Nieuwe (nu bestaande) paden en waterpartijen en toen en nu nog bestaande paden geprojecteerd op de kaart uit 1717.

J. van Doesburg, N. Lensvelt, M. van der Heiden, W. Derickx, O. Brinkkemper, J. van Dam & F. Laarman, Tuinarcheologie op de kaart. Het archeologisch onderzoek in het park van landgoed Duivenvoorde (gemeente Voorschoten), 2019

Knippend uit de samenvatting: In de zomer van 2014 en in 2015 heeft er in het park van kasteel Duivenvoorde te Voorschoten een tuinarcheologisch onderzoek plaatsgevonden. Aanleiding tot dit onderzoek was de voorgenomen herinrichting van het park, waarbij een deel van de bestaande paden werd vernieuwd en enkele nieuwe vijvers en sloten werden gegraven. In overleg met de gemeente Voorschoten en de terreineigenaar heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op verschillende locaties in het park een beperkte opgraving uitgevoerd. Doel van dit onderzoek was om de in het kader van de herin­richting van het park bedreigde ondergrondse resten van de tuinaanleg te documenteren en tevens om methoden en technieken bij tuinarcheologisch onderzoek te ontwikkelen en toe te passen. Tevens bood het onderzoek binnen de Rijksdienst een uitgelezen kans voor een inter­disciplinair samenwerkingsproject voor de medewerkers van archeologie en groen erfgoed.

De opgra­vingen hebben aangetoond dat de meeste kaarten van Duivenvoorde geen geïdealiseerde ontwerptekeningen zijn, maar de feitelijke situatie weerspiegelen. Verschillende elementen van de formele tuin zijn teruggevonden op de plekken waar ze volgens de kaarten zouden moeten liggen en hadden tevens de daarop aangegeven vorm. Ook van de landschapstuin zijn verschillende onder­grondse resten gevonden, met name van de oude paden. Er zijn nauwelijks sporen van plantvakken, plantgaten en boomvallen gevonden.

Maar lees vooral het uitgebreide verslag (190 p.), ga ik ook doen. Hier te downloaden.

Gezicht op de Angstel bij Baambrugge vanuit het zuiden met links de achterhuizen van de Dorpsstraat en de Binnenweg. Op het water een roeiboot met drie personen en een terras behorende bij het huis tussen de bomen rechts. Op de voorgrond en in de bocht van de rivier staat een rolpaal langs het jaagpad. Links is het speelhuisje “Landgenoegen” te zien. Anonieme tekening uit ca. 1815. Bron: Het Utrechts Archief.

Gewoon even tussendoor. Twee van die fraaie haast rustgevende gezichten. Het tempo of beter gezegd het ontbreken van tempo straalt er van af.

Gezicht op de Angstel bij Baambrugge vanuit het noorden, met een passerende trekschuit, voortgetrokken door een ‘jager’ en op het jaagpad links een paard en wagen. Op de voorgrond en in de bocht van de rivier staat een rolpaal. Aan de overzijde van de rivier zijn een hooiberg en de achterzijde van de huizen aan de Kleiweg te zien. Anonieme tekening uit ca. 1815. Bron: Het Utrechts Archief.

Ingekleurde versie van litho met ontwerp voor parkaanleg van Huis te Linschoten door Jan David Zocher  Bron: Landgoed Linschoten van Wessel Reinink (1994)

Van het ontwerp van Jan David Zocher (1834) voor de parkaanleg van Huis te Linschoten was al wel een ingekleurde litho bekend. Deze is in het bezit van de Stichting Landgoed Linschoten en staat in het dikke ‘blauwe boek’ Landgoed Linschoten van Wessel Reinink (1994). Deze publicatie staat als scan, van wat mindere kwaliteit, op de website van Landgoed Linschoten, download hier. Over de parkaanleg verhaalt Hanneke Vroon uitgebreid, van p. 340 t/m 381.
Gisteren hoorde ik van de vondst en aankoop via een veilingsite van een niet ingekleurde versie van deze litho. Waar één is, zijn er dus meer.

Niet ingekleurde versie van litho met ontwerp voor parkaanleg van Huis te Linschoten door Jan David Zocher  Bron:ebay

Vogelvluchtgezicht van ‘s-Gravenhage, met de Koekamp met bergje (1730), G. van Giessen
Bron: haagsebeeldbank.nl

Eerder, 19 november 2016, scheef Joost S.H. Gieskes ‘De Koekamp en de Toekomst’. Nu er een raadsbesluit is genomen (14 feb 2019) levert hij een update van zijn eerdere bijdrage, klik hier.

In de meest recente nieuwsbrief van Kasteel de Haar, zie hier, staat een tweetal foto’s met ontwerptekeningen voor vazen van de hand van de beroemde architect Pierre Cuypers. Deze zijn door Veld & Vaas van o.a. Mariette Kamphuis (Copijn boek, tuin- en parkhoofdstuk in het De Haar boek) nagemaakt door de originele schetsen te printen op doek. Deze ‘vazen’ waren onlangs te bewonderen op de beurs showUP en waren zelfs beplant met o.a. varen, klimop en geverfde bladeren. Wilde deze mij aansprekende foto’s graag even delen via een Cascade bericht, Kasteel de Haar was akkoord.

Het boek De groote tuinbouwtentoonstelling 1909 op het landgoed “Schoonoord” te Zeist is geschreven door JanHein Heimel en uitgegeven door het Zeister Historisch Genootschap.
De auteur kreeg meer dan twintig jaar geleden interesse in het onderwerp en is jarenlang bezig geweest materiaal te verzamelen (foto’s, krantenberichten, voorwerpen en catalogi). In de collectes van het gemeentearchief Zeist en de collecte van het Zeister Historisch Genootschap was veel te vinden, maar ook op vele andere plaatsen is gezocht en gevonden.
Het boek is hardgebonden, in full-color gedrukt en omvat 148 pagina’s op A4 formaat. Meer dan 200 foto’s, knipsels en tabellen maken de ondertitel ‘een geïllustreerde beschrijving’ meer dan waar. Bij het boek is een DVD gevoegd met een twintigtal documenten in PDF vorm. Het betref notulenboeken en catalogi van de Tentoonstelling, maar ook bv. de Kraalgids van 1907 en het Zeister adresboek van 1909 zijn opgenomen.

Naar aanleiding van de verschijning van het boek is een tentoonstelling over dit onderwerp samengesteld in het Historisch Informatie Centrum (HIP) in de Publiekshal van het Zeister gemeentehuis. De tentoonstelling is tijdens de openingsuren te zien: maandag t/m donderdag van 8.00 tot 20.00 uur en vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur. De toegang gratis. De tentoonstelling loopt t/m 12 april 2019. Download de tentoonstellingsfolder hier.

JanHein Heimel, De groote tuinbouwtentoonstelling 1909 op het landgoed “Schoonoord” te Zeist, Zeister Historisch Genootschap, Zeist, 2019, € 25 (+ € 5 verzendkosten), 148 pp. Bestellen kan hier. Download de boek handout hier.

(OVERGENOMEN)
Hoe onderhoud ik de stinzenplanten in het stadspark? Welke keuzes maak ik bij vervanging van een historische beschoeiing? Hoe ga ik om met herstel van oude paden en lanen? Waar vind ik informatie over subsidies over onderhoud en restauratie van groen erfgoed?

De stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) ondersteunt niet alleen onderhoud en restauratie van gebouwd erfgoed, maar ook van groene monumenten. Voor eigenaren, hoveniers en overheidsvertegenwoordigers betrokken bij historische tuinen, parken, landgoederen en buitenplaatsen is in dat kader een website in de lucht gebracht: www.groenerfgoedzorg.nl.

Richtlijn
Eerder presenteerde de ERM, in samenwerking met branches van opdrachtgevers en opdrachtnemers (o.a. de Vereniging van Erfgoedhoveniers) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) al de Uitvoeringsrichtlijn Hovenierswerk historische tuinen en parken (URL 6010). Dat document omvat de meest voorkomende onderhoudswerkzaamheden in een historische aanleg. Met de richtlijn wordt inmiddels op veel plaatsen gewerkt, zowel in de voorbereiding als op de werkvloer.

De nu gelanceerde website www.groenerfgoedzorg.nl ondersteunt het werken met de richtlijn, en geeft daarnaast ervaringen, tips en andere relevante informatie voor behoud van historisch groen. De ERM heeft daarvoor een eigen groenerfgoed-adviseur in huis, Ruurd van Donkelaar, te bereiken via ruurd.vandonkelaar@stichtingerm.nl

Groen Erfgoed is een nieuwe cursus die Hogeschool Utrecht aanbiedt van april tot november 2019. Landgoederen en buitenplaatsen, maar ook stadsparken, tuinen en andere groengebieden kunnen belangrijke cultuurhistorische waarden hebben. Groen erfgoed vraagt om een eigen invalshoek: het groeit en vergt regelmatig beheer. En vaak moet het groen nu ruimte bieden aan nieuwe ontwikkelingen.

De cursus is een mix van hoor- en werkcolleges, excursies en opdrachten. De cursist doet praktijkgerichte en actuele kennis op over de waarde van groen erfgoed, maar ook over bescherming en ontwikkeling. De docenten zijn experts uit het vakgebied van het groene erfgoed.

Per 10 april 2019 wil de Hogeschool Utrecht starten met de bachelorleergang Groen erfgoed, op woensdagen van 14.30 tot 21.30 uur. De bachelorleergang is opgebouwd uit twee modules van 10 weken:
– Analyse en waardering van groen erfgoed (april – juni)
. tuinhistorie
. richtlijnen tuinhistorisch onderzoek
. waardestelling en dilemma’s
. tuinhistorische elementen (rood en groen)
. historisch assortiment en toepassing
. gebruik en beleving
. opdracht: een tuinhistorisch onderzoek inclusief waardestelling

– Instandhouding en ontwikkeling van groen erfgoed (september – november)
. beheervisies en beheerplannen
. beheer van diverse historische elementen
. ontwerpen in historisch erfgoed
. nieuw gebruik in historische setting
. beleid en wetgeving
. subsidies en andere geldstromen
. omgeving: vrijwilligers en belangengroepen
. dilemma’s en kansen van natuurwaarden
. opdracht: een beheervisie en beheerplan (inclusief ontwikkeling)

Alle details, klik op
Bachelorleergang Groen erfgoed
Analyse en waardering van groen erfgoed
Instandhouding en ontwikkeling van groen erfgoed

Op dinsdagavond 19 maart is er een open avond in Utrecht. Je bent welkom tussen 18.00 en 21.00 uur. Zie hier.

(OVERGENOMEN van NVTL)

Herontwerp en -gebruik groen erfgoed
Oproep voor ontwerpen met herontwikkeling van overgeleverde elementen

Een oude boom met als boomspiegel een nieuwe border. Het laantje dat de renovatie van een wederopbouwbuurt glansrijk heeft doorstaan. Een bestaande plas als infiltratiebekken voor het hemelwater van de nieuwbouw. De historische tuin bij een rijksmonument. Een stadspark op voormalige bolwerken, voorzien van jonge struiken rond oude zichtlijnen. Bij herbestemming van tuinen en terreinen verdienen bestaande elementen een nieuwe context en een tweede leven. Maatwerk in plaats van kaalslag.

Ontwerpbureaus die lid zijn van de Nederlandse Vereniging voor Tuin- en Landschapsarchitectuur (of zich als lid aanmelden) worden vriendelijk verzocht om recente ruimtelijke ontwerpen voor herontwikkeling, herbestemming of hergebruik van groen erfgoed openbaar te maken. Het doel is publicatie in een themanummer van het tijdschrift Tuin en Landschap (TenL), dat in het najaar van 2019 verschijnt. Uiteraard worden ontwerpen in combinatie met architecten, kunstenaars, planners of beheerders, op prijs gesteld, mits er een bureaulid NVTL bij betrokken is. Wanneer de oogst groot is, wordt overwogen om er tevens een reizende tentoonstelling aan te wijden.

Hoe maakt ruimtelijk ontwerp een veranderend tijdgewricht tastbaar? Groen erfgoed verdient een impuls door telkens een eigentijdse laag aan de bestaande inrichting toe te voegen, terwijl de afdruk van het verleden blijft doorschemeren. Het maakt niet uit of het gaat om erkend groen erfgoed, de historische omgeving van een rijksmonument of om een nieuwe inpassing in een oude omgeving.

Een deskundige commissie draagt zorg voor de selectie. Doel is het tonen van een breed scala aan integraal ontworpen, gerealiseerde en recent (her)aangelegde terreinen met een historische betekenis. Sinds de (her-)aanleg dienen de eerste kinderziektes van de hergebruikte inrichting achter de rug te zijn.

De deadline voor inzenden is vrijdag 29 maart 2019. Ontwerpen kunnen op A3 worden verstuurd naar NVTL-secretariaat, Jollemanhof 14, 1019 GW Amsterdam.
Download hier de inzendvoorwaarden en inzendformulier.

2012 was het Jaar van de Historische Buitenplaats. Veel is toen gepubliceerd. Veel gezien, maar deze was ik niet tegengekomen: Alkmaars groene verleden. Een uitgave van de gemeente Alkmaar, ter gelegenheid van de Open Monumentendag op 8 september 2012. Tot stand gekomen door samenwerking met het Regionaal Archief Alkmaar en het Stedelijk Museum Alkmaar.

Nu toch nog even noemen, want nu digitaal beschikbaar, download hier. Vlug even gebladerd, zitten leuke dingen in. Ook even een zoekactie via Ctrl-F, naar Gijsbert van Laar natuurlijk. Hmmm, die staat er niet in.

Gonna de Reus, Harry de Raad, Nancy de Jong (red.), Alkmaars groene verleden, Alkmaar 2012, ISBN 978-90-819652-0-0, 185 pp.