Verbouw van aardappelen in de siertuin achter paleis Noordeinde (1917 Den Haag)
Bron:Het Geheugen van Nederland  grote foto

Weer eens zo’n bijzondere foto, de tuin achter paleis Noordeinde in 1917. N.a.v. de voedselschaarste ten tijde van de Eerste Wereldoorlog besloot koningin Wilhelmina de tuin van het koninklijk paleis Noordeinde te Den Haag beschikbaar te stellen voor het verbouwen van voedsel (iets wat maar al te zeer bekend is van de paleizen en buitenplaatsen in de UK ten tijde van de wereldoorlogen).
Uit de foto blijkt dat de aardappelen als het ware in de siertuin zijn ‘opgenomen’. Omzoomd door banden met sierplanten groeit geen gras, maar aardappelplanten.

Roggeschoven op de pelouse achter paleis Het Loo (1946 Apeldoorn)

De foto herinnerde me aan een van paleis Het Loo. Na verschillende beeldbanken op internet te hebben afgegraasd blijkt ie uiteindelijk in mijn eigen kast te staan, in een van de jaarverslagen van Paleis Het Loo Nationaal Museum. Het is een foto uit 1946 van de achterzijde van Het Loo met op de pelouse roggeschoven. Ook na de Tweede Wereldoorlog hield de voedselschaarste nog aan. Koningin Wilhelmina bepaalde dat in het grasveld achter het paleis voedsel verbouwd moest worden, de rogge dus.

En vervolgens kom ik in dezelfde kast ook een boekje uit 1917 tegen: Iedereen tuinier in oorlogstijd. Misschien voor de gewone man, maar zo passend bij de foto’s.
Jan Holwerda

B. Boon, Iedereen tuinier in oorlogstijd, Amsterdam 1917

INGEZONDEN

Donderdag 12 november had de presentatie plaats van de 39^e editie van het Jaarboek Achterhoek en Liemers. In de uitgave van dit jaar ligt het zwaartepunt bij historische tuinen.
Uitvoerig wordt stilgestaan bij de herontdekking van de kasteeltuin  van Huis Bergh te ‘s-Heerenberg, het landgoed de Wiersse bij Vorden. Een artikel is gewijd aan de tuinarchitect Posth die rond 1800 in de streek actief was. Daarnaast is er aandacht voor de mogelijkheden van archiefonderzoek naar (Zutphense) stadstuinen en komt het belang van bomen op boerenerven aan de orde.
Verder zijn artikelen opgenomen over het huis de Wesenthorst bij Ulft, de vererving van kasteel Wisch in 1849, agrarische ontwikkelingen rond 900, een Zutphense uitgever van reisgidsen, bijna 100 jaar zaadhandel Kolkman te Gelselaar, armoedebestrijding in de 19^e eeuw en politieke ontwikkelingen in de jaren 1930-1940 in Achterhoek en Liemers.

Het Jaarboek is verkrijgbaar voor de prijs van € 18,95 en te bestellen  via www.achterhoekseboeken.nl   of in boekhandels in de regio Achterhoek en Liemers.

Eerder was er het bericht Plantafstanden in lanen van Joost Gieskes. Hij heeft nu een tweede versie van zijn bloemlezing, met aanvullingen en correcties, beschikbaar gesteld, hier te downloaden.

Het moge duidelijk zijn dat die oude gedigitaliseerde kranten een heerlijke bron zijn (sorry, misschien al te vaak gezegd). Krantenadvertenties betreffende veilingen van buitenplaatsen zijn zo een voorbeeld. Zo vind je advertenties die details betreffende buitenplaatsen geven, maar ook namen van overleden eigenaren, veilingdata en notarisnamen. Kijk en dan kun je wat gemakkelijker ‘doorschakelen’ naar Notariële Archieven, in dit geval die van het Gelders Archief. En dan vind je vaak wat meer of veel tot heel veel meer. Akten betreffende veilingen en verkoopingen van roerende en onroerende goederen.
Soms een testament, een boedelinventaris of een katalogus van boeken (t.b.v. verkoop) met goed 1000 boektitels naast een stel pakketten, kaarten manuscripten, rariteiten en boekenkasten. Met daarnaast ook nog eens een registratie van (boek)kopers en betaalde prijzen, maar ook de ‘onderliggende’ (boedel)inventarisatie met taxatie is bewaard gebleven. De laatste heeft volgens mij meer titels dan de katalogus, en in ieder geval een vaak uitgebreidere beschrijving. Het betrof overigens het bezit van Hendrik Brantsen (1739-1823), eigenaar van Lichtenbeek bij Arnhem.

Uit de lange lijsten heb ik deze titels van tuinboeken (oké, met een enkele toevoeging) opgepikt, u herkent snel genoeg welke werken het betreft:
Knoop over vruchten en gewasschen met gekleurde platen
Aanmerkingen over landhuizen en lusthoven met platen 1737
Ideen, magazin für Liebhaber von Gärten 3e heft
Wandelingen in de ommestreken der stad Arnhem 1820
Martinet kachegismus der natuur, vier deelen, met platen 1778
Kops, magazijn van Vaderlandschen landbouw zes deelen Haarlem 1804-1814 & andere landbouwkundige werken van Kops
Uilkens, landbouwkundige almanak, over 1809 en 1811
Le gentilhomme Cultivateur, seize tomes, Paris 1761
Burger – Boer – of Land-Edelman, eerste en derde deel, Amsterdam 1761
Chomel, huishoudkundig handboek, vier deelen met gekleurde platen compleet Amsterdam 1800
Van Oosten, Nederlandsche bloemhof, aldaar 1700
Almanack der Hoveniers, Amsterdam 1772
Gentman, tuin-catechismus, Utrecht 1783
Hoveniers zakboekje, Leijden 1794
Loosjes, het Hout of Boschgedachten, met platen 1793
Topografische kaart van de omstreken van Arnhem, door Dibbets 1821
Kaart van Beekhuizen, door Willemsen

Jan Holwerda

Pagina met bovenaan enkele van de tuinboeken, uit de Notariële Archieven van het Gelders Archief.
Foto’s: Jan Holwerda

De opgevoerde Cascade berichten gaan vrijwel altijd gepaard met een of meer afbeeldingen, onder het motto praatje met een plaatje. Via google kun ook alleen alle plaatjes zien, gewoon voor het lekkere of nog eens willekeurig naar oude berichten te gaan: klik op Cascade afbeeldingen. Helemaal onderaan de nieuwe pagina op Meer resultaten klikken. (en voor de enkele digibeet, plaatje aanklikken, knop Pagina bezoeken aanklikken, brengt je naar bijbehorend bericht)

De uitgebaggerde Kleine Vijver in het overpark Olterterp.

In 2009 bezochten we Olterterp, zie weblog 11 dec 2009. Vorige week sprak ik Gerald Kragt (die ons in 2009 begeleidde), was ik in de buurt en heb ik het eerste deel van het terrein opnieuw bezocht.
In 2011 stond de nieuwe aanplant langs de Slotlaan al in het gelid, zie ook de foto’s in de weblog van 6 jan 2014.

De stobben van een aantal van de 12 Apostelen.

Sindsdien is de in dit deel van het terrein liggende Kleine Vijver uitgebaggerd; prachtige oeverlijnen slingeren door het bos. En dan is er nog de 12 Apostelengroep. Of eigenlijk was, want storm(en) hadden nog een aantal van de in 2009 resterende Apostelen geveld. En nu is het restant en ruimte er omheen opgeschoond en zal een nieuwe groep op de nu open plaats verrijzen. Om een evenwichtige groei van de 12 Apostelen te bewerkstelligen zal de groei door snoei begeleid worden.
Jan Holwerda

De opgeschoonde ruimte waar een nieuwe 12 Apostelen zal verrijzen.
Foto’s: Jan Holwerda

Toekomstbeeld: de 12 Apostelen op een in 1908 verzonden kaart.
Bron: Fries Fotoarchief

INGEZONDEN

De maatschappelijke rol van erfgoed en het belang van kennis
Zaterdag 28 november 2015, 13:30 uur, Paushuize Utrecht
Tevens wordt deze middag het NKS jubileumboek: Woontorens in Nederland gepresenteerd, gebaseerd op het promotieonderzoek van dr. ir. Taco Hermans en onder redactie van dr. Fred Vogelzang.

Voorprogramma
13:30 – 14:30 Rondleiding Paushuize door Carel Huydecoper, conservator Paushuize (deelname vooraf opgeven)
14:30 – 15:00 Ontvangst met thee en koffie

Programma
15:00 – 15:10
Welkom – Dagvoorzitter drs. ir. Heidi van Limburg Stirum, directeur NKS Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats
Inleiding – drs. Chris Kalden, voorzitter bestuur NKS Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats
15:10 – 16:10
dr. Fred Vogelzang, Terugblik en Toekomstperspectief 70 jaar NKS
prof. dr. Marlite Halbertsma, De maatschappelijk rol van erfgoed
drs. Martijn van de Kaai, Waarde en waarheid van digitale toegankelijkheid
16:10 – 16:30
Boekpresentatie: Korte inleiding over het boek door dr. Taco Hermans en uitreiking van het eerste exemplaar aan gedeputeerde cultuur en erfgoed provincie Utrecht: Mariëtte Pennarts-Pouw
16:30 – 17:30
Afsluiting met een hapje en drankje

Vanwege de beperkte ruimte verzoeken we u uiterlijk 21 november te laten weten of u aanwezig kunt zijn door een e-mail te sturen naar info@kastelen.nl. Na aanmelding ontvangt u een bevestiging.
Voor meer, zie hier.

INGEZONDEN
Conferentie Geometrisierte Landschaften – Raumkonstruktion und Selbstentwurf der Niederlande im Garten im 17. Jahrhundert / Geometrized Landscapes – Construction of Space and Self-Design in 17th Century Dutch Gardens
20 en 21 november 2015, Schloss Benrath (DE).

Locatie Schloss Benrath
Benrather Schlossallee 100
40597 Düsseldorf (DE)
Deelname is gratis door bekostiging door Thyssen-Stiftung. Vooraf aanmelden is niet nodig, er is meer dan genoeg ruimte in Schloss Benrath (aldus organisatie).

Programma
20 November
14.00 Begrüßung
Prof. Dr. Stefan Schweizer, Stiftung Schloss und Park Benrath
Prof. Dr. Timo Skrandis, Institut für Kunstgeschichte, Heinrich-Heine-Universität
14.20 Einführung

Sektion I: Formen und Technologien der Gestaltung und Nutzung von Natur
14.45 Patricia Debie (Renswoude), The tree-lined avenues at Palace Het Loo, a beautiful example of the classic Dutch (landscape) architecture tradition
15.30 André Bischoff (Berlin), Figur und Feld. Verzahnungen und Überlagerungen in städtischen, gärtnerischen und landschaftlichen Räumen
16.15 Kaffeepause
16.45 Martin van den Broeke (Groningen), Geometrical parks of country houses in Zeeland 1670-1700: taste, power and economics
17.30 Saskia Beranek (Pittsburgh), The Hollandse Tuin at Huis ten Bosch: Amalia van Solms and Strategies of Living Memory
19.00 Gemeinsames Abendessen

21 November
Sektion II: Instrumentarien der bildlichen Inszenierung von Garten und Landschaft
10.00 Christof Baier (Düsseldorf), castrametatio batavorum & hortus batavus. Der Lustgarten des Statthalters Friedrich Heinrich von Oranien in Honselaarsdijk als Sublimierungsform der Militärräume der Oranischen Heeresreform
10.45 Fabio Colonnese (Rom), The labyrinth as an architectural mediator. Vredeman de Vries and the geometric garden in the Netherlands
11.30 Mittagspause
13.00 Christian Drobe (Halle), Historisierter Raum und utopische Gegenwelt? Jacques Callots „Belagerung von Breda“ und Romeyn de Hooghes Vogelschauen von Enghien
13.45 Miriam Volmert (Zürich), Umgrenzte Blicke. Politische und ästhetische Ordnungsdimensionen von Garten und Landschaft in der holländischen Druckgrafik des frühen 17. Jahrhunderts
14.30 Kaffeepause
15.15 Doris Gerstl (Regensburg), Dramatisierte Gartenräume im Film: Peter Greenaways „The Draughtsman’s Contract“ und die Tradition der Gartenansicht
16.00 Abschlussdiskussion

Zie ook de flyer Geometrisierte Landschaften / Geometrized Landscapes.

Kunstrotsen in het Julianapark (Utrecht).  Bron: donderberggroep.nl

Symposium Cementrustiek, 28 november 2015
Locatie: Kasteel Doorwerth, Fonteinallee 2b, 6865 ND Doorwerth

Op zaterdag 28 november 2015 houdt de DonderbergGroep haar tweede symposium, ditmaal over cementrustiek in al haar vormen, met de nadruk op Nederland en België. Een flink aantal sprekers zal presentaties houden over de verschillende aspecten van de cementrustiek, geschiedenis, ateliers, restauratie, alsmede een tweetal casussen. Ook Cascade donateurs zijn welkom (na aanmelding en betaling). De kosten bedragen 10 euro, inclusief thee/koffie bij aankomst en in de pauze (exclusief lunch). Te verrekenen bij aankomst. Aanmelden graag op het volgende adres: excursies@donderberggroep.nl.

Programma
11.00 ontvangst met thee/koffie
11.15 Wim Meulenkamp, Cementrustiek: een negentiende-eeuwse stijl en bouwwijze (inleiding op het fenomeen)
11.35 Casus: Ciska van der Genugten, Cementrustiek op het landgoed Duno
11.50 Eric Blok, Moerkoert en zijn ontwerpen
12.20 Lunch in Kasteelcafé De Zalmen, Fonteinallee2a, in de voorburcht, zeer nabij de zaal waar het symposium wordt gehouden
13.40 Jan Holwerda, Varia I (afbeeldingen bij cementrustiek in Nederland)
14.00 Glenn Geerarts, Gewijde geschiedenis in beton: het Mariapark in Averbode (BE)
14.30 Casus: Lenneke Berkhout, De rotspartij in het Julianapark, Utrecht
14.50 Pauze
15.10 Anton Nuijten, Varia II (afbeeldingen bij cementrustiek in België en Frankrijk)
15.25 Michiel van Hunen (RCE), Mogelijkheden en ervaringen restauratie cementrustiek
15.55 Sluiting.

Napraten eventueel in het café De Zalmen.
Zie ook hier.

INGEZONDEN
Platform Kastelen en Buitenplaatsen. Het Landgoed en de Provincie
vrijdag 20 november 2015, 13.00 uur -16.30 uur
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), Smallepad 5, Amersfoort

De afgelopen jaren is er veel veranderd in de onderlinge verhoudingen tussen rijksoverheid, provincie en gemeente, ook op het vlak van erfgoedbeleid. Hoog tijd een balans op te maken en daarbij speciaal de (toekomstige) rol en positie van de provincie tegen het licht te houden. Vier sprekers geven hierop ieder vanuit eigen ervaringen hun visie. Ter inleiding wordt een recente inventarisatie van het beleid van de 12 provincies over kastelen en buitenplaatsen gepresenteerd.

Programma
13.00 Inloop
13.30 Opening, door Prof. dr. Yme Kuiper (platform-voorzitter; RU Groningen/ Kenniscentrum Landschap)
13.40 Recent beleid van de provincies, door drs. R. Berends , historicus
14.00 Decentralisatie: winst of verlies?, door drs. Ch.J. Kalden, oud-directeur Staatsbosbeheer
14.30 De relatie tussen natuur en erfgoed: spanning of spannend?, Dr. ir H. Bartelink, directeur LandschappenNL
15.00 Theepauze
15.30 Behoud en ontwikkeling van familielandgoederen, door ir. A. Schimmelpenninck, rentmeester Twickel
16.00 Landgoederen – vloek of zegen?, door Prof. dr. M. Fennema, emeritus hoogleraar politicologie, Universiteit van Amsterdam
16.30 Discussie
16.50 Speakerscorner
17.00 Sluiting en drankje

Toegang het platform is gratis. U dient zich echter wel aan te melden via dit formulier.
Voor meer details, zie hier.