Save the dates if you like to join us during the international conference ‘Arcadian Landscapes’ on Thursday the 1th and Friday the 2th of November. This two day conference will put European heritages and estates in the spotlight. The area-oriented approach of cultural heritage regarding estates and country estates with their surrounding landscapes will be the center of attention. The conference will be supported by the European Year of Cultural Heritage 2018.

The registration starts in the beginning of September. The program is then complete.

Program:
During the conference we will talk about the following three topics:
Participation of the public and cultural tourism
Knowledge development and research
Policy, management and conservation

What do we learn from regional heritage ensembles? Which European heritage lines are available to connect cultural heritage to larger regions and how can we use them as an impuls to area development?
How can we realize a large public reach, particularly to the leisure economy, and how can we redeem the values of cultural heritage?

The two day conference offers a divers program with high-profile keynote speakers, such as Tom Williamson (UK), Heike Düselder (DE), Hans Renes and Hanneke Ronnes (NL).
Next to the parallel sessions, information and knowledge about the social meaning of cultural heritage in relation to the surrounding landscapes, will be shared by heritage professionals, entrepreneurs, scientists, policymakers, students and other people interested.

Location
The conference takes place in the estate Stania State, Oentsjerk, nearby the European Cultural Capital 2018, Leeuwarden. Also on Friday afternoon there will be an excursion to the estate of Oranjewoud, the landscape park of Oranjestein and the Museum Belvédère.

Registration
The ticket price for the two day conference is € 250,-  lunch included as well as diner on Thursday evening and the excursion on Friday afternoon. The full program will be available in September 2018 and this is also when you will receive the official invitation. The program will be uploaded onto the website www.arcadianlandscapes.com along with a registration form. If you have any questions please email us on arcadianlandscapes2018@gmail.com.

Algemeen Handelsblad 4 mei 1846

In 1838 kocht Frederik prins der Nederlanden De Paauw en Raaphorst te Wassenaar. Na het overlijden van zijn vader koning Willem I investeerde Frederik zijn erfenis in grondaankopen in Wassenaar en Saksen. In Saksen was het Park Muskau (Bad Muskau) dat hij in 1846 kocht. Muskau was door prins Herman von Pückler-Muskau aangelegd en aldaar benoemde Frederik in 1852 de landschapsarchitect Carl Eduard Adolph Petzold tot zijn ‘Park- und Garteninspektor’. In Nederland volgden tot 1854 aankoop van de buitens Ter Horst, Eikenhorst, Backerhagen, Groot Haesebroek en Wildrust. De Paauw werd in twee fasen tot zijn Nederlandse hoofdverblijf verbouwd en ontwikkeld. Rond 1840 door de architect Jan David Zocher jr. en rond 1855 door de architect Hermann Heinrich Alexander Wentzel en de al genoemde landschapsarchitect Petzold.

Park Muskau vindt het nu de hoogste tijd om aandacht aan Prinz Friedrich der Niederlande te schenken en doet dat met een Sonderausstellung en Internationale Konferenz.

Van 21 sept 2018 tot 4 maart 2019 zal de tentoonstelling te bezoeken zijn. Publiciteit moet nog loskomen, maar hier is al een en ander te lezen: kulturdatenbank en muskauer-park.de.

De conferentie zal op 28 en 29 september plaatsvinden. Hier de vooraankondiging of save-the-date:

Als Muskau königlich war – Prinz Friedrich der Niederlande und der Aufstieg Muskaus zu einer Residenz von europäischem Rang
Internationale Konferenz im Rahmen des Interreg-Projektes “Muskauer Park – Schutz, Entwicklung und Förderung des europäischen Kulturerbes”

Muskau hat jetzt nicht nur einen ungleich höher gestellten Besitzer, sondern einen Herrn mit freier Hand für alles Gute, Wohltätige und Schöne, schrieb Fürst von Pückler-Muskau über den Prinzen Friedrich der Niederlande (1797-1881), nachdem dieser die Standesherrschaft 1846 erworben hatte. Bis heute steht jedoch Prinz Friedrich der Niederlande, dem Muskau immerhin über einen Zeitraum von 35 Jahren gehörte, sowohl als Persönlichkeit als auch in seiner Rolle als Standesherr im Schatten des Fürsten Pückler. Das heutige Erscheinungsbild des Muskauer Parks und des Schlosses sind hingegen stark geprägt durch sein Wirken. Unter Prinz Friedrich als direktem Nachkommen des niederländischen und des preußischen Königshauses konnte Muskau nicht zuletzt sowohl auf künstlerischer als auch gesellschaftlicher Ebene mit anderen königlichen Residenzen Europas konkurrieren. In der Tagung thematisieren Beiträge aus Deutschland, Polen und den Niederlanden verschiedene Aspekte aus der Biographie des Prinzen und zu seinem Wirken, wobei auch neue Forschungsergebnissen präsentiert werden. Betrachtet werden zudem einige der zahlreichen Querverbindungen zu anderen europäischen Schloss- und Parkanlagen, die sich aus den komplexen verwandtschaftlichen Beziehungen und dem Austausch von namhaften Architekten und Gartenkünstlern ergaben. Ein Rundgang durch den Muskauer Park auf den Spuren Prinz Friedrichs sowie eine Führung durch die Sonderausstellung zum Thema ergänzen das Tagungsprogramm. Die Tagung wird deutsch-polnisch gedolmetscht.

Plattegrond Sint-Servaasbasiliek (Maastricht)  Bron: beeldbank RCE

Bovenstaande tekening betreft de Sint-Servaasbasiliek in Maastricht met een tuin in landschapsstijl. Oké die duiding is groter dan de invulling, maar toch. Het is een pandhof- of kloostertuin met aan drie zijden een kruis- of kloostergang rondom een invulling die zeer afwijkt van één die wij toch als de klassieke kloostertuin zien; hoe leuk is dat. Gezien de onderstaande tekening is er daadwerkelijk sprake geweest van een soortgelijke invulling. Er zijn vast meer voorbeelden, maar nooit bewust tot me doorgedrongen.
Net effe anders, rond een kerk, was dit bericht.
Jan Holwerda

Pandhof- of kloostertuin bij Sint-Servaasbasiliek (Maastricht)  Bron: beeldbank RCE

De tegenwoordige invulling

Bloemisterij van A.C. en H. van Eden (1835-1840), Henriëtte Geertruida Knip  Bron: Noord-Hollands Archief

Gewoon, een mooi plaatjes van de Bloemisterij van A.C. en H. van Eden, van de tuin met een tuinhuisje aan de Wagenweg te Haarlem.

Potjes, potjes en nog meer potjes

Toenmalige logistieke afhandeling met paard en wagen

Gezicht op Ter Wadding te Voorschoten. Uit: Gezigten in de omstreken van ‘s-Gravenhage en Leyden (1847)  Bron: Erfgoed Leiden en omstreken

Na jarenlang herstel werd het park Ter Wadding te Voorschoten woensdag 30 mei in hernieuwde staat geopend. De opening ging gepaard met de publicatie Ter Wadding. Vier eeuwen genieten van het buitenleven: als speeltuin, buitenplaats en wandelpark. Deze publicatie is ook als PDF beschikbaar en kunt u hier downloaden.

Mocht de link niet werken, probeer dan de link in dit bericht op website van Gemeente Voorschoten.

Ter Wadding (ca. 1900)  Bron: Erfgoed Leiden en omstreken

Flora’s Hof te Utrecht

OP VERZOEK

Op zaterdag 30 juni 2018 vindt de achtste Open Tuinendag Utrecht plaats. Verborgen achter de gevels en poorten van de historische binnenstad liggen de Utrechtse stad- en binnentuinen: groene oases van rust en verrassende staaltjes tuinarchitectuur. Tijdens de Open Tuinendag Utrecht worden van 10.00- 17.00 uur zo’n 50 tuinen van particulieren, musea en andere instellingen opengesteld. De Open Tuinendag Utrecht geeft geïnteresseerden een unieke gelegenheid om eenmalig van bijzondere tuinen te genieten die gedurende de rest van het jaar niet toegankelijk zijn. Alle info is te vinden op de website Open Tuinendag Utrecht.

Ithakaprijs en Ithakastipendium
Sinds 2015 reikt sKBL jaarlijks de Ithakaprijs en het Ithakastipendium uit. Aan beide is een bedrag van € 5000,- verbonden. Ook in 2018 worden de prijs en het stipendium toegekend. Prijs en stipendium zijn ingesteld om interdisciplinair (wetenschappelijk) onderzoek rond kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen te stimuleren en publicaties voor een breed Nederlands publiek toegankelijk te maken. Ook journalistieke (media) producties die dit cultuurgroen erfgoed positief onder de aandacht hebben gebracht van een breed Nederlands publiek komen voor de prijs in aanmerking. De prijs wordt toegekend aan een publicatie of journalistieke productie in de geschreven media of documentaire die in 2017 of 2018 is verschenen. Het stipendium betreft onderzoek dat in 2018/2019 moet worden verricht.
Inzenden kan tot uiterlijk 3 augustus 2018; oproep en voorgaande winnaars vindt u hier; de voorwaarden vindt u hier.

Virtus scriptieprijs
In 2018 zal voor de tweede maal de Virtus scriptieprijs voor adelsgeschiedenis worden uitgereikt. De virtus scriptieprijs wordt toegekend aan de beste (research)masterscriptie waarin een substantiële rol is weggelegd voor (een aspect van) de adelsgeschiedenis. De winnaar ontvangt naast de scriptieprijs een bedrag van 500 euro en krijgt de mogelijkheid de scriptie te bewerken tot een artikel dat, mits positief beoordeeld door de redactie en twee externe referenten, zal worden geplaatst in Virtus.
Inzenden kan tot uiterlijk 1 oktober 2018; de oproep en details vindt u hier.

Plattegrond der stad Rotterdam (1839), L.F. Temminck. Met rechtsonder nog net een stukje Struisenburg.  Bron: Nationaal Archief

Even naar aanleiding van het voorgaande bericht en de reactie van Carla…

De advertentie uit 1823 brengt een rijk tot overdadig ingevulde tuin naar voren:
‘Uit de hand te koop de buitenplaats Struisenburg, bestaande in de volgende Percelen:
N.° 1. Een kapitaal, hecht, sterk en gemoderniseerd Heerenhuis … voorts een daarachter gelegen fraaijen en extra vruchtbaren tuin en Engelsch bosch, met eene compleete hermitage, priëelen, beek, groote kom-vijver en brillanten waterval, alles naar den laatsten smaak aangelegd en met exquise vruchtdragende en andere boomen beplant; benevens een roijaal stuk moesland met broeijerij en druivenkassen.
N.° 2. Een hechten, sterken en sedert 1819 merkelijk verbeterden wind-, snuif, plet-, droogerij- en verwmolen, genaamd De Struisvogel … ; alles staande en gelegen aan den Hoogen-Zeedijk, over de Hoflaan, even buiten Rotterdam, thans gemeente van Kralingen.’

De advertentie uit 1824 is gelijkend, maar met de toevoeging:
‘een in 1823 nieuw gemaakten en met ieder getijde loopende fraaijen waterval’
(getijdenwerking vanuit de (Nieuwe) Maas)

Op de plattegrond van Rotterdam uit 1839 door Temminck staat uiterst rechtsonder nog net de naam Struisenburg met het een en ander aan groen. De gehele kaart van Temminck  moét je ook even gaan bekijken, een kaart met ‘groen Rotterdam’, zie hier (bekijk ‘m vooral ook fullscreen en/of download ‘m).

De kadastraal minuut Kralingen sectie B blad 03 laat een vijverpartij, maar geen verdere details zien. Maar het naastgelegen Dijkzigt (Dijk- en Maaszigt) heeft op kaart een invulling (hoewel ook wel sjabloonmatig) die qua idee wel past bij de beschrijving van Struisenburg en ook hier is sprake van een molen (die hele strook of eigenlijk dubbele strook stond vol molens en tuinen).

Eerder hadden we al eens een bericht over een buitenplaats met molen en tuin, een een molen met tuin, zie bericht 17 okt 2016.

Uitsnede kadastraal minuut Kralingen sectie B blad 03 : 1548 lustplaats, 1549 vijver, 1550 boomgaard, 1551 pakhuis, 1552 Tras Snuif en Verfmolen, 1553 huis, 1554 boomgaard, 1555 huis

Plaat CXXXVII (zijnde Rijnoord bij Alphen aan den Rijn) met twee watervallen (L en N)
Bron: Magazijn van tuin-sieraaden (1802-1809), Gijsbert van Laar

Een enkele keer kom je in archiefmateriaal een in het vlakke polderland gelegen buitenplaats tegen die een waterval of cascade kende. Een waterval vraagt om een hoogteverschil. Of meer correct, een waterhoogte/peilverschil. En dat botst op het eerste gezicht met de ligging in het vlakke polderland. Snel is dan al wel duidelijk dat het aan een polder grenzende boezemwater dat hogere peil kent en waterinlaat een waterval mogelijk maakt. En anders kan het peilverschil tussen aangrenzende polders dit misschien mogelijk maken.

Gijsbert van Laar schrijft er al iets over in zijn Magazijn van tuin-sieraaden (1802-1809).
Bij plaat LXXXVII, zijnde Rijnoord in het polderlandschap bij Alphen aan den Rijn, valt onder anderen te lezen:
‘L. Oude Gothische Brug. De Beek, waarover dezelve ligt, heeft door een duiker gemeenschap met den Rhijn, waardoor men dezelve alhier, tot twee voeten hooger dan het Polderwater, (waarop de Plaats ligt) voert. Alzoo formeert dit hooger water, over eenige klompen steen, onder de Brug aangebragt, een Waterval.
N. Rotsje, dat te gelijk voor eene Brug dient, en een Waterval formeert, door het optrekken van een Schuif in den Dam.’

Nu kwam ik een andere ‘waterbron’ tegen in de Rotterdamsche courant. Uit advertenties betreffende de buitenplaats Struisenburg bij de molen De Struisvogel te Rotterdam. De buitenplaats is halverwege de 19e eeuw verdwenen, slechts de straatnaam Struisenburgstraat resteert.
In 1823 is het complex te koop en is er sprake van een ‘brillanten waterval’ en in 1824 heet het ‘een in 1823 nieuw gemaakten en met ieder getijde loopende fraaijen waterval’. Inderdaad briljant!
Jan Holwerda

In dit zomerbulletin vindt u een bijdrage van Jan Holwerda waarin hij de vermeende lokalisering van buitenplaats Rooyesteyn ten westen van Nijmegen recht zet. Vervolgens geeft hij een korte beschrijving van de (bewoners)geschiedenis van dit (inmiddels verdwenen) buiten.
Daarna volgt een artikel van de hand van Wybe Kuitert met het buiten Hofwijk in Voorburg als onderwerp. Deze bijdrage is een samenvatting van eerder gepubliceerde artikelen in internationale vakbladen en biedt, tegen onze gewoonte in, geen nieuw onderzoeksresultaat. De redactie was van mening dat een summary van deze publicaties een plek in het bulletin verdient, om op deze wijze het onderzoek van Wybe Kuitert naar de tuinen van Hofwijk ook binnen onze gelederen te verspreiden. Om deze reden vindt u geen uitgebreid notenapparaat bij dit artikel.
Tot slot wederom een bijdrage van Jan Holwerda, hij heeft door het combineren van verschillende bronnen een meer precieze datering kunnen geven aan enkele ongedateerde Roodbaard-ontwerpen voor de tuin en het park van Lyndenstein in Beetsterzwaag.