal in vervulling gaan. In het kader van het Beheerplan Clingendael 2000-2010 en tevens het periodiek brug vernieuwingsplan van de gemeente Den Haag zal het bekende ontwerp van Springer van een brug met pergola – door Springer aangeduid met ‘Laube’ – worden gerealiseerd zodra de bouwvergunning is verleend. Om het geheugen op te frissen: de brug bevindt zich tussen de Hollandse tuin en het Huys Clingendael. In nauwe samenwerking met het Ingenieursbureau van de gemeente Den Haag verzorgt restaurator Pieter Brinkman (Cascadevriend) met zijn team de uitwerking van het totaalplan: technisch onderzoek, tekeningenpakket, programma van eisen, sterkteberekening, materiaalkeuze en dergelijke.
Brug Clingendael, tussen parkdeel met Hollandse Tuin en Huis Clingendael (ca. 1915)
Bron: Haags Gemeentearchief
Voor het historisch onderzoek tekenden Joost Gieskes en Arinda van der Does. De resultaten van dit historisch onderzoek werden vervat in een rapport opgesteld door Pieter Brinkman ten behoeve van de Advies Commissie Openbare Ruimte (ACOR) van de gemeente, wiens goedkeuring onontbeerlijk is voor de voortgang van het project.
Bij het historisch onderzoek bleek in tegenstelling tot de heersende opvatting dat de brug nimmer was aangelegd dit wel degelijk het geval te zijn. Een reeds lang bekende foto (anno 1915) van een brug op de website Haags Gemeente Archief (HGA) had een te lage resolutie om de identiteit van de brug vast te stellen, en ‘het kon immers niet de Springerbrug zijn’. Bij bestudering van de originele foto in het archief bleek echter zonneklaar dat de brug er wel degelijk heeft gelegen, al kon niet worden bepaald of de pergola er wel of niet is geweest. Joost S.H. Gieskes
Artist impression Door: Bart van Aller
Wat me wel opvalt bij die tekening van Springer (1881) is dat die brug precies uitkomt of vertrekt bij een bijna dooie boom. De bedoeling van Springer is misschien hiermee te zeggen dat die boom weg moet of het is een manier om de brug een extra romantisch accent te geven (vrijheid van de kunstenaar). De boom die er nu staat is springlevend (zie foto-impressie). Hebben jullie in je historisch onderzoek hierover ook een mening geuit Joost en Arinda? Hoe oud schatten jullie die boom van nu? En tweede vraag: ik denk dat ik op die oude foto (uit 1915) een boom van een jaar of dertig zie (een rechte stam kaarsrecht omhoog, even links van de voet van de brug). Maar het zou ook gewoon een lichtplek kunnen zijn. Zou die vage boom die ik bedoel dezelfde boom kunnen zijn die er nu nog staat of is deze laatste veel ouder dan 1880? Lijkt mij wel. En dan was de boom op de tekening van Springer misschien helemaal geen realiteit (niet dood dus) en zo maar een vrijheid van de kunstenaar. Hoewel blijft wel raar dat hij dan een nieuwe brug tekent die zo pal op een boom uitkomt. CO
Zouden die bomen echt iets betekenen of zouden ze de maatverhoudingen van de aquarel verduidelijken? Hoe groot is die brug in relatie tot zijn omgeving.
De hedendaagse architecten gebruiken met hun, door mij zo gehate, artist impressions ( alleen de benaming al) ook bomen, mensen en auto’s om de verhouding in de juiste context te plaatsen. Springer kon natuurlijk nog geen Porsche naast de brug plaatsen en was ook meer een bomenmens. Al met al goed om te zien dat op Clingendaal een paar goede mensen bezig zijn met het park, klasse Joost en Arinda!
Over het ontwerp van Springer en de uiteindelijk uitgevoerde brug: na analyse van Springer-ontwerp & de foto uit circa 1915 bleek dat de brug in spiegelbeeld is uitgevoerd.
AvdD
spiegelbeeld… Dat is dus niet doorgevoerd in de Artist impression.
Hoe wordt de brug straks dan gerealiseerd? Als de tekening van Springer of zoals de brug in werkelijkheid heeft gelegen? En dan met of zonder ‘Laube’?
Ad opm.CO: ik ben dendroloog genoeg om mij niet te wagen aan schattingen van de leeftijd van bomen. Ik heb van twee bomen in heel Clingendael een zekerheid omtrent leeftijd maar die staan elders.De beuk die je ziet staan bij het plaatje van Bart van Aller is al zeer oud, en die staat vlak bij de fundatie van de brug die er nu ligt.Wie weet stond hij er al in 1882, dan is hij nog niet eens zo oud. Waarom Springer die scharrige bomen tekent weet ik niet; ik houd het op schetsmatig weergeven en niet ‘naar het leven getekend’.Welke boom Carla bedoelt met boom links van de voet mij niet duidelijk.De boom rechts op de foto 1915 staat een heel eind van de brug, in feite stond want die is weg.Arinda vergist zich met excuus vwb spiegelbeeld, bovendien heeft Springer in zijn begeleidende tekst duidelijk gesteld dat de Laube aan de kant zit van de Hollandse tuin.Ad Jan: de artist impression van Bart is naar de constructietekening gemaakt en zo wordt hij ook uitgevoerd.Bedankt Richard! JG
aah Joost, ik snap ’t nu. ’t is maar net aan welke zijde van de brug je staat en tegen de brug aankijkt. Vanuit ruwweg het oosten heb je de Laube aan de rechterkant en het huis (niet zichtbaar) aan de linkerkant (zoals op de tekening en de artist impression). Omgekeerd, vanuit het westen, heb je de Laube aan de linkerkant en het huis aan de rechterkant (zoals de zwart-wit foto, echter zonder Laube, maar wel met de afwijkende, bredere kruizen in de brugleuning).
Ja Jan, je hebt gelijk; het gaat er maar om dat als je de bovenstaande foto met het Springer-ontwerp vergelijkt, je met dit gegeven rekening moet houden.
Ad het laatste bericht van Jan Holwerda:
De kruizen in de brugleuning/balustrade komen wel degelijk overeen met het ontwerp van Springer. Je moet er daarbij vanuitgaan, zoals Joost ook duidelijk heeft gemaakt, dat de Laube/pergola aan de kant van de Hollandse tuin hoort. Op de tekening van Springer is dat rechts, de foto toont de brug vanaf de andere zijde.
Op de foto zie je door de twee linkse kruizen in de balustrade een open ruimte en niet meer de kruizen van de andere kant. Dat betekent dat de meest linkse staander op de foto aan het einde van de brug staat.
Als je dan de kruizen en staanders bestudeert en goed “deze kant “en “de andere kant”gescheiden houdt, zie je het volgende:
Tussen de eerste twee palen een kleine opening met een kruis. De tweede paal heeft een schuine steunbalk. Vervolgens twee langere kruizen, de openingen beëindigd met een staander. De vierde staander aan deze kant heeft weer een schuine balk. En dan twee kleinere kruizen voor er weer een staander komt. (Ik geef toe dat dit op een groter beeld van de foto beter te zien is dan op het plaatje hierboven.)
Leg daar de tekening van Springer maar eens naast. Het klopt precies wat betreft de opeenvolging van de kruizen. En de schuine balk is te zien op de dwarsdoorsnede, die ook op de oorspronkelijke tekening van Springer staat.
Kan die schuine balk gediend hebben als extra steun voor de hogere staanders ter plaatse van de pergola? Als dat zo is, dan betekent de aanwezigheid daarvan op de foto dus misschien dat de pergola ooit wel gebouwd is, maar later weer verwijderd?
Teun, helemaal met je eens.
Met afwijkende, bredere kruizen bedoelde ik in feite precies hetzelfde. Afwijkend bedoelde ik als afwijkend t.o.v. van de overige kruizen, niet als vergelijking tussen de tekening van Springer en de foto.
Mooi voorbeeld van hoe moeilijk het is om iets simpels dusdanig te verwoorden dat een ieder het snapt en een ieder op een lijn komt te zitten.
En ten aanzien van de schuine balken. Zou inderdaad zeer mooi passend zijn als extra steun voor de Laube.
Ik geloof als je een reactie op een weblog met een tamelijk onzinnige vraag begint, dat die dan opvalt, en dat er dan een storm van reacties en goede tips op volgt. Dit voorbeeld verdient navolging! Ik ken de situatie uitstekend op Clingendael, maar had in mijn eerste reactie toch ook niet zo snel door dat Springers tekening en de foto van verschillende kanten uitkijken. Die opmerking over die boom links van de brug is dus onzin. Wel wil ik nog even terug komen op de algemene opmerking van Richard (“Al met al goed om te zien dat op Clingendaal een paar goede mensen bezig zijn met het park…”), er zijn al jaren veel meer dan twee goeie mensen met het park van Clingendael bezig hoor. Ik gaf in 2008 al een overzicht van de restauratie van het park, met een overzicht van werkzaamheden en foto’s op de weblog. Misschien goed om deze nog eens te bekijken. Zie de weblog van 26 juni 2008 en de link naar de speciaal voor cascade gemaakte bijgevoegde foto-reportage. De restauratie van de Japanse tuin was op dat moment nog niet voltooid maar wel in aantocht (najaar 2008) en deze brug is, zoals Joost heeft aangegeven, een toegift. CO
Beste Carla, zoek vooral geen beren achter mijn opmerking ik kan ervan genieten dat er weer een stukje tuinkunst terug komt en dat daar mensen aan meewerken die ik het gun. Niets meer…niets minder.(En alle anderen gun ik het ook)
Beste Richard, wat je met beren bedoeld snap ik even helemaal niet, maar geeft niet. Ik wilde alleen dit verhaal van de brug nog even plaatsen in het grote verhaal van de hele restauratie van Clingendael. Mensen die niet zo op de hoogte zijn als jij of nieuwe Cascade-vrienden, hebben het verhaal uit 2008 natuurlijk helemaal nog niet gelezen en gezien en dan is het leuk als zij nu dit brug-verhaal in een grotere context kunnen plaatsen. CO.
Wij van GROOT LEMMER kunnen hem in ieder geval wel maken met of zonder pergola
wij zijn onder andere gespecialiseerd in houten bruggen
met vriendelijke groet H Rodermond