Mozaïekvakken (2)


Mattemburgh (Woensdrecht)

Richards vraag riep bij mij vakantiebeelden op. Mozaïekvakken die je nog ziet in bv Frankrijk, Duitsland of Oost-Europa. Wat Nederland betreft moest ik direct aan Mattemburgh (Woensdrecht) denken. Richard, ik weet alleen niet of je ook de hoogte in wilt gaan…

Iets anders wat me te binnen schoot is een artikel uit het weekblad Buiten (jrg 1909, nr 13). Een frans artikel vertaalt door E. Th. W[itte]. De foto’s in het artikel spreken voor zich, maar ARBO-technisch kan het zo vandaag de dag vast niet meer.
Voor de geïnteresseerde, en voor de man die straks door de knieën moet, heb ik het gescand. Zie pagina 1, 2, 3 en 4.  JH


Het uitzetten van de teekening op het vak met behulp van stokjes.  Bron: Buiten 1909


Na de beplanting wordt het vak flink aangegoten.  Bron: Buiten 1909

Mozaïekvakken voor buitenplaats De Viersprong (Woudenberg)


Mozaïekvakken  Bron: Utrechts Archief, familie de Beaufort

Waar de buitenplaats De Viersprong twee jaar geleden nog onbekend was, is hier al een beetje verandering in gekomen. De eigenaren hebben een behoorlijke restauratie van het pand laten uitvoeren en ondergetekende houdt zich bezig met het historisch verantwoord beheer van het park.

Volgens de redengevende omschrijving van RACM is het hoofdhuis opgetrokken in de stijl van het eclecticisme. De tuin rond het hoofdhuis is helemaal in stijl van eind 19e eeuw. Het park zelf is zeer eigenzinnig van opzet. Rond de buitenplaats, gebouwd in 1896, lagen enkele mozaïekvakken en we hebben besloten dat er vijf van deze vakken terug gaan komen. Drie voor het hoofdhuis en twee achter het hoofdhuis in de zichtas, gericht op de kruising van de wegen N224 en N226 ( De Viersprong).

De gebouwen zijn in gebruik genomen door het Reclame en Communicatie bureau Hemels van der Hart; een enthousiaste  groep van ongeveer 40 mensen werkt dagelijks in deze fantastische omgeving.

Nu zijn er bij Cascade heel veel mensen die weten hoe deze vakken historisch juist op te bouwen. En er zijn ook mensen die het eigenlijk wel eens zouden willen proberen maar een beetje voorzichtig zijn om daadwerkelijk iets te ontwerpen. In ieder geval is het zelden mogelijk dat het ontwerp uitgevoerd gaat worden. Het wordt tijd om die kans eens te nemen.

Onze vraag: Maak een ontwerp van de vijf mozaïekvakken. De vakken worden zuiver rond met een doorsnede van 400cm. De vakken worden omgeven met de beeldschone takkransen als op foto 1. Verder worden de vakken bol geprofileerd en van goede grond, met oude stalmest, voorzien. De natuurlijke grondsoort is een zandgrond met een ph waarde van rond de 4, de bezonning is prima. Foto 2 toont een afbeelding van de buitenplaats welke representatief is voor het streefbeeld; de palmen en Agave zijn in ons bezit en de collectie gaat komende jaren uitgebreid worden. Het ontwerp moet voorzien zijn van een plantlijst, liefst met wetenschappelijke benaming maar met de Nederlandse plantennamen komen we ook heel ver. De eigenaren van De Viersprong zullen de ontwerpen uitkiezen en deze worden dan uitgevoerd. Er staat ontwerpen want we willen ieder jaar iets anders brengen. We bewaren alle ontwerpen en kiezen ieder jaar een nieuwe. Als het ontwerp wordt uitgevoerd ontvangt de ontwerper bericht en een uitnodiging te komen (helpen).

De historisch juiste invulling is natuurlijk van belang maar,xe2x80xa6xe2x80xa6.. de eigenaren gaan kiezen en niet de tuinbaas. De eigenaren hebben goede smaak maar geen enkel besef van historisch juiste beplanting. Zelf ben ik er van overtuigd dat een goede beplanting er direct wordt uitgepikt. Om u in te leven in de smaak van de eigenaren of wat er nu eigenlijk gebeurd op De Viersprong kijkt u even op www.hvdh.nl.

De ontwerpen graag naar amazinggardens@hetnet.nl en ik zal u namens De Vierspong via de Cascade weblog op de hoogte houden van de invulling van de vakken.  Niet bang het verkeerd te doen of er te weinig vanaf te weten, gewoon een keer doen want het is ontzettend leuk! Om de laatste twijfel weg te nemen leg ik deze vraag ook neer bij de mensen van het reclamebureau. Deze vormgevers weten in de regel het verschil tussen een beuk en een eik nog niet maar hebben een bijzondere kwaliteit als het gaat om kleur en vorm.

Richard Zweekhorst, tuinbaas De Viersprong Woudenberg


De Viersprong (Woudenberg)  Bron: Huiscollectie De Viersprong

Over tuinkunst toen


Oud-Nederlandsche Tuinkunst,
C.H.C.A Sypesteyn (1910)

Tijdens het zoeken naar gedigitaliseerde literatuur stootte ik enige tijd geleden op Oud-Nederlandsche Tuinkunst van C.H.C.A. van Sypesteyn (1910) en Geschiedenis der tuinkunst van C. L. J. Schaum (1916). Twee werken waar van alles en nog op op aan te merken valt; ze zeggen meer over de schrijver en zijn overtuigingen dan over de tuinkunst.

Leonard A. Springer geeft in Onze Tuinen, mei 1922 (nr 45), op zijn geheel eigen zwart-witte wijze aan hoe hij over de boeken denkt.

Over het boek van Van Sypesteyn schrijft hij:
Zijn gehele uitweiding over de Oude Tuinkunst geeft blijk van een groote partijdigheid en vooringenomenheid, wat hem hinderde eene nuchtere, onpartijdige beoordeling te geven. Zoo vooringenomen is hij met de oude regelmatige tuinen, dat hij geen oog heeft voor hun gebreken, noch voor het schoone, dat wij nu nog aan den landschapstijl in parken en tuinen van omstreeks 1780-1850 te danken hebben.

In hetzelfde artikel is Springer ook heel expliciet over Schaum:
De schrijver Schaum Geschiedenis der tuinkunst, is nog al op een slechte voet met de geschiedenis en keek te veel door zijn duitschen bril.

En toch vind ik het leuk de boeken ’te hebben’.  JH

Voor veel meer gedigitaliseerd werk, zie de al dan niet bekende webpage.

‘Oogboom’


‘Oogboom’, Buitenplaats De Viersprong (Woudenberg)
Foto: Richard Zweekhorst

Naar aanleiding van de weblog ‘de schuine boom in xe2x80x99t Zeister Bosch’ is de deze weblog, in mijn ogen, het logische vervolg.

Het manipuleren van bomen en het samenvoegen. De ‘Oogboom’ staat op de buitenplaats De Viersprong te Woudenberg. De boom is door de bosbouwers al drie maal geblest en gelukkig iedere keer gespaard. Het is een Douglas spar die op 4 meter hoogte is gesplitst en op een meter of 8 weer is samengevoegd. De boom groeit vanaf daar door als een enkele stam. Pas boven in de top, op ongeveer 25 meter hoogte, is er een dominante dubbele top herkenbaar. In het park zijn veel aanwijzingen dat we hier mogelijk met vrijmetselaars symboliek te maken hebben. Ik ben dan ook van mening dat we hier te maken hebben met het ‘Alziend Oog’.

Zijn er binnen Cascade nog meer mensen op de hoogte van dergelijke manipulatie van bomen? Wat werd er nog meer uitgehaald en zijn deze technieken beschreven?
Richard Zweekhorst

VSBfonds stopt met o.a. programma Groenmonumenten

VSBfonds stopt per 16 februari 2009 met het toekennen van donaties aan projecten op het terrein van Sport en Natuur & Milieu. Daarmee vervalt ook het programma Groenmonumenten. Enkele honderden projecten op het gebied van natuur en cultuurhistorie gaan niet door of worden bedreigd wegens het wegvallen van steun van het VSBfonds.

In totaal verdwijnt ongeveer 8 miljoen euro aan projectgelden. Plus een onbekend bedrag van onder meer ministeries en de EU, die subsidies afhankelijk stellen van andere steun De afgelopen dagen kregen veel organisaties per telefoon en brief te horen dat de geldkraan dichtgaat.

xe2x80x9eOmdat ons donatievolume drastisch is teruggelopen, moesten wij de kaasschaaf hanteren óf fundamentele keuzes maken. Het is het laatste geworden. Natuur en milieu is een beleidsterrein dat net iets minder dicht ligt bij onze oorspronkelijke doelstellingen dan andere terreinen. De oorspronkelijke doelstelling was, de ontwikkeling en beschaving van gewone mensen.xe2x80x9d aldus de woordvoerder van het VSBfonds.

Slachtoffer van de bezuiniging is ook de Stichting tot Behoud van Particuliere Historische Buitenplaatsen in Nederland. Die was bezig met het voorbereiden van grootse opknapbeurten van enkele buitenplaatsen, waarbij jaarlijks xe2x80x9etussen de 2 en 7 miljoenxe2x80x9d beschikbaar zou komen.

De website van VSBfonds zegt overigens wel: Alle projecten, ook op het gebied van Sport en Natuur & Milieu, die eerder van VSBfonds een schriftelijke toezegging over financiële ontvingen, kunnen rekenen op de toegezegde donaties. Dit geldt ook voor meerjarige donaties waarvan een deel nog in de toekomst moet worden uitbetaald.

Aldus NRC en VSBfonds.  JH

Schuine boom in ’t Zeister bosch


Uit Kraal's Nieuwe Gids Zeist (1913)

In het persbericht [over Beekhuizen, zie weblog 13 feb] lees ik over overhangend groen bij de Beekhuizense vijver, dat op de foto ook zichtbaar is. Zolang ik mij kan herinneren heeft daar tenminste een boom over het water gehangen. Toen we klein waren was het spannend om boven het water te klimmen en onder de liggende boom door te schaatsen. Je vraagt je af of hij misschien zo bedoeld was. In ieder geval heeft hij de laatste 50 jaar niemand gehinderd en het beeld bepaald.

Later kwam ik in Zeist te wonen, waar we ook vijvers en het fenomeen overhangende boom kennen. In Kraal’s Nieuwe Gids Zeist uit 1913 is een foto afgebeeld van de ‘Schuine boom in ’t Zeister bosch’. In de tekst staat: Eenige der meest bezocht plekjes is de Schuine boom bij de Eerste boschkom vooraan in ’t Zeister Bosch. Op de plattegrond in het gidsje staat hij zelfs met een pijl aangegeven. Deze boom bestaat overigens niet meer.

Mijn vragen luiden: wie kent dergelijke overhangende bomen, kunnen ze deel uit gemaakt hebben van een gecomponeerd beeld of daarin geaccepteerd zijn en hoelang hielden ze stand? Karen Veenland-Heineman

Spiraalpad Beekhuizen


Kaart van een gedeelte van het Landgoed Biljoen genaamd Beekhuizen (detail).
Ontworpen en op den Steen gebragt door J. Willemse (1823)  Bron:
Gelderland in beeld

De Gelderlander meldde deze week Oppepper voor Rhedense landgoederen en Spiraalpad in voormalig plezierpark Beekhuizen bij Velp komt terug.

Het betreft hier Landgoed Beekhuizen (Velp), Heuven (Rheden) en Rhederoord (De Steeg).
Het ‘doel van de operatie is om de oorspronkelijke opzet terug te brengen en ook de aankleding minder rommelig te maken. Zo zijn veel oude zichtlijnen dichtgegroeid.zeker is dat het spiraalpad op landgoed Beekhuizen bij Velp in oude luister wordt hersteld … Het mooie van het pad: er zaten vroeger zestien plaatsen in waar je als wandelaar uitzicht had over de regio. Maar de meesten zijn dichtgegroeid.

Het bovenstaande detail uit de kaart van Beekhuizen door J. Willemse (1823) laat de 16 lanen/stralen zien en het zicht blijkt bv uit de onderstaande ets van de hand van Christian Henning (ca. 1790).

Meer lezen? Pak De aanleg van Biljoen en Beekhuizen in de tijd van J.F.W. baron van Spaen van Biljoen door U.M. Mehrtens en H.M.J. Tromp (Bijdragen tot het bronnenonderzoek naar de ontwikkeling van Nederlandse historische tuinen, parken en buitenplaatsen ; 14) erbij.  JH


Vue de la Montagne de Sapins a Biljoen (ca. 1790)
Links Chr. Henning, rechts J.G. Michaël Architect  Bron:
Geldersch Archief

Tweetal artikelen over Frankendaal, door L.A. Springer


Opmeting buitenplaats Frankendaal als tuinbouwschool Linnaeus (1873-1886)
L.A. Springer

Kees Beelaerts stuurde mij een tijd geleden scans van een tweetal artikelen uit Floralia jaargang 1935 (die had hij op de kop getikt). Om te delen met de Cascade weblog community. Sorry Kees, het heeft wat lang op de plank gelegen…

Frankendaal in de Watergraafsmeer bij Amsterdam – Een stukje tuinkunstgeschiedenis ; blz 1
Frankendaal in de Watergraafsmeer bij Amsterdam – De ruïne ; blz 1, blz 2

In een oudere weblog is al eens gewezen op de internet versie van een rapport over Frankendael door Lucia Albers. In Cascade Bulletin 2006, nr 2 stond ook al het artikel ‘Wat krijgt Amphitrite in haar hand? De restauratie van de fontein van Frankendael’ en reacties in de weblog van 14 sept 2006.


Frankendael.  Bron: Google Earth
Aan onderzijde loopt de Middenweg.

PHB kan voort?

In okt 2008 tijdens de middag Platform Groen Erfgoed deelde Hein Krantz, directeur van de Stichting Particulier Historische Buitenplaatsen, mede dat het ministerie van LNV voornemens is om de subsidie aan en via PHB met ingang van 2010 te stoppen.

In begrotingsstaten LNV voor 2009 wordt gesteld:
De regeling Behoud en Herstel van Historische Buitenplaatsen is toe aan herziening. Het betreft een regeling die in het verleden is ingesteld maar gelet op de veranderende verhoudingen m.b.t. verantwoordelijkheden tussen overheid, burgers en bedrijfsleven toe is aan herijking. Er is een relevante verlaging van dit subsidie-instrumentarium voorzien omdat in toenemende mate van landeigenaren mag worden verwacht dat zij zelf meer verantwoordelijkheid nemen voor het behoud en herstel van buitenplaatsen. Uitfasering van de regeling is voorzien met ingang van 2010.

1 dec 2008 ontving de vaste commissie voor LNV een afschrift van de brief van minister Verburg aan de Stichting Particuliere Historische Buitenplaatsen. Met o.a.
Ik realiseer mij dat eigenaren toenemende moeite hebben om buitenplaatsen en landgoederen rendabel te houden. Dit neemt niet weg dat de verantwoordelijkheid voor het behoud van de buitenplaats bij de eigenaar ligt. Eigenaren zullen zelf meer verantwoordelijkheid moeten nemen om landgoederen rendabel te maken, bijvoorbeeld door opbrengsten van het gebruik van gebouwen te gebruiken om het landgoed en groene monumenten te onderhouden.

En nu meldde afgelopen week een aantal hele korte internet-berichtjes dat bijna de gehele Tweede Kamer het niet met de minister eens is. Verburg zegde toe opnieuw naar de regeling te zullen kijken. Wel zei ze dat die effectiever moet worden dan nu het geval is.

De berichtkoppen waren zwart-wit: ‘Toch rijksgeld voor historische buitenplaatsen’, ‘Afschaffen subsidie buitenplaatsen van de baan’ en ‘Steun buitenplaatsen blijft’. Maar de toezegging ‘opnieuw naar de regeling te zullen kijken’ klinkt toch even softer. JH

Call for Papers

Call for Papers: International Summer School Cultural Landscape. July 6th – 14th, 2009. Schloss Dyck.
Deadline: 28.02.2009


Gezicht in het park van Schloss Dyck.  Foto: Oldenburgers Historische Tuinen.

Het Department of Art History van de Heinrich Heine University in Düsseldorf organiseert samen met Foundation Schloss Dyck (ons welbekend van de Jubileum excursie (zie de weblogs van 18 en 29 juni 2007 en de fotoreportage van de Rheinland-excursie op de website) een internationale summer school xe2x80x9con the topic Cultural Landscapexe2x80x9d.

(in de aankondiging staat te lezen):
Gepland zijn:
– Discussions of the participants’ research and projects;
– Workshops (issues: basic texts on cultural landscape, landscape history as a cultural landscape history, landscape painting, landscape architecture, garden management) led by experts;
– Excursions (Rhineland and the Ruhr region).

The call for papers is aimed at exam candidates, postgraduates and young scientists, preferably from the subjects of art history (aesthetic perception of nature; garden history), landscape architecture, history (environmental history, agricultural history) and geography.
Of the participants, the willingness to present their research work and to prepare an assigned topic unit (unit length: 30 minutes) for a workshop is expected.

Working languages: English, German

Accommodation expenses are borne completely, traveling costs proportionately.

Please submit a 1-page abstract of your research work and a short CV by February 28th, by post or by email to:
Jun.-Prof. Dr. Stefan Schweizer, Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf, Seminar für Kunstgeschichte. Geb. 31.21, Ebene 04. Universitätsstraße 1. 40225 Düsseldorf.
studienkurs_dyck@gmx.de