Uitsnede Château et parc de Ris-Orangis (1811), Antoine Ignace Melling

Ik had eerder al een aantal tekeningen bijeen geharkt met een tekenaar of een tekenaar in het veld. En dan bedoel ik kunstenaars van werken met tuinen en parken, eventueel rond afgebeelde gebouwen. Denk aan een Pronk of een Andriessen. Om ooit eens een stukje voor de website samen te stellen.
Doorslag om dit te doen is bovenstaande gouache-tekening van de hand van Antoine Ignace Melling (1763-1831). Nou is die tekening niet van een Nederlandse tuin, maar Melling heeft ook in Nederland gewerkt. Denk aan tekeningen met het gezicht, incl. de koepel, op Broek in Waterland, de tuin aan de achterzijde van Het Loo en het uitzicht vanaf de koepel van Rhederoord (De Steeg). Daarom toch ook deze ‘Franse Melling’ op onze NL tuinhistorische website.
Ik stel me zo voor dat het Melling is die staande op de ladder tuin en huis vastlegt. En zo zijn er nog een aantal andere afbeeldingen met andere tekenaars, helaas minder spectaculaire afbeeldingen. Deze volgen nog…
Jan Holwerda

Château et parc de Ris-Orangis (1811), Antoine Ignace Melling
Photo (C) RMN-Grand Palais / Agence Bulloz

 ‘Gezicht op Broek’ (1812), Antoine-Ignace Melling

(OVERGENOMEN)

2 mei – 1 sep 2019
tentoonstelling Middeleeuwse tuinen
Rijksmuseum van Oudheden
Rapenburg 28
2311 EW Leiden

Vanaf 2 mei 2019 staan middeleeuwse tuinen centraal in het Rijksmuseum van Oudheden, met verhalen over planten, kruiden en bloemenpracht in de middeleeuwen, van Europa tot in het Midden-Oosten. De tentoonstelling gaat over moes- en siertuinen, tuinieren in de middeleeuwen, lusthoven en de tuin als ‘paradijs’. U ziet geïllustreerde middeleeuwse manuscripten, herbaria, bloementapijten, schilderijen, prenten, opgegraven tuingereedschap, tegeltableaus en servies met bloemmotieven.

Tuinen waren belangrijk in de middeleeuwen
In Middeleeuwse tuinen – aardse paradijzen in oost en west geven kunstwerken en archeologische vondsten samen een beeld van de weelde, het belang en de diversiteit van tuinen in de westers-christelijke en de oosters-islamitische wereld tussen 1200 en 1600. De tentoonstelling slaat een brug tussen de tuinen in de westerse en oosterse culturen, waarbij de overeenkomsten in het oog springen. In het leven van de middeleeuwse mens speelden tuinen een grote rol. Het was niet alleen de bron voor bijvoorbeeld voedsel en geneesmiddelen, maar tuinen waren ook het decor voor ontspanning, jacht en ‘minnespel’.

Paradijstapijten, herbaria, prenten, middeleeuwse tuinboeken en een gieter
In de tentoonstelling ziet u natuurlijk hoe welke bloemen en planten in middeleeuwse tuinen groeiden, via duizendbloemen- en paradijstapijten, herbaria met gedroogde planten, verluchte boeken met ideale tuinen en oosterse tegels met bloemmotieven. Maar u treft er ook middeleeuwse gereedschappen, een opgegraven gieter, zaden en veertjes, valkenkapjes, schaakstukken, medicijnpotten en muziekinstrumenten. In een zonnige en kleurrijke vormgeving met prieeltjes en vogelgezang ruikt u kruiden en bloemen, kunt u zelf een tuin ontwerpen en bladert u (digitaal) in middeleeuwse boeken met tuinvoorstellingen. Zeldzame schilderijen, prenten en miniaturen bieden een kennismaking met een lieflijke Madonna tussen de rozen, een Perzische prins bij de fontein en een stoere Italiaanse tuinman.

Activiteiten
* Museumwandeling met Annemarieke Willemsen naar Middeleeuwse tuinen, zie hier.
* Lezing Tuinen van de geest door Paul Wackers, zie hier.

Tentoonstellingsboekje
Bij de tentoonstelling is de uitgave Middeleeuwse tuinen – aardse paradijzen in oost en west, 1200-1600 verschenen. In deze rijk geïllustreerde uitgave leest u alles over de verschillende soorten tuinen die in de middeleeuwen en renaissance bestonden in het christelijke Europa en het islamitische oosten. Het boekje is gemaakt onder redactie van Annemarieke Willemsen, conservator collectie Nederland middeleeuwen van het Rijksmuseum van Oudheden.

Annemarieke Willemsen (red.), Middeleeuwse tuinen – aardse paradijzen in oost en west, 1200-1600, 2019, € 12,50, p. 96. ; te koop in de museumwinkel.

Buitenplaats genaamd Braaken Steen op het eiland Texel behoorende aan den heer Den Berger (ca 1790)
Bron: Noord-Hollands Archief

In ons tweede Cascade boek Tuingeschiedenis in Nederland II schreef ik de bijdrage ‘Toenmalige tuinen op Texel’, over onder andere de Buitenplaats Brakestein, bij Oudeschild op Texel. Vandaag belandde ik op de website Buitenplaats Brakestein. Huis en tuin kennen nu een nieuwe eigenaar en er zijn plannen om tot een reconstructie van de tuin te komen. Mooi, ga ik volgen.
Jan Holwerda

Tekening van een Chinees schellenhuisje [uit archief van Leendert den Berger van Brakestein]
Bron: Noord-Hollands Archief

Zuydwind (‘s-Gravenzande), Aert Schouman  Bron: Westlands Museum

(OVERGENOMEN)
Buitenplaatsen in de Gouden Eeuw
28 april 2019 t/m 15 maart 2020
Westlands Museum
Middel Broekweg 154
2675 KL Honselersdijk

Op 28 april start een nieuwe, uitgebreide tentoonstelling over Buitenplaatsen in de Gouden Eeuw (in het Westland). In die tijd waren er meer van honderd van deze lustoorden ten zuiden van ‘s-Gravenhage en Delft. Door de tentoonstelling ga je kennis maken met de buitenplaatsen en hun ontwikkelingen, de bewoners, hun gewoontes en hun levensstijl. De tentoonstelling vormt de basis waar drie fases van buitenplaatsen worden uitgelegd aan de hand van aansprekende voorbeelden. Zie ook hier.
Aanleiding tot de tentoonstelling is het in 2018 verschenen boek Buitenplaatsen in het Westland, zie hier.

Uitnodiging studiedag
‘Academisch groen erfgoed: geschiedenis en kunst van de botanische tuinen in Nederland’
Woensdag 22 mei 2019, Leiden

De besturen van Tuinhistorisch Genootschap Cascade en de KNOB nodigen u uit voor een gezamenlijke studiedag over het Nederlandse universitaire groene erfgoed. Deze dag is tot stand gekomen in onderlinge samenwerking tussen de KNOB en Cascade met medewerking van de Leidse Hortus.
De lezingen worden voorafgegaan door een bezoek aan de tentoonstelling Middeleeuwse tuinen in het Rijksmuseum van Oudheden en een rondleiding door de Leidse hortus en afgesloten met een paneldiscussie. Een borrel in de hortus, waarbij ook stil zal worden gestaan bij het afscheid van Henri Lenferink als voorzitter van de KNOB, sluit deze dag af.
Men kan naar wens inschrijven voor alleen het lezingenprogramma of ook voor de overige onderdelen van deze dag.

Programma
Ochtendprogramma
10.15 uur | Bezoek aan de tentoonstelling Middeleeuwse tuinen, Aardse paradijzen in oost en west in het Rijksmuseum voor Oudheden, Rapenburg 28 Leiden, onder leiding van dr. Annemarieke Willemsen, conservator afdeling Nederland Middeleeuwen en samenstelster van de tentoonstelling

12.00 uur | Rondleiding door de Hortus botanicus, Rapenburg 73, Leiden, onder leiding van de prefect prof. dr. Paul Kessler en dr. Gerda van Uffelen, hoofd collectiebeheer van de Leidse Hortus

13.00 uur | Lunch in de Oranjerie van de Hortus

Lezingenprogramma
14.00 uur | Welkom namens de organisatoren door dr. Johan Carel Bierens de Haan, voorzitter van Tuinhistorisch Genootschap Cascade

14.10 uur | Lezingen over het universitaire groene erfgoed in Nederland; dagvoorzitter dr. Jeroen Westerman, secretaris KNOB
– dr. Gerda van Uffelen, De Leidse hortus, moeder van de Nederlandse botanische tuinen
– dr. Bob Ursem, Het gebouwde en het groene erfgoed van de Nederlandse universitaire
tuinen
– dr. Renske Ek, En hoe nu verder? Overbrengen van kennis van het groene erfgoed op
(toekomstige) betrokkenen
– Angelique Bosch van Drakestein, Het Cantonspark te Baarn en de relatie met de Hortus
Botanicus van de Universiteit Utrecht

16.25 uur | Paneldiscussie onder leiding van Johan Carel Bierens de Haan met:
– prof. dr. Paul Kessler, prefect van de Leidse hortus;
– dr. Bob Ursem, directeur van de Delftse hortus;
– drs. Henri Lenferink, burgemeester van Leiden.

17.00 uur | Einde lezingenprogramma; borrel en afscheid Henri Lenferink als voorzitter van de KNOB

Tijd
U kunt zich inschrijven voor het:
Dagprogramma (10.15-17.00 uur)
Lezingenprogramma (14.00-17.00 uur)

Locaties
Rijksmuseum van Oudheden
Rapenburg 28, Leiden
Routebeschrijving: www.rmo.nl/uw-bezoek

Hortus botanicus Leiden, Oranjerie
Rapenburg 73, Leiden
Routebeschrijving: www.hortusleiden.nl/plan-je-bezoek

Entree
Dagprogramma (incl. lunch en borrel):
€ 37,50 voor lid KNOB/Cascade
€ 47,50 voor niet-lid
Lezingenprogramma (incl. borrel):
€ 17,50 voor lid KNOB/Cascade
€ 22,50 voor niet-lid

Aanmelden
T/m dinsdag 14 mei 2019, op volgorde van binnenkomst, via onderstaande links:
www.eventbrite.nl/e/tickets-studiedag-academisch-groen-erfgoed-60543739956

knob.nl/event/academisch-groen-erfgoed

Inlichtingen
info@cascade1987.nl of info@knob.nl

Gawthorp Hall (Burnley)

(OVERGENOMEN)

Platform Kastelen & Buitenplaatsen
18 april 2019, 13:00-17:00
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Smallepad 5, Amersfoort

Het platform Kastelen & Buitenplaatsen van donderdagmiddag 18 april gaat over de rol van de vrijwilliger bij kastelen- en buitenplaatsenonderzoek.

De digitalisering van archieven, oude luchtfoto’s en kaarten, het Actueel Hoogtebestand Nederland en de luchtfoto’s van de droogte van afgelopen zomer: alle zijn bronnen voor en helpen bij het vinden van onbekende terreinen waar een kasteel of een buitenplaats heeft gelegen. Niet zelden worden deze terreinen ontdekt door vrijwilligers. Hoe gaan deze te werk, wat doen de wetenschappers met de vondsten en hoe reageren de lokale, provinciale en rijksoverheid op deze vondsten? Deze vragen staan centraal tijdens het komende platform Kastelen & Buitenplaatsen.

Aanmelden
Deelname is gratis, maar u moet zich wel aanmelden. Dat kan via het formulier Kastelen & Buitenplaatsen.

Programma
13.30 Inloop met koffie en thee
14.00
Opening en inleiding op het programma
drs. Jan van Doesburg, specialist archeologie van de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, dagvoorzitter
Tussen zoeken en vinden, ir. Ad van Ooststroom, onderzoeker HisGis
Vondsten vanachter de computer: Cropmark speurtocht naar kasteelterreinen in Oost Nederland, Bert Terlouw, vrijwilliger in de archeologie
15.10 Theepauze
15.50
De rol van de wetenschapper, Heleen van Londen en Jitte Waagen, resp. assistant professor en digitaal archeoloog, Universiteit van Amsterdam
Bij de volgende droge zomer…, Marjolein Verschuur, hoofd afdeling Regio Noord, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Discussie
Speakerscorners en afsluiting door de dagvoorzitter
17.00 Netwerkborrel

Britse filmpje, zie hier. En voor meer filmpjes over vondsten als gevolg van de droogte, zie hier.

Gawthorp Hall (Burnley)

Het verwoeste Huis Duno te Doorwerth  Bron: Gelders Archief

(OVERGENOMEN)

Gelders Genootschap, Nederlandse Kastelenstichting Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats, en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed starten in 2019 Oorlog in Arcadië, 1940-1945, een project over kastelen, buitenplaatsen en landgoederen in de Tweede Wereldoorlog.

Onderzoek
In 2020 herdenken we het einde van de Tweede Wereldoorlog, vieren we 75 jaar vrijheid en vrede. Veel is er reeds geschreven over de militaire geschiedenis, en tegenwoordig wordt met verhalen en routes stilgestaan bij deze moeilijke periode. Wat daarin grotendeels ontbreekt is het verhaal van de kastelen, buitenplaatsen en landgoederen, die een rol speelden in 1940-1945. De beschreven geschiedenis van deze landgoederen en buitenplaatsen focust zich op de gecreëerde pracht en praal, op de arcadische levenswijze en landschappen. Maar de periode 1940-1945 is nog zeer onderbelicht. Een periode waarin de oorlog naar Arcadië kwam. Duitse of geallieerde troepen confisqueerden een groot aantal kastelen en landhuizen met hun bijhorende boerderijen en gronden. De huizen werden gebruikt als militaire hoofdkwartieren, scholen, ziekenhuizen en barakken. De landerijen werden benut voor houtproductie, jacht en als militaire slagvelden. Dit project heeft als doel in beeld te brengen welke rol de gebouwen en landschappen gespeeld hebben, hoe dit ‘Arcadië’ is verwoest en weer opgebouwd. Daarnaast willen wij met huidige eigenaren, overheden en deskundigen in gesprek over ‘omstreden’ erfgoed of de ‘donkere zijde’ van erfgoed. Hoe laten we het verhaal van de Tweede Wereldoorlog op buitenplaatsen en landgoederen zien? Hoe gaan we daarmee om? Het onderzoek start met Gelderland, maar zal uiteindelijk heel Nederland behelzen.

Loopgraven op Duno te Doorwerth  Bron: Gelders Archief

Hulp gevraagd!
Heeft u informatie over confiscaties, beschadigingen en verwoestingen van Gelderse landhuizen en kastelen, of hun bijgebouwen, pachtboerderijen en landerijen? We zijn op zoek naar dagboeken, beeldmateriaal, verhalen en andere informatie. We horen graag van u!

Contactpersoon: dr. Elyze Storms-Smeets, Gelders Genootschap, 026-4421742, e.storms@geldersgenootschap.nl

Nu al een en ander lezen? Zie Vernietiging en wederopbouw Nederlandse kastelen en buitenplaatsen tijdens de Tweede Wereldoorlog van Mariëlle Bakker uit 2011; klik hier.
En ook het eerdere bericht op deze site Koninklijke tuinen en Iedereen tuinier in oorlogstijd, klik hier.

Het verwoeste kasteel Doorwerth te Doorwerth  Bron: Gelders Archief

‘Kweekerij Bloemenrijk van J.D.Zocher a Haarlem’ (ca 1825), P. Barbiers naar G.J. Michaelis Bron: Noord-Hollands Archief

‘Kweekerij Bloemenrijk van J.D.Zocher a Haarlem’ zo valt onderaan te lezen. Het is een lithografie van P. Barbiers naar G.J. Michaelis uit ca. 1825 aldus de beschrijving in het Noord-Hollands Archief. Het exemplaar in kleur van Michaelis staat hier onder. En een kwekerij op die plek was bekend: kwekerij Rozenhagen. Is Bloemenrijk een eerdere naam? Of vond de schrijver van de krabbel deze passend bij de litho? Het laatste vast niet want hij is zich er weer wel van bewust dat het de kwekerij van Zocher was.
Jan Holwerda

Kloppersingel-Prinsenbolwerk met links Zochers huis (1821), J.G. Michaelis Bron: Noord-Hollands Archief

Gezicht op de Victoria Regia Kas in de Hortus Botanicus (voor 1885), Jan Goedeljee
Bron: Erfgoed Leiden en omstreken

Studiedag ‘Academisch groen erfgoed’
Woensdag 22 mei 2019, 10:00-17:00
Hortus botanicus Leiden

Op woensdag 22 mei organiseren het Tuinhistorisch Genootschap Cascade en de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond in Leiden een studiedag onder de titel Academisch groen erfgoed: geschiedenis en kunst van de botanische tuinen in Nederland.

Nederland telt talrijke wetenschappelijke tuinen met een belangrijke onderzoeks- en conserveringsfunctie op het gebied van de plantkunde. Sommigen bestaan al vele eeuwen. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor het gebouwde en groene erfgoed van deze tuinen. Op 22 mei zullen we hier op ingaan tijdens een studiedag in de Hortus botanicus van de Universiteit Leiden.

De studiedag is een samenwerking van Cascade en de KNOB. Aan het eind van de studiedag neemt Henri Lenferink afscheid als voorzitter van de KNOB. Hij heeft zich altijd zeer ingezet voor de samenwerking met andere erfgoedorganisaties en deze eerste samenwerking met Cascade is daar een resultaat van.

Binnenkort vindt u hier meer informatie over het programma en de toegangsprijs.

‘Plantenkassen en Oranjeboomen’, Hortus Botanicus
Bron: Erfgoed Leiden en omstreken

(OVERGENOMEN)
Groene Parels in Overijssel brengt de rijke collectie in beeld van landschapsparken die in de periode 1780 tot 1830 in Overijssel werden aangelegd. In deze collectie schuilen bijzondere verhalen van prachtige locaties in een gevarieerd landschap, van toonaangevende tuinarchitecten en bijzondere opdrachtgevers, van stadsparken en buitenplaatsen en van diverse ontwerptekeningen en gedetailleerde oude kaarten.

Het boek biedt een breed overzicht van de verrassende groene rijkdom die Overijssel al omstreeks 1830 bezat. Deze romantische wereld wordt rijk geïllustreerd aan de hand van oude en nieuwe beelden, waaronder vele nieuwe kaarten waarin de historische situatie gecombineerd wordt met het reliëf van het huidige landschap.

Willemieke Ottens, Els van der Laan en Karin Bevaart, Groene Parels in Overijssel. Wandelen door lommerrijke landschapsparken 1780-1830, Zutphen 2019, ISBN 9789462622258, €24,95, 240 p.

Overgenomen van www.landgoedereninoverijssel.nl:
Landschapsparken in Overijssel brengt een nieuw verhaal in beeld over de landgoederen- en buitenplaatsencultuur van deze provincie met haar unieke collectie van landschapsparken en -tuinen.Overijssel onderscheidt zich van de rest van Nederland als het gaat om deze waardevolle collectie van groen erfgoed, die in een periode vanaf 1780 tot 1815 is aangelegd. Uit recent onderzoek blijkt dat de nog relatief onbekende hovenier, aanlegger van buitenplaatsen en architect Georg Anton Blum (1765-1827) grotendeels bepalend is geweest voor de aanleg van vele parken in de vroege landschapsstijl. Hij heeft hiermee een stempel gedrukt op de verschijningsvorm van dit landschap. Daarnaast had hij een grote invloed op de ontwikkeling en verspreiding van de landschapsstijl in andere (met name de noordelijke) delen van Nederland. In dit licht wordt ook zijn betrokkenheid bij de aanleg van het landschapspark van de Fraeylemaborg in Slochteren aan het begin van de negentiende eeuw genoemd.

Omvangrijk zijn de landschapsparken in de provincie Overijssel, die met name in de omgeving van Zwolle en langs de Vecht liggen. Deze parken zijn aantrekkelijk door de romantische aanleg van ronde vormen, slingerende paden en glooiingen rondom de waterpartijen. Hierbinnen zijn bovendien verrassende zichtlijnen en perspectieven gecreëerd. Hoewel op diverse locaties in Nederland landschapsparken werden aangelegd, vormen de parken en tuinen in Overijssel een unieke collectie. Dit heeft alles te maken met de vroege periode waarin ze werden aangelegd, in de late achttiende en vroege negentiende eeuw, en vanwege de ruimtelijk architectonische kenmerken, onder meer een resultaat van de werkzaamheden van de invloedrijke architect Georg Anton Blum. Zijn belang en betekenis voor de aanleg van landschapsparken in Nederland is nu nog onvoldoende bekend.

Twickel, kadastraal minuutplan op AHN, klik hier voor grotere weergave.