De Slotlaan, Olterterp (Beetsterzwaag) Foto: Gerald Kragt
Zoals beloofd zou ik, uw SOL-coördinator, een verslag maken van ons bezoek aan het park en overtuin van Huize Olterterp, als begin van een nieuwe weblog.
Op 11 december jl. waren wij – 24 Cascade-deelnemers en enige externe betrokkenen – te gast op Huis Olterterp bij Beetsterzwaag, waar wij met koffie, thee en suikerbrood werden ontvangen door It Fryske Gea.
Het initiatief voor deze SOL kwam van onze Cascadevriend Nico Kloppenborg uit Mantgum.
Aanleiding voor de studiedag was de berichtgeving over het beheer van de overtuin van Huize Olterterp door de Bosgroep Noord-Oost Nederland. Het was Nico opgevallen dat dit terrein als bos beheerd wordt, terwijl het van oorsprong een vroeg 19de-eeuws park is, waarvan de cultuurhistorisch waardevolle restanten nog duidelijk aanwijsbaar zijn. Nico had documentatie verzameld, waaronder een groot aantal historische foto’s. Door deze foto’s en de informatie die leden van de historische vereniging van Beetsterzwaag op de dag zelf inbrachten,konden wij ons een goed beeld vormen van de oorspronkelijke aanleg en het gebruik van het park.
We startten met een ronde door het park bij de villa, waar It Fryske Gea haar hoofdkantoor heeft. In dit park is de oorspronkelijke aanleg met slingerpaden, vijver en reliëf goed behouden. Van de oorspronkelijke laan is een restant bewaard. Parallel is een nieuwe laan aangelegd ter ontsluiting van de parkeerplaats. Hierbij is de ‘voorrijlus’ naar de entree verdwenen. In de presentatie door Nico Kloppenborg hebben we op historische foto’s gezien dat de beplanting vroeger (kleur)rijker en gevarieerder is geweest. Van de struiklaag is vrijwel niets bewaard. Deze versobering is het gevolg van beperkte mogelijkheden om intensief onderhoud uit te voeren. Rita Radetzky benadrukte de rol die gebouwtjes (hier is het koepeltje aan de straat naast (!) de heuvel verdwenen) en tuinornamenten (oorspronkelijk 12 beelden in de tuin van Olterterp!) hebben gespeeld in landschappelijk aangelegde parken. Zij pleit voor (deel)reconstructie. Ook de restanten van de oude laan en de inrichting van de tuin achter het huis hebben uiteenlopende reacties losgemaakt.
De voormalige 12 Apostelen, Olterterp (Beetsterzwaag) Foto: Gerald Kragt
Samen met de beheerder van landgoed Olterterp-Lauswolt, de heer Gerald Kragt van Bosgroep Noord-Oost Nederland, hebben wij ’s middags een lange wandeling in de overtuin gemaakt. De overtuin is een onderdeel van landgoed Olterterp-Lauswolt en is in eigendom van Amvest. Tijdens de wandeling hebben wij met hem en onderling gepraat over mogelijkheden van beheer met behoud en herstel van cultuurhistorische waarden. Voorafgaand aan de rondleiding heeft Gerald Kragt een heldere presentatie gegeven over de doelstellingen van de eigenaar en de plannen die er zijn in het kader van het project Groene Parels aan een Blauw Snoer. Behoud en herstel van de parkaanleg van landgoed Olterterp-Lauswolt is daar een belangrijk onderdeel van.
Als belangrijke cultuurhistorische elementen in de overtuin worden aangemerkt: de zichtas over de weide (relatie met het huis) met schaduwboom (verdwenen) voor het vee, de lanen links en rechts (rechts doorsneden door een slingerpad), de aanleg met vijvers met eilandjes, het padenpatroon, het reliëf, bijzondere bomen en boomgroepen, waaronder de 12 Apostelengroep – weliswaar uitgedund, maar een indrukwekkend overblijfsel van de aanleg.
De overtuin is deels voor publiek toegankelijk. Uit de wijde omtrek komen de mensen hier in het weekend voor een wandeling, die start bij de linker laan (de rechter laan is ontoegankelijk); de Slotlaan (een dijkje, zie foto). De Slotlaan staat – vanwege slechte vitaliteit – op de nominatie gekapt en opnieuw aangeplant te worden.
De discussie ging hier over behouden, onderhouden en/of vervangen van de Slotlaan. In geval van vervanging staat de beheerder voor afwegingen zoals locatie herplant, fasering herplant en soortkeuze. Er is geopperd dat de Slotlaan door de eeuwen heen telkens door andere boomsoorten is gevormd. Als dat het geval is, voor welke historische periode/boomsoort kies je dan en waarom? Of borduur je hierop voort en voeg je een nieuwe (eigentijdse) laag aan de geschiedenis toe? Uit de discussie kwam geen eenduidige conclusie hoe de Slotlaan verjongd moet worden.
De 12 Apostelengroep speelt een indrukwekkende rol in het park. Van de 12 bomen resteren nog 7. De algemene opinie was, dat ondanks dat afgelopen zomer wederom een exemplaar is omgevallen van de voormalige boomroep van 12, deze groep nog alleszins recht van bestaan heeft.
Onze overall conclusie is dat een gedegen professioneel onderzoek naar de geschiedenis van het ensemble van huis, tuin en overtuin, voorzien van een waardestelling, nodig is om een beheervisie en beheerplan op te stellen, waarin recht wordt gedaan aan de tuin- en parkhistorische waarden van Olterterp.
Als dank voor hun aandeel in deze geslaagde studiedag hebben we It Fryske Gea en Gerald Kragt het Cascade bulletin 2009/II:Tuingeschiedenis in Nederland; Veelzijdig erfgoed in ’t groen, aangeboden.
Tenslotte wil ik dit verslag met twee citaten uit e-mails afsluiten.
Piet van der Eijk schreef: Zelf weet ik uit de praktijk dat als dat onderzoek is uitgevoerd, je dan draagvlak moet creëren om tot actie te kunnen komen. Daarom was het goed dat de historische vereniging uit Beetsterszwaag er bij was. Ik zie zo’n “Boelens-ommetje” (dit is een recreatieve wandeling op en rond Olterterp [kvh]) helemaal zitten, want als mensen zien hoe mooi en kwetsbaar hun leefomgeving is, dan “ontstaat er wat” om het te behouden.
Gerarld Kragt schreef: Ik kan terugkijken naar een geslaagde excursie in de overtuin. Ik heb die dag zeker veel praktische tips voor herstel en beheer gehad. Daarnaast zijn mijn ogen open gegaan voor met name de ‘details’ van de rijke parkaanleg op het landgoed. Ik ga daar zeker mee aan de slag!
Zeist, 24 december 2009, Karen Veenland-Heineman
De kleine vijver, Olterterp (Beetsterzwaag) Foto: Gerald Kragt
Daktuinen komen de laatste jaren geregeld in het nieuws. Zelfs het boek Tuingeschiedenis in Nederland. Veelzijdig erfgoed in ’t groen belicht dit type tuinen, in de bijdrage ‘Levende daken en gevels’ van Mariëtte Kamphuis.
