Petzold ontwerp voor Elswout naar NH archief


Plan von Elswout (1883). Petzold  Foto: NH Archief

OVERGENOMEN (deels + toevoegingen)

Deze week berichtte NH Archief:
Noord-Hollands Archief ontvangt bijzondere kaart van Elswout.
Onlangs ontving het Noord-Hollands Archief een unieke éérste manuscriptkaart met het ontwerp voor de verandering van de tuin van de buitenplaats Elswout.

Deze kaart is gemaakt door de Duitse landschapsarchitect Eduard Petzold (1815-1891) met de hand gesigneerd en gedateerd op mei 1883. Petzold en landschapsarchitect Leonard Springer kregen de opdracht voor een nieuw tuinontwerp van Willem Borski III, de laatste erfgenaam in de mannelijke lijn van de Borski’s. Uiteindelijk werd Springers ontwerp boven dat van Petzold verkozen. Petzold had echter het jaar daarvoor al het akkoord gekregen op zijn ontwerp voor de tuin van Duinlust, een buitenplaats die ooit onderdeel van ‘Groot Elswout’ was en in bezit van Louise, de zus van Willem Borski III, was. Willem Borski III heeft de uitvoering van de tuin naar ontwerp van Springer nooit mogen meemaken, hij overlijdt in 1884.

Met de schenking van deze manuscriptkaart heeft het NHA álle ontwerpen en ontwerpfases van de tuin van Elswout uit de jaren 80 compleet in zijn collectie.

Even zien wat er nog meer online te vinden is:
Karte des Landgutes Elswout (nach alten Karten ergänzt), in NH Archief, zie hier
Plan von Elswout, beeldbank RCE, zie hier ; foto NH Archief, zie hier
Plan von Elswout, beeldbank RCE, zie hier
Plan von Elswout, beeldbank RCE, zie hier

Ontwerp voor voorgenomen Veranderingen op Elswout, NH Archief, zie hier

Van doolhof tot lustoord (1980)

Leuk om terug te zien! In 1980 vond deze expositie plaats in de Centrale Bibliotheek van de Landbouwhogeschool in Wageningen. Aanleiding was de terugkeer van de Springer collectie en het toegankelijk zijn geworden van deze collectie. Deze was van een doolhof veranderd in een lustoord. Het bijbehorende boekje Van doolhof tot lustoord : de tuinarchitect L.A. Springer en zijn collectie in de Centrale Bibliotheek van de Landbouwhogeschool, dat soms nog tweedehands verkrijgbaar is, is ook digitaal beschikbaar; klik hier.

Zie ook het eerdere ‘Afkomstig van wijlen den heer Leonard A. Springer‘.
Jan Holwerda

Mini-symposium: Wat te doen met ontworpen groen? (Mien Ruys)

OVERGENOMEN (Architectuurcentrum Haarlem)

Naar aanleiding van de expositie Mien Ruys die momenteel in het ABC te zien is, vindt op vrijdagmiddag 15 december 2017 het mini-symposium ‘wat te doen met het ontworpen groen?’ plaats. Doel van dit symposium is een beeld te krijgen welke problematieken er spelen bij het in stand houden, veranderen en vernieuwen van bijzondere en ontworpen (historische) tuinen. Hoe gaan we om met ons groene erfgoed is de vraag en hoe zit het met het onderhouden en vooral het beheren van deze tuinen?

Datum: vrijdag 15 december van 13.00 tot 17.00 uur (aanvang: 13.30 uur)
Locatie: ABC Architectuurcentrum Haarlem, Groot Heiligland 47, Haarlem
Kosten (incl. bezoek expositie Mien Ruys): € 12,50 / ABC-vrienden: € 10,- / studenten: gratis
Aanmelden noodzakelijk via: management@architectuurhaarlem.nl of telefonisch 023-534 05 84 (di-zo 13.00-17.00).

Voor welke dilemma’s word je gesteld wanneer je een bijzondere en ontworpen tuin hebt of daar de zorg voor draagt? Wanneer is zo’n ontworpen tuin bijvoorbeeld af en volgroeid? En wat moet je doen om de kwaliteiten te behouden? Kan je groen laten groeien in de ‘geest van’? Hoe helpt Richtlijn voor tuinhistorisch onderzoek bij het bepalen van ‘waarde’? En hoe zit het eigenlijk met de financiële waarde? (anders gezegd: ‘Wat doet een goede tuin tegenwoordig?’).
Deze en samenhangende vragen – zoals: hoe dacht Mien Ruys hierover? – komen aan de orde op het mini-symposium ‘Wat te doen met ontworpen groen?’

Programma
13.00 inloop en mogelijkheid bezichtiging expositie
13.30 inleiding Gabriël Verheggen (directeur ABC) – dagvoorzitter
13.40 Marjoleine van Schaik (Adviseur Erfgoed & Bouwhistorie, gemeente Haarlem) en Maaike Sillmann (ontwerper openbare ruimte, tuin en landschap gemeente Haarlem) over waarderingsmethodieken en het bewaken van continuïteit;
14.05 Anne Marie ten Cate (restauratie adviseur): dilemma’s van een particuliere tuineigenaar: ‘Worstelen met een verwilderde erfenis; Koop een Haarlems grachtenpand en je krijgt er een Ruystuin bij!’;
14.30 Sanne Horn (tuin- en landschapsontwerper): dilemma’s voor een ontwerper en het maken van kaders voor vernieuwing;
14.55 Yasmin Meijer (JRS makelaars) over ‘Wat doet een goede tuin eigenlijk tegenwoordig?’ (o.v.);
Pauze
15.30 Isja Finaly (adjunct-directeur Vereniging Hendrick de Keijzer): de dilemma’s van een verhuurder;
15.50 Leo den Dulk,(tuin-historicus en publicist): Hoe dacht Mien Ruys over groen erfgoed?;
16.15 discussie met alle sprekers
17.00 afronding, borrel en mogelijkheid bezichtiging expositie
18.00 einde

Philippe van Gulpen, kleur uit Limburg

Gezicht op huize Blumenthal (Vaals 1827), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Dat heb je wel eens. Geen nieuws, niets om te melden. Zelfs geen oud nieuws. Tegelijkertijd vraagt deze grauwe dag om wat kleur. Dus maar wat mooie plaatjes. En sorry, ‘maar’ is niet terecht. De afbeeldingen spreken zeer aan. Door kleur, door verbeelding, door een ietwat naïeve wijze van tekenen.
De tekeningen zijn van de hand van Philippus Wilhelmus Jacobus (Philippe) van Gulpen (1792-1862). Hij was een Nederlands kroniekschrijver en tekenaar. Hij schreef (amateur-)historische verhandelingen over Maastrichtse onderwerpen en maakte in totaal meer dan 5000 tekeningen en aquarellen, meest van gebouwen in Maastricht en omgeving. Meer op wikipedia.

Château de Jerusalem à Limmel… à Mr. Le Baron de Crassier (1840), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Château de Betlehem : près Maestricht dans la commune de Limmel appartenant à Mr. Bettonville (1840), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

In 2005 verscheen er een boek over hem: Philippe van Gulpen 1792-1862, door L. Spronck. Nu in de aanbieding bij Stichting Historische Reeks Maastricht, zie hier.

In 2009 was er een expositie in Ter Apel, met werken van Philippe van Gulpen uit een collectie bestaande uit een paar duizend (!) van zijn prenten in bezit van een nazaat. Toch nog over lezen? Zie op de site van Klooster Ter Apel of blader door Klooster Cahier XXIV.
Jan Holwerda

Slevante et le nouveau casino militaire bâti en 1845, et la ruine de Lichtenberg (1845), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Maastricht. Gezicht in het stadspark vóór de aanleg van het kanaal Maastricht-Luik (1845), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Meerssen. Basiliek en proosdij, gezien vanuit het westen (1846), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Jardin et demeure de M.Fraiture au Commel en 1830 (1847), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Vooraankondiging: excursie Drie buitenplaatsen in Twente


Landgoed De Hooge Boekel. Foto: Herman Kok  Bron: Nederlandse Tuinenstichting

VOORAANKONDIGING   Excursie 25 augustus 2018: Drie buitenplaatsen in Twente

Rond 1900 lieten rijke Twentse textielbaronnen fraaie buitenplaatsen en landgoederen aanleggen. We bezoeken er drie: Het Stroot, De Hooge Boekel en Het Hakenberg.
De tuinen zijn grotendeels door de tuin- en landschapsarchitecten Dirk en Pieter Wattez ontworpen.
Het Stroot bezit een uitzonderlijke, 17e-eeuwse toegangspoort. In de tuin staat een zeldzaam grote moerascypres. De Hooge Boekel (1922/26) laat met zijn terrassen en balustrades classicistische en neo-rococo vormen zien. De tuin is zowel formeel als landschappelijk. Het Hakenberg is begin 1900 ontworpen in chaletstijl. Bij de aanleg is optimaal gebruik gemaakt van het reliëfrijke landschap met de stuwwal.
De landschapsarchitect Erik Blok, die recentelijk de Wattez-tuinen van Hooge Boekel en Hakenberg restaureerde verzorgt een lezing.

Deze excursie is opengesteld voor NTs-donateurs, Cascade-donateurs en Heemschut-leden.

25 augustus 2018: Drie buitenplaatsen in Twente
Start- en eindpunt: station Hengelo (Ov)
Tijd: 9.45 – 18.00 uur
U kunt zich opgeven vanaf 1 februari 2018, bericht volgt.
(zie ook NTs website)


Landgoed Het Hakenberg: Foto: Kamphuis  Bron: Nederlandse Tuinenstichting


Landgoed Het Stroot. Foto: Marlies Enklaar  Bron: Nederlandse Tuinenstichting

Het Nijenhuis (Heino) door Aert Schouman


De havezaet Nyenhuis in Overyssel, Aert Schouman (groter) Bron: Bubb Kuyper

Martin van den Broeke vertelde me over een veiling van afgelopen week met twee werken van Aert Schouman, van Het Nijenhuis te Heino. Gekeken of de werken (nog) online te vinden waren. En jawel, twee prachtige werken uit het midden achttiende eeuw. Alles over huis, bewoners en tuin is te lezen in het boek Kasteel Het Nijenhuis. Van Buitenplaats tot museum van Bert Ouwerkerk, Ben Olde Meierink en Lucia Albers uit 1995. Beide afbeeldingen ontbreken hierin en zouden, na het weer doorgebladerd te hebben, wel eens de oudste verbeeldingen van het huis en van het gezicht vanaf voor het huis kunnen zijn (mooie print maken en in jouw exemplaar van het boek voegen).
Jan Holwerda


De havezaet Nyenhuis in Overyssel, Aert Schouman (groter) Bron: Bubb Kuyper

Tuinarchitect Cornelis Smitskamp, ook in Drenthe?

Ontwerp nieuwe Gemeentelijke Begraafplaats Zeist (groot), Cornelis Smitskamp  Bron: facebook Terebinth

Op dit ogenblik is er een tentoonstelling over Cornelis Smitskamp in het gemeentehuis van Zeist, zie hier en hier. Aanleiding voor de tentoonstelling is het 100-jarig bestaan van de ook door hem aangelegde Algemene Begraafplaats van Zeist aan de Woudenbergseweg. Een nazaat heeft gemeld dat Cornelis Smitskamp ook een begraafplaats (of meerdere?) heeft aangelegd in Drenthe. Er is een artikel dat Sandra den Dulk in 2013 heeft geschreven (PDF) hier in staat geen aanwijzing dat de tuinarchitect in Drenthe heeft gewerkt. Wie weet meer over deze tuinarchitect en zijn connectie met Drenthe?
Stieneke van der Wal

Cornelis Smitskamp (groot), Cornelis Smitskamp  Bron: facebook Terebinth

Informatiebord (groot), Kees Lever  Bron: twitter

Boek De Leemcule

Op woensdag 21 juni 2017 vond de Cascade MZN bijeenkomst en de uitreiking van de COE penning plaats op Landgoed De Leemcule bij Dalfsen, zie ook hier, hier en de foto’s.

Onze gastheer was Philip de Haseth Möller, Cascade-donateur en eigenaar van De Leemcule. Een prachtige plek was een van de kwalificaties. Ronald van Immerseel lichtte de geschiedenis toe en gaf aan dat deze ook in boekvorm zou verschijnen. Dat boek is er nu, in eigen beheer uitgebracht. Op de harde cover van fraaie zeer rijk geïllustreerde uitgave valt te lezen:

Direct ten westen van het Overijsselse Vechtdorp Dalfsen ligt aan de Ruitenborghweg de buitenplaats de Leemcule. De Leemcule kent een fascinerende en roerige geschiedenis. Het goed wordt voor het eerstgenoemd in 1434 als boerderij. In de loop van de 16e eeuw krijgt het goed onder de Van Haersoltes de status van havezate. De Leemcule is hier mee een van de elf havezaten die het schoutambt Dalfsen in de 17e eeuw omvat. In de 18e eeuw vormt het huis de kern van een uitgestrekt landgoed. Begin 19e eeuw wordt de havezate afgebroken en het koetshuis vergroot tot het huidige karakteristieke landhuis omgeven door een fraaie aanleg in landschapsstijl. Zowel het huis als de tuin- en parkaanleg zijn beschermd als rijksmonument. De eigenaar heeft het initiatief genomen tot deze uitgave, die de bijzondere buitenplaats in al haar facetten portretteert.

Ronald H.M. van Immerseel, De Leemcule, 2017, ISBN 9789081655828, 120 pp., € 24,75. Te koop bij Primera in Dalfsen, Waarders in de Broeren in Zwolle (info@waandersindebroeren.nl) of via dhr De Haseth Möller (phm@cortona.nl, € 24,75 ex verzendkosten).

Amsterdamse stadstuin, Jacob Olie


Amsterdamse stadstuin (1860-1870), Jacob Olie Bron: Stadsarchief Amsterdam

Af en toe beland ik op de foto’s van Jacob Olie (1834-1905), zoals hier. Steeds weer zijn de foto’s zo aansprekend. Zoals die van een stadstuin, mogelijke van de familie Lalleman.
Jan Holwerda


Amsterdamse stadstuin (1860-1870), Jacob Olie Bron: Stadsarchief Amsterdam


Amsterdamse stadstuin (1860-1870), Jacob Olie Bron: Stadsarchief Amsterdam

Buitenplaats met ommuurde tuin door Cornelis Pronk

Buitenplaats met ommuurde tuin (ca. 1728 – ca. 1732), Cornelis Pronk  Bron: Rijksmuseum Amsterdam

Buitenplaats met ommuurde tuin zegt de omschrijving van Rijksmuseum bij deze tekening uit een schetsboek toegeschreven aan Cornelis Pronk uit de periode ca. 1728 – ca. 1732. Het is een schetsboek bestaande uit 96 bladzijden met kastelen, stadsgezichten en buitenverblijven, onder andere te Middelburg, Dordrecht, Hoorn, de Beemster, Edam en Haarlem. Het schetsboek is in de negentiende eeuw gebruikt als kasboek van een (huis)schilder. Doorbladeren kan hier. Veel meer van Cornelis Pronk ziet u hier.

Waarom deze tekening? Hij is mooi. Hij is niet geïdentificeerd. Leonard Kasteleyn spreekt in het artikel Een Pronkende Haen over een West-Friese buitenplaats. Roept u maar…
Jan Holwerda