Met biels verhoogd vasteplantenbed met vijver in de tuin van het Rosa Spier-huis, na 1967
Collectie Buro Mien Ruys.
Het Rosa Spier-huis, een fraai en in zijn soort zeldzaam ensemble van structuralistische architectuur van Verbruggen en Goldschmidt (1967) en het naadloos erop aansluitende tuinontwerp van Mien Ruys (1967-72), staat op de nominatie om plaats te maken voor een nieuw gebouw van Mecanoo [NRC 27-03-09]. Het huidige gebouw zou niet meer voldoen aan de eisen die tegenwoordig aan ouderenhuisvesting worden gesteld; er wordt ook gewag gemaakt van de noodzaak van vergroting van de capaciteit om financieel gezond te kunnen blijven. Deze twee argumenten worden door bestuur en directie uiteraard gepresenteerd als elkaar versterkend om tot de beslissing van afbraak van het bestaande gebouw met tuin en uitvoering van de nieuwbouw te komen. Sommigen van de huidige bewoners hebben zich tegen dit voornemen gekeerd en steun gezocht voor hun verzet. De Bond Heemschut en de Nederlandse Tuinenstichting ondersteunen hun pleidooi en hebben B&W van Laren gevraagd het complex de status van gemeentelijk monument te verlenen.
De beoordeling van een dergelijke aanvraag is niet eenvoudig. Om de discussie erover zuiver te houden moet men zich ten eerste realiseren dat het gaat om de eventuele monumentwaardigheid van het ensemble, waarin architectuur en de tuinarchitectuur een onlosmakelijk geheel vormen. De wisselwerking tussen beide is zo belangrijk, dat het zinloos zou zijn het een zonder het ander te bewaren xe2x80x93 de tuin zonder het gebouw of omgekeerd xe2x80x93 omdat er dan één element volledig uit zijn context zou worden gehaald.
Ten tweede dient men zich te realiseren dat de waarde van het ensemble van gebouw en tuin los van de huidige functie gezien moet worden. Een besluit van B&W om het te bewaren zou immers betekenen dat op grond van de argumenten van de directie het Rosa Spier-huis met zijn bewoners zou moeten verkassen, tenzij er een mogelijkheid zou zijn het gebouw inwendig aan te passen. Bij mijn weten is een vergelijkbare discussie, waarin zowel de waarde van de architectuur als die van de tuinaanleg en de wisselwerking ertussen in een naar verhouding jong ensemble wordt beoordeeld, tot op heden nog niet eerder gevoerd. Dat het geheel pas 40 jaar oud is en daarmee formeel nog niet voldoet aan het ouderdomscriterium van 50 jaar zal de besluitvorming er ongetwijfeld niet gemakkelijker op maken. Het maakt de discussie erover echter des te belangrijker en interessanter.
Leo den Dulk
Leo den Dulk doet met ondersteuning van Tuinhistorisch Genootschap Cascade onderzoek naar leven en werk van Mien Ruys. Meer informatie over dit onderzoek is te vinden op Cantua / Cascade.
Eerste versie van het tuinontwerp van Mien Ruys voor het Rosa Spier-huis, 1967
Collectie Mien Ruys, Bibliotheek WUR 47.1720.046
Ik las vandaag in de Volkskrant een vervolg. Ik heb het gekopieerd als reactie op deze weblog. Vooral de mening van Hans Veldhoen, die met Mien Ruys samen op dit project heeft gewerkt, lijkt me voor Cascade-leden wel interessant.CO.
Gelezen in Volkskrant 4 april 2009: “Kom niet aan het Rosa Spier Huis”.
LAREN – Het Rosa Spier Huis, complex voor oude kunstenaars, is niet meer van deze tijd. Maar in de nieuwbouwplannen is geen plek voor het atelier aan huis.
Het Rosa Spier Huis baadt in prachtig lentelicht. De knoppen springen van de takken in de tuin die door befaamde Mien Ruys is aangelegd. Het gebouw is opgeleverd in 1969, maar moet tegen de vlakte, vindt de directie.
Maar er is weerstand binnen de groep van zeventig kunstenaars en wetenschappers van gemiddeld 85 jaar. De meesten zijn goed van de tongriem gesneden en sommigen hebben een netwerk en actiemiddelen waar menige verzorgingshuisdirectie nachtmerries van zouden krijgen.
Een groep bewoners heeft organisatieadviesbureau AEF informeel gevraagd zich in de kwestie te verdiepen. Ze hebben geprobeerd de dialoog tussen tegenstanders en de directie op gang te brengen maar schrijven in een brief op 1 april: xe2x80x98daarin zijn we helaas niet geslaagd.xe2x80x99
AEF inventariseerde onder zeven bewoners die tegen zijn dat de culturele functie in een apart gebouw wordt opgenomen, terwijl wonen, werken en cultuur nu door alles heen is verweven, geheel in de filosofie van het oude, nog bestaande Rosa Spier Huis.
In een open brief verzetten prominenten zich onlangs tegen het nieuwbouwplan. Oud-ministers Johannes Witteveen, Hedy xe2x80x98d Ancona, Jan Pronk, de schrijfsters Fleur Bourgogne en Renate Dorresteijn, gynaecoloog Eylard van Hall en pastor/dichter Huub Oosterhuis roepen het bestuur en de directie van het Rosa Spier Huis op in overleg met de bewoners xe2x80x98de inspirerende woon- en werkomgevingxe2x80x99 te waarborgen. Binnenkort is de gemeenteraad van Laren aan zet.
Architect Enrico Hartsuyker (84) breekt zijn middagslaap af om de krant te woord te staan. Hartsuyker: xe2x80x98Het bestaande Rosa Spier Huis heeft een ijzersterke conceptie van kunstenaars die hier wonen en werken. We groeien nog steeds door onderlinge contacten, dit is uniek in de wereld. Ik loop nu in 3 meter naar mijn atelier. xe2x80x99s Nachts kan ik werken. Kunstenaars hebben geen cultuur van 9 tot 5. Soms werken we de godganse dag en soms de godganse dag niet.xe2x80x99
In de nieuwbouw wordt het Hartsuyker onmogelijk gemaakt even naar zijn atelier te gaan, zo zegt hij. Zijn fundamentele bezwaar is dat het concept van Rosa Spier Huis met de nieuwbouw wordt aangetast. xe2x80x98Ik moet 200 meter lopen naar mijn atelier.xe2x80x99
De plannen zijn voorgelegd aan wethouder Janssen, waar de schets een welwillende ontvangst kreeg. Hartsuyker heeft zijn Machiavelli gelezen. Hij krijgt een groot deel van zijn bejaarde kompanen niet meer op de barricaden. xe2x80x98Ze durven hun stem niet te verheffen, maar ze zijn doodsbang voor de verhuizing. Ze dachten zich mentaal voor te bereiden op de Grote Rust. Nu moeten ze verhuizen!xe2x80x99
Dus Hartsuyker verzon tal van listen. Hij regelde dat AEF zich op de kwestie stortte, er kwam een open brief en hij wil de tuin tot monument laten verklaren. xe2x80x98Ik ben er heilig van overtuigd dat ik zo kan voorkomen dat de boel wordt platgegooid.xe2x80x99
De directrice van het Rosa Spier Huis is Betty Wassenaar. Vier jaar geleden trad ze aan met de opdracht de nieuwbouw te verwezenlijken. Het Huis valt onder de wet- en regelgeving van het ministerie van Volksgezondheid. xe2x80x98Wij scoorden in 2005 rood als het gaat om de kwaliteit van de huisvesting. We zijn afhankelijk van de AWBZ-subsidies. Als we niets doen, stopt de subsidie.xe2x80x99
Wassenaar schetst dat ze de bewoners heeft laten praten met architectenbureau Mecanoo van Francine Houben. De toekomstige bewoners die op de wachtlijst staan, zijn geënquêteerd over hun wensen. De cliëntenraad die overlegt met de directie bestaat uit bewoners en is zojuist herkozen.
Lid van de raad is Lideke Heuwekemeijer. Ze zegt dat het verzet niet massaal is: xe2x80x98hooguit een stuk of tienxe2x80x99. Ook haar doet de afbraak van de tuin pijn. Heuwekemeijer: xe2x80x98Maar in de nieuwe plannen blijft er veel groen om tegenaan te kijken.xe2x80x99 Wassenaar legt de bouwplannen op tafel en spreekt haar bewondering uit voor de patio waardoor de bewoners zelfstandig naar buiten kunnen.
Maar wat als de tuin tot monument wordt verklaard? xe2x80x98Dan hebben we een groot probleem,xe2x80x99 zegt Wassenaar. xe2x80x98Alles houdt dan op.xe2x80x99
Hans Veldhoen van het bureau Mien Ruys is bekend met de nieuwbouwplannen. Hij heeft met Ruys gewerkt aan de aanleg van de huidige tuin. Veldhoen wijst erop dat om een tuin tot rijksmonument te laten verklaren, deze vijftig jaar moet bestaan. De huidige tuin ligt er veertig jaar.
xe2x80x98Mien zei altijd: xe2x80x98Wat zijn functie verliest, houdt op te bestaan.xe2x80x99 Als het gebouw wordt afgebroken, verliest die tuin zijn waarde. We zijn wel beschikbaar om bij de nieuwbouw een tuin aan te leggen die in haar geest is.xe2x80x99
Bijzonder jammer als dit verloren gaat als ensemble. Dit soort complexen voor ouderenhuisvesting uit de jaren 60/70 heeft altijd een grote verbondheid met een groene omgeving en de wooneenheden zijn opgezet als individuele eenheden voor woongroepen. Dit wordt in nieuwbouw nooit gerealiseerd. Het doet mij bijzonder pijn als ik zie in wat voor woonblokken ouderen tegenwoordig worden gehuisvest.
In 1992 werd het Rosa Spier huis verbouwd en aangepast aan de eisen van de tijd door architectenbureau Feekes en Colijn. Op een folder (pdf) van dit bureau is een mooie luchtfoto van het samenhangende complex van bungalows en tuin te zien. De tekst is ook duidelijk over dit unieke complex: “Het Rosa Spierhuis ligt in een prachtige landelijke omgeving, te midden van bossen
en nabij de Hilversumse heide. De open paviljoenstructuur leidt tot een sterke integratie van de schitterende tuin en woon- en werkruimten. Deze tuin is ontworpen door Mien Ruys en bij de renovatie
met veel zorg ontzien en aangepast. Het is boeiend te ervaren hoe zij met weinig middelen een vanzelfsprekende ruimte-versterking gecreëerd heeft, in harmonie met het gebouw.”
Zie http://www.feekesencolijn.nl/projectdata/32.pdf.CO
Zie ook de reactie van de Nederlandse Tuinenstichting
Als voormalig beleidsmedewerker Welstand en Monumenten van het Stadsdeel ZuiderAmstel, Amsterdam, maak ik me ernstig ongerust over de ontwikkelingen m.b.t. Rosa Spier Huis.
Door een aantal actieve en eveneens verontruste bewoners ben ik te hulp geroepen en heb na uitgebreid overleg samen met Pépé Grégoire (beeldend kunstenaar, Laren) en Eylard van Hall (emeritus hoogleraar gynaecologie) de Open Brief opgesteld en verspreid.
Uiteraard zoeken wij nog meer steun dan die we al hebben door de nu al bijna zestig medeondertekenaars. Ik ben me ervan bewust dat een status als Rijksmonument niet mogelijk is, maar we zijn aan het bestuderen naar mogelijkheden het als een cultureel (gemeentelijk) monument aan te laten wijzen. Dat kan echter niet zo maar, de eigenaar heeft daarin immers ook zijn of haar inbreng! Om het complex levensvatbaar te houden en een gezonde exploitatie te verkrijgen zal toch een (beperkte) uitbreiding en vernieuwing mogelijk moeten zijn, uiteraard met behoud van de ideeën van de oprichters en Mien Ruys. Er zijn verschillende architectenbureaus die in uitvoering of in ontwerp die uitgangspunten steeds in acht hebben genomen. Wij zien niet in dat die bij de gewenste vernieuwing nu opeens niet meer haalbaar zouden zijn alleen omdat “de eisen van de AWBZ” dat onmogelijk zouden maken!
Ik vind het jammer als de uitspraak van Mien Ruys: “Wat zijn functie verliest, houdt op te bestaan” in dit verband wordt gebruikt. Dat kan alleen maar het “tabula rasa”-concept ondersteunen zoals dat in de nieuwbouwplannen heeft vorm gekregen! Het gaat er natuurlijk om de tuin te behouden omdat juist DIE functie onverbrekelijk met het Rosa Spier Huis is verbonden!
“Wat zijn functie verliest, houdt op te bestaan” (sic)
Zowel direct als indirect doet het bestuur van het Rosa Spier Huis dit het initiatief van Rosa Spier en de bewoners van “haar”/ of “hun” huis aan.
40 jaar, geen feest, toekomst in nevelen; misschien een herdenkingsboek ter gelegenheid van nieuwbouw na de sloop…..waarom? waartoe?
Beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald..en liefst zo snel mogelijk. Opdat de huidige bewoners en de mensen op de wachtlijst de regie over hun eigen leven (om het ook maar in AWBZ-termen te zeggen) niet verder ontnomen wordt.
Connie Bos.
“Allen*) die het Rosa Spier Huis een warm hart toedragen en willen strijden voor het behoud daarvan” nodig ik hierbij van harte uit voor de laatste dag van de tentoonstelling die een van de bewoners, Enrico Hartsuyker -bij het afspreken daarvan nog niets vermoedend, en vol gretigheid zich op een derde jeugd voor zijn werk gestort hebbend- de afgelopen maand in mijn galerie in Amsterdam gehouden heeft:
ZONDAG 14 juni a.s. 13.30 – 15.30. (Galerie open van 13.00 – 17.00: Zwanenburgwal 178, Amsterdam. t.o. Stopera en Waterlooplein).
Belangrijkste onderdeel van deze “dé-crochage” is (uiteraard, een woon- en werkruimte, waar ge geconcentreerd kunt werken is een sine qua non) het laatste nieuws mbt de continuïteit van en in het Rosa Spier Huis.
Voor meer info: 06 21 932 977 en http://www.conniebos.nl
*) en principe natuurlijk, want de 14e juni is kort dag, en de ruimte niet op zo veel mensen ingesteld. Mocht U de open brief van sympathisanten willen ondertekenen die 30 maart opgesteld is, dan kunt U dit per mail laten weten en/of meer info krijgen middels een mail aan bgaarde.bussum@hetnet.nl
Op het volgende adres vindt u de aandacht die Heemschut aan deze zaak besteed.Zie het webadres: http://www.heemschut.nl/nl/bedreigd-erfgoed/noord-holland/rosa-spier-huis.html#comment.
Heemschut heeft 10 oktober 2008 een brief geschreven naar College B&W Laren en naar de directie van het Rosa Spier Huis; en samen met de NTs 20 februari 2009 een brief geschreven aan het college van B&W Laren; alle brieven zijn nu te lezen op genoemd Internet-adres.CO
De Erfgoedstem meldt dat het Nederlands Adviesbureau Monumentenzorg Interieurarchitectuur een uitgebreide en wetenschappelijk onderbouwde Redengevende Beschrijving van het Rosa Spier Huis en omliggende tuinen heeft opgesteld.
Dit ter ondersteuning van de voordracht als Rijksmonument door de Bond Heemschut en de Tuinenstichting.
Het Rosa Spierhuis in Laren wordt direct met sloop bedreigd om plaats te maken voor luxe Villa’s. De bewoners zouden moeten worden verplaatst naar een locatie direct aan de A1 gelegen.
Uit het bouwhistorisch onderzoek blijkt dat het Rosa Spier Huis met de Tuinen van Mien Ruys een uniek ensemble is, en het laatste voorbeeld uit de reeks van bijzondere zorg-architectuur zoals Sanatorium Zonnestraal van Duiker te Hilversum en het Burgerweeshuis van Aldo van Eyck te Amsterdam. Bovendien is het Rosa Spier Huis een bijzonder voorbeeld van architectonische verbeelding van na-oorlogse idealen gedurende de periode van de Wederopbouw. Het is bedoeld als een laagdrempelige veilige haven voor oudere, nog werkzame kunstenaars, schrijvers en musici. Met de concertzaal en de expositieruimte, op een bijzondere plek in Laren, heeft het huidige Rosa Spier Huis, ook als Rijksmonument, nog alle mogelijkheden tot aanpassing aan modernere eisen van verblijf en verzorging.
Download rapport.
Geheel ter zijde, het Erfgoedstem bericht is met foto en vermelding bron Cascade, ook altijd leuk.
@Carla Oldenburger
Ik zou het eeuwig jammer vinden als dit prachtige monument zou verdwijnen. Mijn grootmoeder heeft hier vijf mooie jaren gezeten, waar ze goed en met liefde verzorgd is. Ik weet nog dat ze vaak aan het raam zat, ze hadden prachtige kozijnen, samen met een oudere vriendin uit zuid-limburg. Ik hoop dat deze plannen niet doorgaan, en een monument als deze in ere wordt gehouden.