Het bestuur van Stichting Tuinhistorisch Genootschap CASCADE heeft haar donateurs middels een via mail verstuurde uitnodiging geïnviteerd voor de Cascade MidZomerNacht bijeenkomst. Deze zal plaatsvinden op woensdag 21 juni 2017 op Landgoed De Leemcule bij Dalfsen, vanaf 17.00. Onze gastheer is Philip de Haseth Möller, Cascadedonateur en eigenaar van De Leemcule. Heeft u de uitnodiging niet ontvangen? Stuur dan een email naar secretariaat@cascade1987.nl. U dient zich ook via dit mailadres aan te melden voor de MZN (zonder aanmelding en betaling is deelname niet mogelijk).

Tijdens deze bijeenkomst zal ook de Carla Oldenburger-Ebbers penning worden uitgereikt, de stimuleringsprijs voor nieuwe onderzoekers. In september 2016 ging een oproep voor kandidaten uit en op 21 juni 2017 wordt de winnaar dus bekend gemaakt. Hieronder volgen de zes genomineerden en hun onderzoeken in willekeurige volgorde; in een langer document worden ze uitgebreider voorgesteld (klik hier voor PDF).

De zes genomineerden en hun onderzoeken, in willekeurige volgorde:
* Anna van Gerve. Een nieuwe dialoog met de natuur. De positie van Louis le Roy in de ontwikkeling van natuurlijker openbaar groen in de jaren zeventig. Artikel in Stadsgeschiedenis, 2014.
* Gerrit van Oosterom. Gronden van vermaak. Een reconstructie van de ontwikkeling van de buitenplaatscultuur en het buitenplaatslandschap langs de Oude Rijn tussen Leiden en Utrecht (1600-1900). Masterscriptie Rijksuniversiteit Groningen, 2015.
* Willem Weiland. Groen erfgoed: Het volkspark de Leidse Hout in Leiden. Functies en gebruik van het park 1931-2014. Masterscriptie Open universiteit, 2015.
* Fenny ramp. ‘Ten gerieve des volks’ Een onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van een uniek volkspark: het Sloterpark. Masterscriptie Universiteit van Amsterdam, 2016.
* Ietse-Jan Stokroos. Graven in het landschap. Vormgeving en inrichting van begraafplaatsen in Nederland in het interbellum. Masterscriptie Rijksuniversiteit Groningen, 2015.
*Jorinde Nijhuis. De tuinen van Beeckestijn. Een onderzoek naar feit en fictie in de geschiedenis van het ontwerp. Masterscriptie Vrije Universiteit Amsterdam, 2014.

Gezicht op de huizen Canton (links) en Peking te Baarn (1780-1820)  Bron: Venduehuis Den Haag

Op de omslag van onze publicatie Tuingeschiedenis in Nederland II. Denken en doen in de Nederlandse tuinkunst 1500-2000 staat een aquarel met ’t Sineese Huis Peekeng / buiten Baaren (zie hier). Een fantastische afbeelding. Maar eerlijk is eerlijk, de bovenstaande (en navolgende uitsnedes) zijn nog mooier. Maar deze aquarel was ons toen nog niet bekend. Niet vreemd, want bewuste aquarel kwam pas half april als veilingobject naar voren; opbrengst € 1.200.

De digitale versie is blijvend te zien in de beeldbank van Het Utrechts Archief, zie hier.
Jan Holwerda

Rotterdamsch nieuwsblad 12 november 1927

Na het zien van de hermitage op de kaart van Bosch en Hoven, zie voorgaand bericht, heb ik gezocht of er ergens een vermelding is gedaan van die hermitage; nog niet kunnen vinden. Wel heb ik een en andere betreffende de koepel van Bosch en Hoven gevonden. Het startte met een krantenartikel met een foto van de afbraak t.b.v. verplaatsing (hier boven).

Het Algemeen Handelsblad weet op 3 november 1927 te melden:
DE KOEPEL VAN BOSCH EN HOVEN. Hij verhuist naar den Aerdenhout.
De koepel van de vroegere buitenplaats Bosch en Hoven, moet van den Heerenweg verdwijnen, maar, zoo meldt het „H. D.”, daarmee nog niet uit Haarlems omgeving. Mr. C. J. van Tienhoven te Aerdenhout heeft hem namelijk aangekocht en zal het gebouwtje in den tuin van zijn villa „Klein Bentveld” laten herbouwen. De koepel komt dan te staan op den hoek van den Bentveldschen weg en den Zwarten weg. Het sloopen van den koepel, die natuurlijk in hoofdzaak ongeschonden moet blijven, is geen makkelijk werkje. Het achtkantige koepeldak, dat ongeveer vier meter hoog is, en een doorsnede heeft van 6 meter, bevat aan de binnenzijde fraai stucwerk. Van buiten is het met lood gedekt. Er staat een klein torentje op. Dit dak moet in zijn geheel overgebracht worden. Eerst wordt de koepel er onder weggesloopt, waarom het dak op palen gezet is. De koepel zelf is opgetrokken van zandsteen, en gekroond met een gebeeldhouwde houten lijst. Voorts is er aan de tuinzijde een mooie hardsteenen stoep, met gebeeldhouwde zandsteenen leuningen. Het dak zal ’s nachts naar Aerdenhout overgebracht moeten worden, want wegens de breedte is vervoer overdag niet mogelijk.

Verder zoeken maakt duidelijk dat de koepel nu nog steeds op de locatie aan de Zwarteweg te Aerdenhout staat, ‘verminkt’ volgens het monumentenregister.

Koepel aan de Zwarteweg in Aerdenhout  Bron: RCE

Een foto van enige jaren voor de afbraak/verplaatsing, uit het weekblad Buiten jaargang 1922, laat zien dat de koepel aan de Herenweg te Heemstede door het uit de rooilijn ‘springen  ‘in de weg stond’.

De koepel van Bosch en Hoven aan den Heerenweg  Bron: Buiten 1922

Ook rond 1770 was de koepel al ‘uitspringend’, voor het beste uitzicht. Boschhove op de Wageweg buyte Haarlem (1765-1775), Johannes Schouten Bron; Noord-Hollands Archief

Tot slot levert een online artikel over de firma Rijnierse BV uit Overveen nog een prachtige foto van de nachtelijke verplaatsing van het koepeldak (en deze foto was de reden voor deze weblog 🙂 )
Jan Holwerda

De nachtelijke verplaatsing van het koepeldak  Bron: Oneindig Noord-Holland

Bosch en Hoven (Heemstede), ongedateerd, ongesigneerd, toegeschreven aan Jan van Varel 1765  Bron: Noord-Hollands Archief

Zwaar verslavend die beeldbanken. Afbeelding na afbeelding, kaart na kaart, foto na foto. En zoveel moois te zien. En dat gecombineerd met inzoomen, soms ongelofelijk ver inzoomen. Neem nou zoiets moois als een van de kaarten van het niet meer bestaande Bos(ch) en Hoven te Heemstede. Ik heb het over bovenstaande kaart. Op basis van een andere kaart is deze toegeschreven aan Jan van Varel en gedateerd met 1765. Als geheel is de kaart op beeldscherm al prachtig. Maar inzoomen brengt meer. Die reusachtige parterre voor het huis, de paden in rococo-stijl, de individuele bomen, de boomgaardbomen, de verschillende groenten in de moestuinen, het gevogelte in de menagerie, de koetsjes met paarden ervoor enz. En tot slot rechtsboven een uitbreiding, in vroeg-landschappelijke stijl (1765, zo vroeg!). Met bomen en heesters op verscheidene wijzen getekend, een veelheid aan verschillende soorten. En als onderdeel van de vroeg-landschappelijke aanleg, een eiland. En op dat eiland begroeit met verschillende bomen en heesters, een hermitage, met een bank ervoor. Ga vooral ook zelf inzoomen, in de beeldbank van Noord-Hollands Archief (gratis heel groot downloaden mag ook nog eens).
Jan Holwerda

Bosch en Hoven (Heemstede), uitsnede met vroeg-landschappelijke aanleg  Bron: Noord-Hollands Archief

Bosch en Hoven (Heemstede), uitsnede met eiland en hermitage  Bron: Noord-Hollands Archief

Kasteel Hallo (Nijmegen)  Bron: noviomagus.nl

Ik kende de foto´s e.d. al wel, maar las nu dat er vorig jaar ook een boekje over verschenen is, over Bat-Ouwe-Zate of kasteel Hallo te Nijmegen. De foto’s zijn zeer aansprekend en enkele geven iets van de tuin weer.

Een blik over de muur in de tuin van Bat-Ouwe-Zate  Bron: Regionaal Archief Nijmegen

Franciscus Johannes (‘Frans’) Hallo (1808-1879) was de bouwer en naamgever van het in 1858-1859 op de Lindenberg te Nijmegen gebouwde neogotische ‘kasteel’ (direct ten westen van het Valkhof). Het stadskasteel bezat 85 kamers, vele uitkijktorens, een oranjerie en een klokkentoren van negen verdiepingen. Na een half jaar vertrok Hallo alweer. In 1871 werd het complex verkocht als pensionaat en klooster van de Zusters Auxiliatricen van de Zielen van het Vagevuur en in 1954/55 werd het afgebroken. Als ik zo over het boekje Die merkwaardige F.J. Hallo lees, zie hier, staan daar meer afbeeldingen in dan in alleen de beeldbank van Regionaal Archief Nijmegen en deze pagina op noviomagus.nl.
Jan Holwerda

In de tuin van Bat-Ouwe-Zate  Bron: Regionaal Archief Nijmegen

Een haast on-Nederlands beeld, Bat-Ouwe-Zate  Bron: Regionaal Archief Nijmegen

OVERGENOMEN
Na ruim vijf jaar is de Zochers OnLine editie uit 2011 eindelijk herzien en vermeerderd. De structuur van deze Internet-publicatie is veranderd; persoonlijke gegevens zijn aangescherpt; enkele Zocherparken zijn uitgewerkt; nieuwe belangrijke illustraties zijn toegevoegd, o.a. het schilderij van Wybrand Hendriks ‘Directeuren en werkende leden van het Haarlemse Teekencollegie’, uit 1799 en een belangrijke kaart van de locatie van de Bloemisterij op Rozenhagen uit 1882; vele aktes en contracten omtrent Rozenhagen, afkomstig uit een particulier familie-archief zijn toegevoegd; de projectenlijst is qua jaartallen en opdrachtgevers aangevuld en bijgesteld. Zonder fouten is het document beslist niet. Aanvullingen en commentaren zijn daarom uiterst welkom.

Rechtstreekse download, complete bericht en Zochers page.

Op vrijdag 19 mei vindt bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het gecombineerde platform Groen Erfgoed en Kastelen & Buitenplaatsen onder het motto Rood met groen geeft diepte plaats. Deze bijeenkomst is van 13.30 tot 17.00 uur in Amersfoort. U bent hiervoor van harte uitgenodigd.

13.00 Inloop
13.30 Welkom door prof.dr. Yme Kuiper, bijzonder hoogleraar historische buitenplaatsen en landgoederen aan de Rijksuniversiteit Groningen, dagvoorzitter
13.40 De natuurlijkheid van het cultuurlandschap, dr. Dik van der Meulen, neerlandicus, schrijver en biograaf
14.15 Rood over groen, groen over rood. Omgaan met groene omgeving door nieuwe gebruikers van kastelen en buitenplaatsen versus omgang met monumenten vanuit natuurorganisaties – dr. Fred Vogelzang, medewerker wetenschap en projecten bij NKS
14.30 Rood en Groen of rood versus groen? Een verkenning in de wereld van bevriende natuurorganisaties, drs. René Dessing, directeur Stichting Kastelen,  Buitenplaatsen en Landgoederen (sKBL)
14.45 Discussie
15.00 Pauze
15.30 Natuurlijke processen als essentiële factor voor behoud van cultuurlandschappen. Twee voorbeelden, Jori Wolf MA, programmaleider nationale parken en adviseur landschap en cultuurhistorie bij Staatsbosbeheer
15.45 Landschap met karakter. Textielfabrikanten maakten ons huidige, mooie Twentse landschap – drs. Mascha van Damme, adviseur erfgoed bij Het Oversticht
16.00 Oldengaerde: rode parel in een groen snoer. Hoe groen nodig is voor het behoud van het rode erfgoed – Erwin van Liempd Msc, directeur van de Stichting Het Drentse Landschap
16.15 Discussie
16.45 Speakerscorner
17.00 Borrel

Voor complete uitnodiging, meer details, aanmelden, zie hier.

De kleine (warme) kas bij Slot Mookerheide (Mook)  Bron: Natuurmonumenten

OVERGENOMEN (deels, zie hier)
Voor de publicatie van Hét Nederlandse Kassenboek – waarvan de projectleiding in handen is van Stichting In Arcadië – heeft het Prins Bernhard Cultuurfonds een subsidie toegekend. Hét Nederlandse Kassenboek wordt het standaardwerk over de geschiedenis en ontwikkeling van (planten)kassen in Nederland en daarmee samenhangend de geschiedenis en ontwikkeling van de tuinbouw in Nederland.

In 1998 is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed begonnen met het vergaren van kennis over historische plantenkassen. Daarbij is een enorme hoeveelheid interessant materiaal boven water gekomen. Deze kennis is vervolgens verdiept door een werkgroep, bestaande uit medewerkers van de RCE en specialisten en vakmensen in het veld. De publicatie van Hét Nederlandse Kassenboek maakt deze kennis over historie, ontwikkelingsgeschiedenis, gebruik, onderhoud en restauratie van kassen openbaar voor een groot publiek. Het boek zal gratis beschikbaar zijn via een website en ook als Printing on Demand-uitgave tegen kostprijs te bestellen zijn.

De grote (koude) kas bij Slot Mookerheide (Mook)  Bron: Natuurmonumenten

Bezoek aan een bloemkwekerij (1791), Jacob Cats (1741-1799) Bron: Rijksmuseum Amsterdam

April toen in april nu. Bovenstaande tekening is een afbeelding van de maand april in een reeks van voorstellingen van de twaalf maanden. Het verbeeldt een bezoek aan een bloemkwekerij. In modieuze kledij gestoken dames en heren wandelen hier langs kweekbakken en stellingen met potplanten.
Hieronder twee uitsnedes in meer detail: de met doek overdekte koude bak en de stellage vol potjes en potplanten onder een afdakje tegen de tuinmuur. Kijk vooral ook ‘in’ het Rijksmuseum, daar kunt u lekker inzoomen, klik hier.
Jan Holwerda

Detail van brug op De Tempel, op oude foto en huidige brug

GETIPT (door Wim M)
Jacqueline J. de Graauw heeft bouwhistorisch onderzoek aan de tien monumentale bruggen en hekken van De Tempel bij Rotterdam verricht. Met een krantenartikel uit 1936 als uitgangspunt is de kleinzoon van de toenmalige tuinbaas gevonden en deze bezit een prachtige collectie historische foto’s van het landgoed. Uit een van de foto’s blijkt bijvoorbeeld dat een bepaalde smeedijzeren brug helemaal niet, zoals eerder werd aangenomen, uit de 19e eeuw te stammen, maar een 20e-eeuwse kopie te zijn van een houten en meer gedetailleerde voorganger! Verslag wordt gedaan in Midden Delfkrant 41-1 (2017), onder de titel ‘Generaties over bruggen. De bruggengeschiedenis van De Tempel ontdekt dankzij de tuinmansgeschiedenis’. Klik hier voor de PDF.

De Tempel (1936 Overschie)  Bron: Geheugen van Nederland