Kaart van percelen weiland gelegen tussen de weg Amersfoort-Naarden en de Eultweg, evenwijdig aan de Pijnenburgsche Grift bij Soestdijk, met weergave van de ontworpen zichtlijn van Soestdijk (1767), J. Leupenius (Bron: Het Utrechts Archief link)

Bladerend door Het Utrechts Archief kwam ik bovenstaande kaart die betrekking heeft op de ‘nieuwe allee‘ voor Soestdijk tegen. Het mooie is de doorsnijding van het bestaande landschap door zo’n nieuwe structuur. De cultuurgronden waren andermans bezit en werden door Willem III aangekocht. Uit 1676 dateert een akte van transport van verschillende stukken land met een totale grootte van ‘2 morgen 314 3/5 roeden ten behoeven van de grote nieuwe allee‘ … door C.A. van de Marssche aan prins Willem III.

Kaarten van Honselaarsdijk, uitsneden betrekking hebbend op de laan voor het Huis (ca. 1615, 1615-1625 en 1625), Floris Jacobsz van der Sallem (Bron: Nationaal Archief link)

Zo’n doorsnijding doet denken aan die van de laan voor Honselaarsdijk; van veel eerder datum, onder Frederik Hendrik. De eerste invulling, ‘afgesteeken tot behouf vande nieuwen laen‘, en de doorsnijding van het aldaar bestaande landschap, staan op een kaart van circa 1615. Verder uitgewerkt staat ‘de honsholredijckse laen‘ op een kaart van zeg rond 1620. Een laatste kaart uit 1625 laat vervolgens de laan in volle glorie zien.

Caarte van ’t Rapen-blok resp. ’t Blok ’t Enkholt onder Noord Apeldoorn (1708), Justus van Broeckhuysen (Bron: CODA, twee zwart-witte scans ‘gelast’, origineel in kaartboek in Het Utrechts Archief, maar niet online beschikbaar link1  link2).

Een derde voorbeeld onder De Oranjes is dan natuurlijk Het Loo, onder opnieuw Willem III. Hij kocht ‘in november 1685 … seeckere parthie Landts, gelegen op de linie van de nieuwe Laen off Allée voor ’t nieuwe Huys Loo, groot ses schepsels gesay‘ en de aanleg van de Paleislaan volgde. Ook hier bestaat een kaartje die de doorsnijding door het bestaande landschap laat zien, helaas van later datum, 1708 (eigenlijk zijn het twee kaartjes die ik ‘gelast’ heb).

Om nog even terug te komen op de ‘grote nieuwe allee’ bij Soestdijk. Een andere tekening (collectie Bodel Nijenhuis) laat zien dat in oostelijke richting, voorbij de Torenlaan, een vervolg tot de Eem was gedacht. De eerste kaart en de gerealiseerde laan meten slechts 1/3 van het totale gedachte tracé…
Jan Holwerda

Delpher kwam gisteren met het bericht dat er ruim 33.000 nieuwe boeken waren toegevoegd, in totaal meer dan 5,5 miljoen pagina’s. Ik heb met een aantal woorden gezocht en stootte al op de volgende lijst van nu toegevoegde publicaties:

C.H.C.A. van Sypesteyn, Oud-Nederlandsche tuinkunst, 1910 link
A.J. van Laren, Decoratieve tuinbeplanting, 1913 link
E.W. Moes, E.W. e.a., Nederlandsche kasteelen en hun historie, 1912-1915 I link II link III link
H. Jongsma en A. Loosjes, Kasteelen, buitenplaatsen, tuinen en parken van Nederland, 1912-1923 I link II link III link
John Bergmans, De rotstuin, 1928 link
V.D.H, Tuinmanskunst voor iedereen link
J.P. Fokker, Tuinen in Holland, 1932 link
A.J.L. Looijen, Vijvers in tuinen en plantsoenen, 1935 link
G.J. Pannekoek en J.J. Schipper, Ontwerpen, aanleggen en beplanten van tuinen, 1939 link
Anna G. Bienfait, Oude Hollandsche tuinen, 1943 alleen tekstdeel link
R. van Luttervelt, De buitenplaatsen aan de Vecht, 1943 proefschrift link
Geertruida Carelsen, Herinneringen, 1928-1933 link

Als u naar beneden scrolt duikt rechts onder de kop Archief een lijst van maand-jaar op. Een lijst die doorloopt tot december 2005 en binnen die maand tot 5 december 2005. Toen is het begonnen, de weblog. En nu zijn we 15 jaar verder. Bloggen was toentertijd relatief nieuw en een rage. Met Carla had ik net persoonlijk kennis gemaakt en geopperd of een website en/of weblog niet iets voor Cascade zou zijn. Jullie kennen het enthousiasme van Carla. Al snel stonden website structuur en inhoud haar voor ogen, de boel technisch in het vat gegoten, separaat de weblog gestart en we waren online! Later zijn website en weblog in één website samengevoegd tot hetgeen we nu hebben.

Toen al was duidelijk dat veel weblogs starten en net zo snel doodbloeden. Starten is o zo gemakkelijk, maar steeds weer content brengen en volhouden dat zou de uitdaging worden. Onder de knop Nieuws moet ook steeds wel iets nieuws staan. Mijn voornemen was twee berichten per week. Jeugdig, nou ja relatief jeugdig, enthousiasme zal het zijn geweest.
En nu? Nu zijn we 1.620 berichten verder. En ook 5.479 dagen of te wel goed 782 weken. Dus dat gemiddelde van 2 berichten per week is gehaald. Maar laten we vooral ook niet de 2.945 reacties vergeten. Juist dat maakt het levendig. En als laatste cijfer, zo’n 3000 afbeeldingen zijn voorbijgekomen. Want wat is een praatje zonder een plaatje?

Op de in het voorgaande bericht genoemde ’tentoonstelling van internationalen tuinbouw’ te Amsterdam waren twee rustieke bruggen tussen tentoonstellingsterrein en het Paleis van Volksvlijt. Niet alleen in tekening op het affiche met de tentoonstelling, maar ook vastgelegd op twee foto’s.

Aardige details bij die bruggen zijn de twee uitgeklede bomen met lampen halfweg de brug en de brugleuningen. De laatsten zijn geen horizontale leggers met er tussen dikkere takken, maar leggers waar net wat fijner takhout tegen de buitenzijde aan gespijkerd is en het takhout boven de bovenste legger uitsteekt. Maakt ‘m nog rustieker.

Zelf inzoomen doe je via link1 en link2.

Tuinbouwtentoonstelling Amsterdam (1877) (Bron: Stadsarchief Amsterdam)

Eigenlijk nooit bij stil gestaan. Het opbouwen en runnen van een tentoonstelling moet natuurlijk worden gevolgd door afbraak. Gaat alles weer terug naar de inzender? Blijft veel achter en wordt dat vernietigd? Of zijn er nog andere mogelijkheden? Ja dus.
‘De tentoonstelling van internationalen tuinbouw’ van 13 april tot 2 mei 1877 te Amsterdam werd afgesloten met een tuinbouwloterij. Men hoopte 100.000 loten te verkopen, à ƒ 1. Het werd ruim de helft. Er waren ‘7140 prijzen waaronder velen ter waarde van ƒ5, ƒ 10, ƒ 25, ƒ 100, ƒ 250, ƒ 500, ƒ 1000, ƒ 2500, ja zelfs een hoofdprijs ter waarde van ƒ15.000.’

De hoofdprijs was de wintertuin of ‘groote plantenkas’ van de firma Baetens.

Die hoofdprijs was de plantenkas of wintertuin van de firma Baetens & Cie uit Brussel-Schaerbeek. De tweede prijs was de ’tuinkoepel van gespleten rotting en gebogen hout’ van de firma Schliessmann uit Cassel.
Ik weet niet wat er voor de firma’s tegenover stond, maar hun namen staan wel foutief in de bij de tentoonstelling behorende catalogus. Ze staan er in niet alleen met de correcte namen in, maar in een beschrijving van de tentoonstelling ook als Baltens en Schliepman.
Eerst werd beweerd dat de hoofdprijs door een inwoner van Amsterdam was getrokken; iemand die op een kamer / bovenwoning woonde. Daarna bleek het getrokken lot van een groothandelaar te Dordrecht, die zou zijn prijs waarschijnlijk in een openbare veiling brengen meldde de krant.
Twee weken later valt inderdaad te lezen ‘De groote wintertuin van de tuinbouwtentoonstelling, die ƒ 20.000 heeft gekost, heeft in veiling ƒ 2600 opgebracht.’
Jan Holwerda

Het prieel van Carl Schliessmann, de tweede prijs.

Gezicht op de waterval van Beekhuizen bij Velp (1820), Frédéric Faber (Bron: Koninklijke Verzamelingen)

Met koninklijke steun richtte Frédéric Faber in 1818 een porseleinfabriek op in Elsene, bij Brussel. In opdracht van koningin Wilhelmina (1774-1837), de vrouw van koning Willem I (1772-1843) en zijn kinderen vervaardigde Faber een 352-delig dessertservies met gezichten op het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Het servies werd koning Willem I aanboden op zijn 48ste verjaardag. In de collectie online van Koninklijk Verzamelingen komen nu 147 gefotografeerd naar voren. Natuurlijk zitten er bekendere op andere werken gelijkende voorstellingen tussen, maar ik zie ook zo veel nieuwe, in ieder geval voor mij nieuwe. Geweldig. Ga vooral zelf kijken bij Koninklijke Verzamelingen.
Jan Holwerda

Gezicht op het Lycklamabos bij Gaasterland (1820), Frédéric Faber (Bron: Koninklijke Verzamelingen)

Gezicht op kasteel Amerongen, waar we recent met Cascade nog waren (1820), Frédéric Faber (Bron: Koninklijke Verzamelingen)

Buitenlandse berichten, publicaties e.d. zetten we bij hoge uitzondering op onze website aangezien wij ons richten op NL gebieden / invloedssfeer. En een praktische reden als dat het al moeilijk genoeg is om NL zaken bijeen te harken en naar voren te brengen; breder dan dat is grenzeloos (te) veel.

Waarom dan toch Capability Brown, Royal Gardener. The Business of Place-Making in Northern Europe van Jonathan Finch en Jan Woudstra (eds.)? Vanwege hoofdstuk 12: ‘Lancelot Brown and the Notion of the Landscape Garden in the Netherlands: Illustrated with Het Loo Palace’ van Jan Woudstra en Willem Zieleman.
En omdat het online te lezen maar te downloaden is.

Ga via deze link naar de website met opties voor online lezen en download. En kopen kan natuurlijk ook.

(OVERGENOMEN)
‘De Lagchende Vallei’
Recent onderzoek op het gebied van kastelen en buitenplaatsen in Gelderland

Gelderland is dé kastelenprovincie van Nederland. Voor het overzichtswerk over kastelen in Gelderland werden 390 bestaande en verdwenen kastelen in kaart gebracht. In de loop van 80 jaar zijn er daarvan 36 toevertrouwd aan Geldersch Landschap & Kasteelen.

Nu bestaat de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen in 2020 80 jaar. Ter gelegenheid daarvan heeft het bestuur van Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) de Stichting Kastelenstudies Nederland gevraagd een wetenschappelijke feestbundel samen te stellen, bij voorkeur over de kastelen en buitenplaatsen van GLK zelf. Dit heeft geresulteerd in de voor u liggende bundel met daarin een tiental uiteenlopende artikelen.

Bijzonder en actueel zijn de artikelen over de Cannenburch en Hernen, die een verrassend nieuw licht werpen op de ontstaans- en bouwgeschiedenis van beide kastelen. Actueel is ook de discussie over de bouwdatum van Ammersoyen naar aanleiding van een recent promotieonderzoek. Interessant zijn ook de artikelen over Groot Spriel en Staverden, waarover nog niet eerder zo uitgebreid was geschreven. Van Staverden is gebleken dat het vermoedelijk nooit een middeleeuws kasteel was. Ook komen de unieke terrassen van landgoed Zypendaal aan bod. Buiten de bezittingen van GLK is er ook aandacht voor het Valkhof met Karolingisch muurwerk in de Barbarossaruïne en de nieuwbouw van het Huis te Rumpt in 1553 aan de hand van een bestek. Het boek vangt aan met een beschouwing over het onderzoek over kastelen en buitenplaatsen sinds 2000, het jaar waarin de vorige feestbundel verscheen.

Ook na het verschijnen van deze tweede bundel ligt er nog veel ongepubliceerd en waardevol onderzoek over kastelen en buitenplaatsen te wachten op verdere ontsluiting. En terwijl u – naar wij hopen met plezier – de artikelen in deze bundel leest, is de redactie al weer druk bezig met het vierde boek uit deze reeks dat eind 2021 zal verschijnen.

T. Hermans en R. Gruben (eindred) , ‘De Lagchende Vallei’. Recent onderzoek op het gebied van kastelen en buitenplaatsen in Gelderland, 240 pp. zeer rijk geïllustreerd, € 34,95 in november 2020 voor € 27,50. Bestellen via deze link.

Zie ook Stichting Kastelen Studies Nederland, link, en inhoudsopgave, link.

De hovenier (1694), Jan Luyken

Al decennia hangt ‘De Hovenier’ uit ‘Het Menselyk Bedryf’ van Luyken ingelijst aan de muur mijn huis. Met de publiciteit rond De hoveniers van Oranje keek ik met hernieuwde interesse naar deze prent. En vroeg me voor de zoveelste keer af: ‘Wat doet deze hovenier?’ Voor het oog lijkt hij bezig een dode boom te planten. Dat is toch vreemd? Wat plant deze man? Wie helpt?
Niek Ravensbergen

(OVERGENOMEN)
In het huisarchief van Twickel, toen nog met Aafke Brunt (Bron: Twickel)

Graag nodigen we u uit voor de online bijeenkomst van het platform Kastelen & Buitenplaatsen op donderdagmiddag 3 december om 14.00 uur. Het thema van dit platform is Huisarchieven. U bent van harte uitgenodigd hieraan deel te nemen.

Talloze Nederlandse kastelen en landhuizen hebben huisarchieven. Soms zijn deze met behulp van professionals zorgvuldig ontsloten en ondergebracht in prachtige archiefruimtes op het landgoed. Ook zijn vele huis- en familiearchieven ondergebracht bij Nederlandse archiefinstellingen zoals het Nationaal Archief in Den Haag of een van de provinciale of lokale archiefdiensten.

Soms zijn deze archiefbestanden bescheiden, in andere gevallen beslaan zij vele tientallen meters. Hierin zijn zowel qua aard als leeftijd zeer uiteenlopende documenten te vinden, waaronder zelfs 13de-eeuwse archiefstukken.

De keynote lecture van deze webinar wordt gegeven door Fürst Maximilian Nicolaus zu Bentheim-Tecklenburg, voorzitter van de Deutschen Burgenverein. Vervolgens gaan sprekers uit binnen- en buitenland vanuit verschillende invalshoeken in op het thema huisarchieven van kastelen en buitenplaatsen.

13.45 Digitale inloop
14.00 Welkom door de dagvoorzitter
14.05 The importance and influence of the German Castle Association, keynote lecture door
Fürst Maximilian Nicolaus zu Bentheim-Tecklenburg, voorzitter van de Deutschen Burgenvereinigung
14.30 Een levend huisarchief
Redmer Alma, archivaris van Landgoed Twickel
14.50 Je eigen archief op zolder
Henrick van Asch van Wijck, directeur rentmeester landgoed Prattenburg, Rhenen
15.10 Korte pauze
15.20 Gelderse rijkdom. Huisarchieven in het Gelders Archief
Fred van Kan, algemeen directeur Gelders Archief
15.40 Over de grens. Adelsarchieven in Westfalen en het Rijnland, en hun betekenis voor Nederlandse onderzoekers
Gunnar Teske, archivaris LWL-Archivamt für Westfalen
16.00 Schatgraven in huisarchieven
Evelyn Ligtenberg, promovendus Rijksuniversiteit Groningen
16.30 Afsluiting webinar

Via deze link komt op de originele pagina en mogelijkheid tot aanmelden.