Ontwerp voor een openbaar park te Meppel (1914), L.A. Springer
Bron: historischeparken.nl

INGEZONDEN
In januari van dit jaar hadden we de oproep Call for papers. A History of Public Parks. Nu stuurde Jan Woudstra de uitnodiging voor de conferentie zelf. This conference marks 150 years since Paxton’s death and re-assesses the legacy of public parks. It focusses on Paxton’s heritage but addresses overarching themes that have wider implications for public parks internationally. These involve issues such as heritage and modern uses; social requirements and health and safety issues; historic fabric and the desire to modernise and leave a mark; increasing maintenance costs and reduction of public funding; privatisation of public space and community engagement, etc.

De conferentie zal plaatsvinden op 11 en 12 september, aan The University of Sheffield. Een van de sprekers is onze Sandra den Dulk: ‘From Sydenham Hill to marshy Meppel: Paxton’s influence on a Dutch public park’.

Meer over de conferentie vindt u hier en de programmadetails hier.

Sydenham, L.A. Springer naar Joseph Paxton
Bron: online versie van Bonica Zijlstra, Nederlandse Tuinarchitectuur 1850-1940, 1986

Tekening van de tuin achter het Ambachtsherenhuis (Heenvliet, 1693), Heyman van (der) Dijck Bron: Streekarchief Voorne-Putten & Rozenburg

In de beelbank van het Streekarchief Voorne-Putten & Rozenburg bevindt zich een scan van het kaartboek ‘Heerlyckheit van Heen Vliet’, uit 1693 (klik hier). Het omvat onder andere een tekening van het Ambachtsherenhuis van Heenvliet, van de tuin en een vogelvluchtplattegrond met de tuinen.

Vogelvluchtplattegrond van Heenvliet, Ambachtsherenhuis en tuinen (Heenvliet, 1693), Heyman van (der) Dijck Bron: Streekarchief Voorne-Putten & Rozenburg

Het slot Heenvliet of Ravestein werd in 1572 door de Watergeuzen verwoest. In de directe omgeving stond mogelijk al een herenhuis dat in de loop van de tijd uitgroeide tot een huis van grote allure. In 1693 tekende Heyman van (der) Dijck de voor- en de achterzijde van het huis en de bijbehorende tuinen. Deze tekeningen zitten in het genoemde kaartboek dat hij in opdracht van de toenmalige vrijheer van Heenvliet vervaardigde. Het huis is afgebeeld in volle glorie, met erachter een forse siertuin. Ten zuiden en ten westen zijn moestuinen en boomgaarden te vinden, gescheiden door sloten en windsingels, en te midden hiervan liggen het omgrachte Ravestein en een eendenkooi. Te lezen valt: moesthuijn, tuijn, ofte keucke boomgaert, kleijnen dijck boomgaert, dijck boomgaert, stee boomgaert, slot boom-gaart, kooij boom-gaart, de kooij, koolhoff en warmoestuijn.

Klik zeker ook door naar betreffende beeldbank en zoom in om de tuinen in detail te bekijken. Klik hier voor de siertuin en hier voor de vogelvluchtplattegrond.
Jan Holwerda

April (1586-1618), prentmaker Adriaen Collaert, naar ontwerp van Joos de Momper (II) Bron: Rijksmuseum Amsterdam

INGEZONDEN

t/m 30 november 2015 is in de vier prentenkabinetten van Rijksmuseum Amsterdam een selectie van 75 van de mooiste bloemenprenten en – tekeningen door de eeuwen heen te vinden.
Prentenkabinet Middeleeuwen & Renaissance met middeleeuwse ingewikkelde plantmotieven met bladen en stengels in zwarte lijnen en stippen.
Prentenkabinet 17de Eeuw met stillevens met bloemen die ongekend populair werden door de opkomst van de botanie en de toename in kennis van planten en bloemen uit exotische gebieden.
Prentenkabinet 18de Eeuw met composities met vele soorten bloemen die lang niet allemaal tegelijk bloeiden; werken voor kunstenaars en als illustratie bij prijslijsten.
Prentenkabinet 19de Eeuw met traditionele geschilderde bloemstillevens die een steeds belangrijker rol in het interieur speelden, aan de wand en op behang, meubelstoffen, gordijnen en vloerkleden.Originele interieurs zijn buitengewoon zeldzaam, maar vellen behangselpapier zijn bewaard gebleven.
Zie ook hier.

Bloemen in een fles (1674), Dirck de Bray Bron: Rijksmuseum Amsterdam

Behangselpapier met tuinboonmotief (1898), Gerrit Willem Dijsselhof Bron: Rijksmuseum Amsterdam

Kasteel Rosendael (Rozendaal) Foto: Niek Ravensbergen

Ook gedurende deze excursie, onder begeleiding van Ciska van der Genugten en Gerard Achterstraat (beiden Geldersch Landschap & Kasteelen) heeft Niek Ravensbergen een hele serie foto’s genomen. Daarnaast zijn ook foto’s van Joost Gieskes, Menno Landstra en Jan Holwerda in het album opgenomen Hier te zien.

Ciska van der Genugten met het plan voor de Koningsberg Foto: Jan Holwerda

Verzameling van verscheide Tuin-gezigten naar Chinees gevolgt…, Pieter Barbiers.
Bron: Rijksmuseum (groot, klik hier).

ZO MAAR
Beeldbanken brengen afbeeldingen in beeld die eerder wel in publicaties werden genoemd maar niet of klein of zwart-wit werden afgebeeld. Online zijn ze nu soms wel te vinden, in kleur en soms met mogelijkheden om in te zoomen en te downloaden. Een voorbeeld is het artikel van J. W. Niemeijer getiteld ‘De koepel of kiosk te Broek en haar tweelingzuster’, uit 1965 alweer (PDF). Hij heeft het over de titelpagina voor: Verzameling van verscheide Tuin-gezigten naar Chinees gevolgt, zoogenaamde Grotwerken, Koepels, Kabinetten, Boogen en Zitbanken enz. van nieuwe en vreemde vinding, zoo hier als elders, op Buiten-plaatsen, gebouwd en geschilderd van pr. barbiers, en in ’t koper gebragt door Hs. Henke. En in de de bijbehorende noot heeft hij het over twee tekeningen van eveneens Pieter Barbiers, net als de titelpagina in bezit van het Rijksprentenkabinet.
Alle drie tegenwoordig in de beeldbank van Rijksmuseum te vinden. En net als Niemeijer wens je ergens de complete set Tuin-gezigten te vinden of te zien…
Jan Holwerda

[Kluizenaarshut met heiligenbeeld], Pieter Bartholomeusz. Barbiers, ca. 1782 – ca. 1837
Bron: Rijksmuseum (groot, klik hier).

[Kluizenaar voor een stenen kapel], Pieter Bartholomeusz. Barbiers, ca. 1782 – ca. 1837
Bron: Rijksmuseum (groot, klik hier).

Even twee films over Het Loo die zeer de moeite waard zijn noemen.

De eerste film, Bloemenpaleis Het Loo, gaat over de renovatie eind jaren ’70, begin jaren ’80 en eindigt met beelden van de recente renovatie. Het is in feite een aaneenschakeling van fotomateriaal, maar is toch heel filmisch, en brengt heel fraai die eerste fase in beeld. Klik hier.

De tweede film (45 min!), Königliche Gärten Het Loo, is het resultaat van een jaar opnames. Een prachtige documentaire, met een Deutsche voice-over (en Français is ook mogelijk). Kijken! Al ben je tien keer geweest, de film laat hoeken en zaken zien, en vooral ook de mensen achter alles, die je als ‘gewone’ bezoeker niet zult zien. Klik hier.
Jan Holwerda

INGEZONDEN
In 2015 is het vijftig jaar geleden dat de aanzet werd gegeven voor het Nationaal Park Drentsche Aa. Bij dit jubileum wordt stilgestaan door het verschijnen van de Landschapsbiografie Drentsche Aa, het congres ‘Het experiment van de Drentsche Aa’ en een ‘Week van de Drentsche Aa’ van maandag 29 juni t/m zondag 5 juli 2015. Alle onderdelen zijn uitgebreid te vinden op www.drentscheaa.nl.

Het Nationale Congres ‘Het experiment van de Drentsche Aa’ vindt plaats op 2 juli 2015 in het Drentse dorp Zeegse. De dag start met enkele plenaire lezingen, vervolgt met interactieve work-shops en kent ’s middags een uitgebreid excursieprogramma. Meer over het congres en voor aanmelden, zie www.bokd.nl. Deze PDF geeft u alle programmadetails.

De schutting met ovale ‘vensters’ aan de Gedempte Baansloot te Alkmaar.

In voorgaande berichten ging het van beschilderde schotten, via beschilderde schutting naar schilderij met venster in de tuinmuur. Nu is een meervoud van de laatste: ovalen in de tuinschutting.

De tuin achter Oudegracht 247 te Alkmaar, grenst aan de Gedempte Baansloot. De afscheiding tussen tuin en dat achterpad wordt gevormd door een fraaie, geverfde houten tuinschutting met een geleding door pilasters en in elke travee een forse ovale opening.
Lopend in de Gedempte Baansloot komt deze schutting vreemd over. De ovalen zullen toch niet als ‘inkijk’ bedoeld zijn? Maar als ‘uitzicht’ op de schutting van de achterburen zal ook niet het doel zijn geweest.

De tuin achter Huize Oort (1973).  Bron: Beeldbank Regionaal Archief Alkmaar

Ouder kaartmateriaal laat de vroegere situatie zien. Aan de overzijde van de nog niet gedempte Baansloot lag een terrein met o.a. lijnbanen en meerdere voormalige lijnbanen die in OAT 1832 staan als ‘aanleg tot vermaak, baan’, en zuidelijk daarvan de toenmalige vestingwerken. Dirk van Foreest (1792-1833) is dan de eigenaar. Hij is dan ook eigenaar van landgoed Nijenburg te Heiloo. Kort na 1851, na aankoop door Oort, zouden de ovalen zijn aangebracht.

Kadastraal minuutplan (1821), met zicht over lijnbanen en meerdere voormalige lijnbanen die in OAT 1832 staan als ‘aanleg tot vermaak, baan’.  Bron: Beeldbank Noord-Hollands Archief

In 1873 is het terrein met de voormalige lijnbanen en de aangrenzende vestingwerken op basis van een stedenbouwkundig plan van L.P. Zocher tot het villapark Kennemerpark ontwikkeld; met villa’s en herenhuizen, die met hun tuinen aansloten op het groen van het stadspark dat werd aangelegd op de voormalige bolwerken. De nieuwe rij huizen met hun achtertuinen sluiten het uitzicht definitief af.
Jan Holwerda

TIP
Het bestuur van Stichting Netwerk Historisch Cultuurlandschap en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed nodigen u van harte uit voor de gezamenlijke zomerbijeenkomst, die dit keer in het teken staat van nieuwe onderzoekstechnieken die gebruikt worden aanvullend op het echte veldwerk.

vrijdagmiddag 3 juli 2015, vanaf 13.00
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Smallepad 5, Amersfoort

– Ruud Raats, inleiding op het gebruik van de AHN, het Actueel Hoogtebestand Nederland. Ruud is IT-specialist;
– Jos Bazelmans, lid van de directie van de RCE, heeft zich verdiept in een relatief klein gebied en middels AHN, oude kaarten en lange wandelingen tot de verbeelding sprekende fenomenen ontdekt;
– Pauze
– Menne Kosian, cartografisch onderzoeker bij de RCE, heeft zich gestort op de vergeten zone van het landschap: de zee. In dit geval de Waddenzee. Binnen de RCE is een systematiek ontwikkeld die de verwachting van cultureel erfgoed in beeld brengt, een lastige opgave in dit zo dynamische zeelandschap.
– Willem Vletter, promovendus bij Theo Spek in Groningen, doet onderzoek naar historische wegen met behulp van geavanceerde AHN-analyse, met onder meer een case study op de Veluwe
– Borrel

Er zijn geen kosten verbonden aan het bijwonen van deze bijeenkomst, maar u moet zich wel opgeven via deze link.

De eenzame boom (1822) Caspar David Friedrich  Bron: en.wikipedia.org

OVERGENOMEN
‘Biophilia’: naar een cultuurgeschiedenis van onze liefde tot natuur.

De biophilia-hypothese werd ontwikkeld door Edward Wilson, natuuronderzoeker op Harvard. Hij beschouwt onze liefde voor natuur als het resultaat van een biologisch evolutieproces waarin zich onze verhouding tot onze omgeving weerspiegelt. Kunnen wij met Wilsons fascinerende hypothese als uitgangspunt een cultuurgeschiedenis van de liefde tot natuur in de afgelopen vier eeuwen schrijven?

Het is een ambivalente liefde: voor hond en kat, maar ook voor jagen. Hij ligt tussen bewondering, angst en intens gebruik, in een aantrekkingskracht tot landschap, van ruige wildernis tot verzorgde tuin. Affectie voor natuur voedt de naturalist, de wandelaar of vegetariër, maar ook de toerist en de sporter. Natuurliefde manifesteert zich in verdiepte studie, maar uit zich ook in verschillende vormen van lifestyle en mode.

Kan inzicht in deze cultuurgeschiedenis ons inspireren tot het vinden van een eigentijdse houding ten aanzien van de complexe samenhang tussen natuur en cultuur? In onze tijd zijn deze twee grootheden immers in hoge mate het resultaat van ambivalente en omstreden processen geworden. Dat heeft zelfs een nieuw tijdperk ingeluid: het antropoceen. Deze door de mens beheerste wereld stelt de dringende vraag naar waar onze grenzen en mogelijkheden liggen als natuur cultuur wordt en stad, natuur en landschap in elkaar opgaan. Deze collegereeks wil iets blootleggen van onze complexe stellingnames ten aanzien van natuur om te kunnen komen tot besef van en toekomst voor ‘biophilia’.

Reeks I op 10, 17 en 24 september; 1, 8 en 15 oktober
Reeks II op 29 oktober; 5, 12, 19 en 26 november; 3 december
Collegezaal in de Volharding, Artis
van 14.00 tot 16.00 uur
prijs dubbele reeks: € 210,00 (€ 160,00 voor Artis-leden)
prijs enkele reeks: € 150,00 (€ 115,00 voor Artis leden)
inclusief toegang Artis

Voor meer details en inschrijven klik hier of stuur een mail naar illustereschool-fgw@uva.nl.