INGEZONDEN

Vrijdag 16 juni om 15.15 uur zal Johan Carel Bierens de Haan, voorzitter van Tuinhistorisch Genootschap Cascade de biografie van Mien Ruys feestelijk in ontvangst nemen uit handen van Anne Mieke Backer van Uitgeverij de HEF publishers.
Vanaf 15 juni is het boek bij uitgeverij de Hef te bestellen, klik hier.

Leo den Dulk, Zoeken naar de heldere lijn. Mien Ruys 1904-1999. De complete biografie, Rotterdam 2017, ISBN 978 90 6906 051 4, p. 340, € 39,90

Mien Ruys is de belangrijkste Nederlandse tuinarchitect van de 20ste eeuw en wordt ook in het buitenland gezien als een van de voornaamste vertegenwoordigers van de moderne stroming in de tuin- en landschapsarchitectuur. Wat Gerrit Rietveld voor de architectuur betekende en Piet Mondriaan voor de Stijl-beweging, was zij voor de groene buitenruimte. Ruys brak rigoureus met de zware romantische parken en stijve rozenperkjes en voedde generaties tuinbezitters op met haar heldere plattegronden en haar uitbundige plantenborders. Op het niveau van stedelijk groen werkte zij samen met stedenbouwkundigen en architecten van het architectencollectief De 8 en Opbouw zoals Cornelis van Eesteren en Ben Merkelbach.
Deze biografie, onder meer gebaseerd op haar dagboeken, is toegespitst op de ontwikkeling van haar oeuvre, geïllustreerd met plattegronden, tekeningen en kleurenfoto’s. Daarin staat Mien Ruys’ voortdurende zoeken naar heldere lijnen en opvattingen centraal: door zelfontplooiing, experimenten en debatten met zielsverwanten. Het boek begint met haar ontwikkelingsjaren als kwekersdochter, haar Berlijnse tijd, haar architectuuropleiding in Delft en haar worsteling om zich vrij te maken van burgerlijke conventies. Op het terrein van de familiekwekerij Moerheim in Dedemsvaart begint zij experimentele tuinen, die nog altijd bestaan en een trekpleister vormen voor liefhebbers uit de hele wereld. In 1937 start zij een bureau in Amsterdam, dat behalve voor particulieren en gemeenten, groenontwerpen maakt bij ziekenhuizen en fabrieken. Zij vormen steeds een neerslag van haar sociale idealen voor meer levenskwaliteit van brede bevolkingslagen.

Nog altijd laten vakgenoten zich door de ideeën van Mien Ruys inspireren. Onder anderen ontwerpers van de beroemde ‘Dutch Wave’, zoals Piet Oudolf, Jacqueline van der Kloet en Ton ter Linden zijn aan haar schatplichtig. Er is nog een aantal tuinen en groenvoorzieningen en een duizendtal ontwerpen van Ruys’ hand bewaard. Vooral het groen in de wederopbouwwijken vormt een actueel onderwerp in debatten over stedelijke herontwikkeling. Het boek luidt een serie deeltentoonstellingen en debatten over Mien Ruys in, o.a. in ABC archtectuurcentrum Haarlem, De Ploeg Bergeyk, LU Wageningen, Mien Ruys Tuinen Dedemsvaart,Van Eesteren Museum Amsterdam.

Voor een ieder die op 1 juni de opening van het tuinseizoen van Paleis Het Loo niet heeft kunnen meemaken, is het de moeite waard om alsnog de tentoonstelling ‘Groen & Blauw’ te gaan zien. Kristen Duysters vertelde o.a. over de manier waarop de Delfts aardewerk tuinvazen van Paleis Het Loo uit de periode van ‘Willem en Mary’ zijn gereproduceerd bij de firma Koninklijke Tichelaar te Makkum. Hierover wordt op de tentoonstelling het een en ander belicht en op film getoond. Ook wordt duidelijk gemaakt dat zowel de Koning-stadhouder als zijn vrouw Koningin Mary belangstelling hadden voor bijzondere en exotische planten en grote invloed hebben gehad op de ontwikkeling van de tuin op Paleis Het Loo.
Op deze zonnige middag was het uitrijden van de citrusboom met een historische kuipwagen, getrokken door een prachtig Fries paard, een lust voor het oog.
Christine Sinninghe Damsté

Foto’s: Christine Sinninghe Damsté

Uit La Théorie et la pratique du jardinage (1709 en latere versies), Antoine-Joseph Dezallier d’Argenville

Nog weer een andere vorm van de toepassing van kwadratuur, naast de eerdere twee (hier en hier), is van een raster op het ontwerp van de parterre en het uitzetten van zo’n parterre het behulp van eenzelfde raster in het terrein. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk de tekening uit La Théorie et la pratique du jardinage (1709 en latere versies) van Antoine-Joseph Dezallier d’Argenville: Le parterre C dessiné et maillé sur le papier en Le même parterre C amillé et tracé sur le terrain.

Om er een wat meer Nederlandse tint aan te geven, de tekening en een beschrijving van de stappen komt ook voor in eerste deel van Huishoudelyk woordboek (1743) van Noel Chomel, een Nederlandse vertaling van een van oorsprong Frans werk; onder ‘Lusthof’ en paragraaf ‘Hoe men op een grond allerlei tekeningen maakt’. Daarna volgen nog: ‘’t Aanleggen en halen van een Parterre op den grond’, ‘’t Maken van een Starre-bosje op een stuk gronds’ en ‘’t Tekenen van een droge Kom, op den grond’.
Jan Holwerda

Lusthof, uit Huishoudelyk woordboek (1743) van Noel Chomel

Plaat XIX uit Verzameling van tuinsieraden (1867), Gijsbert van Laar  Bron: Jan Holwerda

In het voorgaande bericht noemde ik al even de kwadratuur gebruikt om een kopie te kunnen maken. Tekenen leerde je onder anderen door natekenen, kopiëren dus. In zo’n geval is het gemakkelijk(er) om een raster op het orgineel te leggen/trekken en vervolgens een en andere na te tekenen met behulp van eenzelfde raster op een blanco tekenvel. Er bestaan, volgens mij, meerdere tuintekeningen/ontwerpen met zo’n raster, maar een naam/collectie/archief schiet me niet direct te binnen.

Zelf bezit ik een exemplaar van Verzameling van tuinsieraden van Gijsbert van Laar uit 1867, de gecoupeerde versie van Magazijn van tuin-sieraaden uit 1802-1809. Van de 40 plattegronden die hierin staan zijn er twee waar een raster overheen is getrokken. Iemand zal ze met ondersteuning hiervan hebben nagetekend.
Jan Holwerda

Nevenstaande tekening kwam ik tegen in een Duits boek. In dit boek zelf staat het niet beschreven, maar het is een draadraam, draadscherm of perspectiefraam ter ondersteuning van het tekenen van een landschap. Even simpelweg: van het ‘beeldje’ in een ruitje in het draadraam naar een ‘beeldje’ in het ruitje op papier.

Ik moest direct aan de tekening van de achterzijde van Het Loo door Melling denken. Heb Antoine-Ignace Melling (1763-1831) reizend kunstenaar (1991) van C. Boschma & J. Perot er op nageslagen (toen ik in een bibliotheek kwam die het bezat). Daar staat een mooi hoofdstuk in over het tekenen van panorama’s zoals die van Melling: ‘Perspectiefproblemen bij panoramatekeningen’ door Theo Laurentius. Een heel interessant hoofdstuk met ook een draadraam, hier die van Albrecht Dürer, en na analyse en uitleg de conclusie dat Melling zo’n draadraam voor de opzet van zijn tekeningen niét heeft gebruikt. De kwadratuur die we op tekeningen van hem zien is uitsluitend gebruikt om een kopie te kunnen maken.

Al past het voorbeeld er niet bij, het nevenstaande draadraam heeft wel iets fascinerends.
Jan Holwerda

Draadraam, uit Liber Artificiosvs Alphabeti Maioris, oder: neu inventirtes Kunst- Schreib- und Zeichenbuch (1782-1785), Johann Merken

Le château de Loo ancien et moderne dans le Dpt. de Yssel (1812), van Antoine-Ignace Melling

Uitsnede plattegrond Franeker met de tuin (c) achter de academie (B) (ca. 1643/44), Johan Blaeu

De Duitse jurist en boekenverzamelaar Zacharias Conrad von Offenbach (1683-1734) publiceerde (postuum) in 1753 Merkwürdige Reisen durch Niedersachsen, Holland und Engelland, over zijn reizen gemaakt in de jaren 1709-1711. Een eeuw later werd het deel van de reis door Friesland eruitgelicht, vertaald en gepubliceerd. Hieruit het navolgende met wat mij betreft aansprekende details over de paden in ‘den hortus medicus of akademietuin, van de hoogleeraar in de kruidkunde D. Petrus Latané’:
‘De tuin op zich zelven is niet zeer groot, maar zeer net en wel aangelegd. Vele gewassen zijn er in, maar louter kleinigheden, omdat er geene oranjerie voorhanden is. Prof. Latané neemt ze des winters in huis; nu werden zij in glazen kasten gezet. De breede paden waren alle met kif (schors, zoo als bij ons de leêrtouwers het heeten) bestrooid. Toen ik den tuinman, een Duitscher uit Stuttgart, vroeg, waarom men dit er toe gebruikte, zeide hij mij, dat het om vele redenen daartoe geschikt was. Voor eerst kon de wind het niet, zoo als het zand, op de bedden werpen; ten tweede gaf het in twee of drie jaren voortreffelijke aarde; in de derde plaats liep men er veel gemakkelijker op, dan op zand; en ten vierde zagen de paden, door de rood-geele kleur, er goed uit. De beide laatste zaken moesten wij inderdaad toestemmen. De kleine paden in de bloemperken, of tusschen de bedden, worden met zand bestrooid, omdat het daartoe dienstiger is, en meer hitte geeft. Het bovengemelde kif is echter niets anders, dan de fijngemaakte bast van eikenboomen, nadat zij door de leêrtouwers tot het bereiden van het leder is gebezigd geworden, en die genoeg te verkrijgen is. Ik vroeg den tuinman, of het in den zomer ook stonk of stoof? Hij zeide van neen. In andere tuinen, alwaar het zand het wandelen moeijelijk maakt, ware zulks alzoo ook wel te beproeven.’
Jan Holwerda

INGEZONDEN
Het Prins Bernhard Cultuurfonds en sKBL nodigen u uit voor een studiedag op maandag 19 juni van 10:00 – 18:00 uur op Landgoed Fraeylemaborg, Hoofdweg 30, 9621 AL Slochteren. De studiedag is bedoeld voor mensen die direct betrokken zijn bij de instandhouding van historisch erfgoed (natuur, landschap, gebouwen, collecties). Het aantal plaatsen is beperkt. Deelname geschiedt op basis van binnenkomst na aanmelding. Deelname aan de bijeenkomst is gratis, u kunt zich hier aanmelden. (zie ook hier)

Programma
10.00 -10.15 Ontvangst met koffie/thee
10.15 -10.30 Welkom door Harry van Ham, voorzitter Gerrit van Houten Stichting; Henk Dijkstra, Prins Bernhard Cultuurfonds (PBCF); René Dessing (sKBL)
10.50 -11.20 Verbreding van bezoekersdoelgroepen op het landgoed, Marjon Edzes (directeur De Fraeylemaborg)
11.20 – 11.50 Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: Een gouden combinatie, Theo Verstrael (directeur Sovon)
11.50 – 12.15 De verhalen van de Fraeylemaborg, Henny van Harten (conservator Fraeylemaborg)
12.15 – 13.00 Broodlunch
13.00 – 14.30 Bezoek huis en tuin van De Fraeylemaborg
U heeft de keuze uit drie rondleidingen:
1. Rondleiding Huis, onder leiding van Gerard de Haan
2. Rondleiding Tuin, onder leiding van Henny van Harten
3. Rondleiding Huis en tuin in vogelvlucht, onder leiding van Marjon Edzes
14.30 – 15.00 Aardbevingen en Groninger Borgen, Kor Holstein (eigenaar  Holstein Restauratie)
15.00 – 15.30 Verbetering van waterkwaliteit op landgoederen, Ab van Dijk (projectleider Geldersch Landschap & Kasteelen)
15.30 – 16.00 Historische interieurs ( onder voorbehoud),  Johan de Haan (hoofdconservator Paleis Het Loo)
16.00 – 16.15 Vragen / afronding
16.15 – 18.00 Netwerkborrel

Wakefield Lodge  Bron: British Museum

INGEZONDEN
Wij zijn op zoek naar informatie over de in 1776 overleden Jan Horstman die in Engeland als surveyor werkte, waarschijnlijk voor Capability Brown. In 1749 werkte hij aan de Great Pond voor Wakefield Lodge die uitgegraven werd. Zijn testament is in 1760 door Jacob Elout in Haarlem opgemaakt, in bijzijn van Johannes Dirk Hazelaar en Jan van der Kreek,  en werd geopend op 15 november 1776. Horstman’s vrouw Maria Cornelia Masinir kreeg de verantwoordelijkheid voor de eigendommen van Horstman in Engeland.

Wie heeft van hem gehoord? Wie weet meer?
Jan Woudstra

Wakefield Lodge  Bron: tbheritage.com

Vanaf donderdag 1 juni 2017 viert Kasteel de Haar de afronding van de recente parkrestauratie. Groene Weelde omvat een gevarieerd binnen- en buitenprogramma voor volwassenen en kinderen waarbij de intieme relatie tussen kasteel en park weer wakker wordt gekust. Het programma is tot stand gekomen in samenwerking met gastconservator Mariëtte Kamphuis, landschapsarchitect Adriaan Geuze en kunstenaar & florist Denise Collignon.

Tussen 2006 en 2016 werd het park grondig gerestaureerd met ruimhartige steun van het VSB Fonds en onder leiding van landschapsarchitect Michael van Gessel. Hij herstelde de belijning van het oorspronkelijke parkontwerp en maakte daardoor het fraaie samenspel tussen licht en donker, open en gesloten, uitzicht en intimiteit weer beleefbaar. Bovendien voegde hij passende elementen toe, zoals een nieuwe waterpartij in het hertenkamp. De door Van Gessel gerestaureerde rozentuin staat deze zomer opnieuw in bloei met zo’n 75 verschillende soorten rozen; een geur- en kleursensatie!

Nieuw zijn onder meer het beplantingsontwerp voor de Romeinse tuin en een parkplattegrond met prachtige lommerrijke wandelroutes. Binnen biedt Groene Weelde de unieke kans om de 2e verdieping van Kasteel de Haar te bezoeken voor de fraaiste vergezichten. Ook zal de historische bloemenkelder weer tot leven komen en verschijnt in de Main Hall in samenwerking met Paleis het Loo een ode aan de verdwenen wintertuin. Zie verder hier.

Burgelijke stand Baarn, 16 mei 1817

Tweehonderd jaar geleden, op 15 mei 1817 overleed Johan(n) (Jan) David Zocher te Soestdijk.
Op 16 mei 1817 meldden rentmeester Charles Francois Simond en dagloner Gerrit de Zoete zich bij Frans Pen, burgemeester en ambtenaar van de burgerlijken stand van Baarn, met de mededeling dat de ‘Heer Johan David Zocher architeck’ de voorgaande avond om 11 uur was overleden. Burgemeester Pen stelde dezelfde dag de vrederechter van Haarlem middels een brief op de hoogte. Zoon Jan David Zocher junior maakte de dood publiekelijk bekend via de Opregte Haarlemsche Courant van 24 mei 1817.
Jan Holwerda

Vrede- en politiegerechten Haarlem

Opregte Haarlemsche Courant 24 mei 1817