(OVERGENOMEN)
De meeste Arnhemse parken zijn deels betaald met geld uit de slavenhandel. Het Arnhemse stadsbestuur is medeverantwoordelijk voor het koloniale handelssysteem en de slavernij. En vele Arnhemse families en de stad als geheel hebben er financieel van geprofiteerd.
Erfgoed Gelderland is in opdracht van de gemeente Arnhem zo’n anderhalf jaar bezig geweest met het onderzoek. De focus voor dit onderzoek lag op de geschiedenis van slavernijverleden in Arnhem in de koloniale periode (1600-1900). Daarvoor deden zij uitgebreid historisch onderzoek in archieven en (museum)collecties en interviewden zijn mensen met een connectie met dit verleden. Het rapport van bijna 300 pagina’s geeft een zo compleet mogelijk beeld van de sporen van het Arnhems slavernijverleden.

Download Sporen van Slavernijverleden in Arnhem (2023)

Eerder was er het het project Sporen van Slavernijverleden in Gelderland. Binnen dit project is onderzoek gedaan naar mensen, plaatsen, gebeurtenissen, huizen en kastelen die verband hebben met het slavernijverleden. Ook dit resulteerde een de publicatie.

Download Sporen van Slavernijverleden in Gelderland (2022/2023)

Frayelemaborg (ca. 1800), anon

Frayelemaborg (1802 met potlood genoteerd), anon.

Wie heeft er met meer of minder zekerheid gewerkt aan of op Fraeylemaborg te Slochteren? Aan de geometrische aanleg hangt geen naam of het was misschien toenmalig eigenaar Henric Piccardt zelf. Daarna volgen mogelijk G.A. Michael of J.D. Zocher sr of G.A. Blum, met zekerheid G.A. Blum en L.P. Roodbaard. Verschillende onderzoeken aangaande de (tuin)historische ontwikkeling van Fraeylemaborg noemen de handicap dat het huisarchief ten tijde van het onderzoek niet toegankelijk was.
Daarin komt nu verandering. Op 28 februari 2024 heeft de familie toestemming gegeven om de historische informatie openbaar te maken: van brieven, aktes en notariële stukken tot kaarten, tekeningen en foto’s. Naar verwachting zijn de stukken eind mei te raadplegen voor publiek. De archieven zijn al geïnventariseerd en beschreven. Heel benieuwd wat er naar voren gaat komen… Lees vooral ook even het nieuwsbericht.
Jan Holwerda

Fraeylemaborg (ca 1805), G.A. Blum (ondersteboven omwille van vergelijken)

Fraeylemaborg (ca 1840), L.P. Roodbaard

Stationsplein te Baarn (1874), H. Copijn (Bron: Het Utrechts Archief) Noorden onder.

In het dikke Copijn boek staat op p. 60 een plan voor villapark Amaliapark te Baarn (ca. 1873). Aan de linkerzijde staat het station ingetekend met tussen spoor en villapark een ‘groene invulling’. In de beeldbank van Het Utrechts Archief zie ik nu net een scan (klik hier) van een naar het lijkt tweede meer gedetailleerd ontwerp voor dat ’tussenterrein’. Ook van de hand van Hendrik Copijn, uit 1874. Een tekening uit de archieven van de NS. Mooi dat de voortgaande digitalisering steeds nieuwe aanvullingen brengt…
Jan Holwerda

Station, stationsplein en omgeving te Baarn (1925-1930) (Bron: Het Utrechts Archief)

Uit Waardestelling station Baarn (2017), SteenhuisMeurs: Niet alleen de opzet van het eerste villapark van Baarn, het Amaliapark, werd door de bekende tuin- en landschapsarchitect Hendrik Copijn ontworpen, ook het plantsoen direct voor het station was van zijn hand. Op initiatief van Prins Hendrik werd het plantsoen aangelegd als visitekaartje voor Baarn – en voor zijn net aangelegde villapark. Het ontwerp uit 1874 laat een landschappelijke aanleg zien, met daarin ingetekend zichtlijnen van en naar het station, alsof het hier de monumentale tuinaanleg van een belangrijke villa betrof. Het werd niet exact volgens deze tekening uitgevoerd. Als afsluiting van het plantsoen werd een groot en rijk uitgevoerd hek opgericht. De ‘Gids voor ’t Gooi en Baarn’ van omstreeks 1896 meldde: ‘Zelden zal men in enige plaats komen, waar men onmiddellijk bij de intrede zulk een indruk van grootsheid krijgt, als in Baarn (…) Onmiddellijk vóór het station strekt zich het Amaliapark uit, met een grootsen weelderigen aanleg en een fraai ijzeren hek’. Het hek werd ontworpen door architect N. Redeker Bisdom en is inmiddels een rijksmoment. Boven de groene toegangspoort staat de tekst ‘Amalia-park’, met daarboven in het krulwerk een gekroond medaillon met de initialen ‘A’ en ‘H’, de voorletters van respectivelijk Amalia en Hendrik. Naast het monogram en de kroon is in het midden van het hek een cartouche met het jaartal ‘1873’ aangebracht.

Afbraak van Ter Coulster (1788, Heiloo) (Bron: Regionaal Archief Alkmaar)

Frederik Kaal (1733-1790) is de meest bekende ‘buitenplaatssloper’ uit de tweede helft van de achttiende eeuw. Frederik was echter maar een van de vele aannemers die tussen grofweg 1760 en 1820 betrokken waren bij de grootschalige afbraakgolf van buitenplaatsen in de wijde regio van Amsterdam en elders. In mijn proefschrift Boeren op de buitenplaats uit 2022 werd een lans gebroken voor meer onderzoek naar die periode, het fenomeen afbraak, de manier waarop dat ging en hoe men dat beleefde. Daarom wordt er nu door mij gewerkt aan een biografie over het leven, werk en netwerk van Frederik Kaal onder de werktitel ‘Kaalslag’. De bedoeling is dat dit begin 2025 leidt tot een publicatie in boekvorm.

Het blijkt goed mogelijk om de ruim veertig projecten van Frederik te reconstrueren. Omdat zijn projecten echter maar de top van een veel grotere ijsberg zijn ben ik ook op zoek naar bronnen die inzicht geven in andere sloopprojecten van buitenplaatsen uit dezelfde periode (ca 1760-1820). Denk daarbij aan veilingcatalogi van bouwmaterialen, tuinornamenten en beplanting. Brieven, dagboeken of andere ego-documenten waarin wordt geschreven hoe die afbraakgolf werd beleefd. En alle andere bronnen die inzicht kunnen geven hoe het afbraakproces in zijn werk ging. Hulp van anderen wordt zeer op prijs gesteld. Heeft u een tip, een bron of een goed voorbeeld? Neem dan contact met mij op via info@tijdlaag.nl. Samen kleuren we zo dit intrigerende facet van de West-Nederlandse buitenplaatscultuur in.
Gerrit van Oosterom

Gezigt uit het Theater bij van Mollem / tot Utregt. dt: 23. Aug: 1745, Zijdebalen te Utrecht, Jan de Beijer (Bron: Het Utrechts Archief)

Gezicht uit de groene Logie naere het Theater met zyne Beelden en Schermen, Huis Westerwijk te Beverwijk (ca. 1732), Hendrik de Leth (Bron: Stadsarchief Amsterdam)

Van het ene theater kwam ik in het andere… En het omdraaien van de woord-volgorde leidde van theater in de tuin tot tuin in het theater.
Jan Holwerda

Interieur van de Schouwburg aan de Keizersgracht 384, met het decor van de Nieuwe tuin (ca 1750), Jan Punt en Paulus van Liender (Bron: Stadsarchief Amsterdam)

De tuin of het decor van de Schouwburg op de Keizersgracht 384 Amsterdam (1772, Bron: Stadsarchief Amsterdam)

Sonsbeek (1834-1845 Arnhem) Bron: Gelders Archief

Op zaterdagmiddag 23 maart 2024 organiseert Cascade wederom de jaarlijkse Ronde Tafel Conferentie, in het Nederlands Watermuseum te Arnhem.

Er staan bij dit voorjaarssymposium, waarmee we het Cascadeseizoen 2024 openen, weer allerlei actuele tuinhistorische onderwerpen op het programma, met recent en nog lopend onderzoek, en met gelegenheid over actuele kwesties van gedachten te wisselen. Ook niet-donateurs van Cascade en donateurs van de Nederlandse Tuinenstichting zijn als introducés uitgenodigd aan de RTC deel te nemen om met Cascade kennis te maken.

Programma
12.30 – 13.30 lunch (kosten worden apart in rekening gebracht)
13.30 – 14.00 ontvangst symposium met koffie of thee
14.00 – 14.10 welkom door voorzitter Johan Carel Bierens de Haan
14.10 – 14.40 Henk Barkhof (v.m. landschapsarchitect gemeente Apeldoorn), ‘De groenvisie in de gemeente Apeldoorn in de jaren zeventig van de vorige eeuw’.
14.40 – 15.10 Doris Hattink (onderzoeker en publicist), ‘Daniël Marot’s tuinontwerpen voor kastelen en buitenplaatsen’
15.10 – 15.40 Jan Holwerda (bureau Groen Verleden en webmaster Cascade),
‘Grensoverschrijdend schoon’.
15.40 – 16.00 pauze met thee of koffie; boekentafel en gelegenheid voor mededelingen.
16.00 – 16.30 Merel van Erp (projectleider Aanwinstenteam bureau Collecties Rijksmuseum, Amsterdam), ‘Rijksmuseum-online; tekeningen en prenten van Nederlandse tuinen en parken in de collectie van het RPK nu digitaal ontsloten’.
16.30 – 17.00 Willem Zieleman (senior-adviseur tuinen Paleis Het Loo en bestuurslid
Cascade), ‘Op basis van Pierre Cuypers; de binnentuin van Paleis Het Loo opnieuw aangelegd’.
17.00 – 18.00 borrel onder het genot van een heerlijk gezicht over de vlak langsstromende Jansbeek op park en huis Sonsbeek

Voor verdere details en aanmelden: Aanmeldformulier Cascade RTC 2024.

De Apostelboom van Grollo d.d. 23-12-2023 (Bron: Old Grollo)

(INGEZONDEN)
Naar aanleiding van het sneuvelen van de twaalf apostelenboom op de, achter mijn huis gelegen, begraafplaats van Grolloo in de storm van 21 december j.l. heb ik de vraag uitgezet hoe weer tot een nieuwe, levensvatbare 12 apostelenboom te komen; o.a. bij Lucia Albers en bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Leon Bok en Natascha Lensvelt.
Mij is duidelijk geworden dat heel veel eigenaren en beheerders van buitenplaatsen, landgoederen en begraafplaatsen met deze vraag worstelen. Alle dergelijke bomen zijn even oud en lopen tegen het einde van hun levensduur aan. Echter het kweken van nieuwe levensvatbare exemplaren wil, zover we weten, nog nergens lukken.
Op suggestie van Lucia Albers trachten we nu een kenniscentrum en proeflocatie op te zetten. Wij, dat zijn Heilien Tonckens, Lucia Albers en ik, waarbij ik een volledige leek ben op het gebied. Als proeflocatie heeft Heilien de beschikking over de voormalige tuinbouwschool in Frederiksoord, De Kolonie van Weldadigheid.
Momenteel zijn we geïnteresseerden aan het benaderen. De reacties zijn, over het algemeen, zeer positief.
In de loop van van het voorjaar willen we, in Frederiksoord, een bijeenkomst met belanghebbenden en geïnteresseerden organiseren.
Het zou prachtig zijn als ook u mee wil doen en denken. U kunt mij bellen, of mailen.
Meer (met veel foto’s) over de 12 apostelenbeuk in Grolloo op Old Grollo

Leen de Graaf
Hoofdstraat 21
9444PA Grolloo
M: 06 15103014
E: leendegraaf27@gmail.com

De Apostelboom van Grollo d.d. 13-10-2023 (Bron: Old Grollo)

De Apostelboom van Grollo d.d. 13-10-2023 (Bron: Old Grollo)

(INGEZONDEN)

De leden van Cascade zijn van harte welkom op het BAP symposium ‘Kleurrijk Landschap’ op dinsdag 5 maart van 13 uur in Amersfoort. (BAP staat voor Biologisch-Archeologisch Platform, zie website).

Er zijn diverse sprekers die mogelijk de leden weten te interesseren ook al is het niet puur een tuinhistorisch symposium. En, het is altijd goed om tussen de verschillende onderzoeksdisciplines en onderzoekers bruggen te bouwen.

Hier het document met een nadere beschrijving van de programmaonderdelen.
En via deze webpage kunt u zich aanmelden.

4 opeenvolgende beheerplannen Huis te Manpad, meer dan 40 jaar, vanaf 1982

Op 6 maart 2024 organiseert de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het volgende Platform Groen Erfgoed met als thema Nu documenteren is straks oogsten.

Alleen al een ieder die historisch onderzoek doet kent het wel, die afhankelijkheid van nagelaten materiaal. Zelfs het complementeren van de ontwikkelingsgeschiedenis met de meest recente decennia is vaak al lastig.

Het documenteren en archiveren van beheermaatregelen, aanbesteed werk en uitgevoerde plannen kan volgende generaties tijd en geld besparen en de kwaliteit van het werk verhogen. Het Platform Groen erfgoed gaat over het documenteren en archiveren van onderhoud, restauratie en vernieuwing in tuin en landschap.

13.00 Inloop
13.20 Digitale inloop
13:30 Welkom en inleiding door Christian Bertram, dagvoorzitter
13.40 Ruilverkavelingsplannen in de oud-papierbak; een persoonlijk verhaal over archivering van landschapsplannen en -ontwerpen door ir. Niek Hazendonk
14.10 Een netwerk van archieven; ir. Marten Kuijpers (onderzoeker bij het Nieuwe Instituut) over het landelijke archiveringsproject ‘Het geheugen van het ontworpen landschap’
14.40 Speakerscorner
14.45 Pauze
15.15 Het documenteren van het werk op een landgoed; het bijhouden van een logboek door Inge Castelijn (tuinbaas op landgoed Huis te Jaarsveld en opgeleid aan School of Heritage Gardening van The National Trust for Scotland)
15.45 Geïnformeerd aan het werk in de gemeente; archief en informatieoverdracht in gemeentelijk groen erfgoed, door Rob Hendriks (senior manager gemeente Utrecht)
16.15 Wat je schrijft dat blijft; bij het conserveren van groen erfgoed is het heerlijk als er een goed archief is: praktijkvoorbeelden van Rob Plomp (zelfstandig erfgoedhovenier)
16.45 Afsluiting

zie bij de RCE
aanmelden

Koningslaan Soestdijk (1900-1905) (Bron: Utrechts Archief)

In het eerdere bericht over Soestdijk (zie hier) staat ‘Des avonds had er eene algemeene illuminatie plaat. Bij den ingang van de Konings Laan…‘ Dat was aanleiding om wat te googelen met Koningslaan en Soestdijk. Veel plaatjes volgen als resultaat. In dit bericht enkele.

Koningslaan Soestdijk (1905-1910) (Bron: Utrechts Archief)

Met de laan in volle glorie, na herplant, met lupinen en met rododendrons. Dat laatste maakte nieuwsgierig. Even de toenmalige kranten er op naslaan. Aaaah, opknap in het kader van de komst van prinses Juliana en prins Bernhard, leuke foto’s illustreren de inplant en die ansichtkaart is daarmee te dateren.
Jan Holwerda

Koningslaan Soestdijk (1930-1935?) (Bron: BaarnscheAnsichten)

Koningslaan Soestdijk (1930-1935?) (Bron: BaarnscheAnsichten)

Koningslaan Soestdijk (1937?) (Bron: BaarnscheAnsichten)

Krant 1937