De Groene Kathedraal in Zuidelijk Flevoland kent menigeen allang. Je zou kunnen zeggen dat iets soortgelijks, van veel ouder datum, recent is opgedoken: de Tempel van Pan op landgoed Eyckenstein te Maartensdijk. Een tempel gevormd door twee boomcirkels met waarschijnlijk een ronde greppel er omheen.
Van de website van landgoed Eyckenstein:
“In de periode dat de familie Eyck op Eyckenstein woonde, maakte zij voor het begraven van familieleden gebruik van een grafkelder op het landgoed. Maurits Jacob Eyck van Zuylichem heeft in 1811 dwars over de laan naar de grafkelder een zogenaamde Tempel van Pan laten aanleggen. Zelf schrijft hij in zijn dagboek: de “Tempel van Pan bestaad in eenen ronden van 72 weymouths pijnen, verbeeldende de colommen, zijnde den buitenste cirkel beplant met berken en het binnenste met fijne sparren, voorts met 4 portaalen, overeenkomende met de diverse wandel en rijpaden terwijl het geheel op eene afstand de vertooning moet opleveren van eene groote tempel”.
Ligging: Vanaf de Eikensteeg lag de laan (gele lijn) richting de grafkelder (blauwe pijl). De rode cirkel geeft de ligging van de Tempel van Pan ongeveer aan.
Op een kadastraal minuutplan is uiterst links (zwarte lijn) de Eikensteeg te zien en rechts er van de omtrek / het perceel van de tempel, met de vier doorgangen als uitstulpingen in de ring.
Wat resteert zijn enkele rond lopende ondiepe greppeltjes als overblijfsel van de cirkel (rode lijnen), verborgen achter en onder de begroeiing. De huidige paden (gele lijnen) lopen precies midden door de cirkel.
Bovenstaande afbeeldingen komen eveneens van website van landgoed Eyckenstein, een website die zeer de moeite waard is, om eens rustig rond te klikken, kijken en lezen.
JH
Wat een mooie vondst, die tempel van Pan. Wat me nu opvalt is dat op de luchtfoto , even boven die gele lijn, midden tussen de Eyckensteeg en de grafkelder ook een scherp rond is te zien, met ook in het rond bomen er omheen. Het ene vraagteken werpt het andere op.
Inderdaad een mooie vondst. Fijne beschrijving van de beplanting waaruit de ’tempel’ was opgebouwd, ook. Goede bron, pareltje.
De naam Pan waart in die buurten überhaupt nogal rond: de moderne wijk Vollenhoven in Zeist kent de naam Panweg, en die refereert ongetwijfeld aan het terrein De Pan, met de Panheuvel, zo tussen Bosch en Duin/Huis ter Heide en Zeist. Misschien dat hier (in Zeist) De Pan begrepen moet worden als een ‘duinpan’ in betrekking met stuifduinen.
Maar meer nog hebben we op Eykenstein dan een ontwikkeling analoog aan Sir James Hall’s ‘Gothic Hut’, bestaande uit boomstammen en takken, zoals gebouwd in 1792-96. Zie ook Joseph Rykwert, On Adam’s House in Paradise: The Idea of the Primitive Hut in Architectural History, 1972/1981. En, inderdaad, prima vondst!
Bij die Primitive Hut had ik nog wel wat beelden voor ogen, maar wat was Sir James Hall’s ‘Gothic Hut’ ook alweer? Google bracht een prachtig plaatje van Hall’s Gothic Hut: View of the Willow Cathedral (1792) door Alexander Carse. Even delen:
Interessant, zo’n vergankelijk groen monument.