Kasteel Assumburg en de nieuwe historische tuin.

Geplaatst op door
8

Al eerder berichtte Jan Holwerda ons over Kasteel Assumburg en de restauratie / reconstructie van de formele tuinaanleg achter dit kasteel. Jan ontmoette Nico Brantjes in Wageningen / Speciale Collecties en het bleek dat deze bevlogen voormalig hoofd van de afdeling Groenvoorziening van de gemeente Heemskerk, de ontwerper was van de reconstructieplannen.


Nico Brantjes. Ontwerp voor tuin De Assumburg te Heemskerk.
Noordpijl op het voorplein, onder de oranjerie. Rood is de rozentuin; daaronder de moestuin.


Kadasterkaart 1811-1830

De prenten uit het boek Zegenpralent Kennemerland (1731) zijn als bron gebruikt voor de lay-out van de centrale tuin. Daarnaast is enig ondergronds onderzoek verricht (in verband met sanering van vervuilde grond) en heeft men archeologische resten gevonden in de grachten en onder het bassin.
Kasteel Assumburg werd in 1694 gekocht door Jean Deutz (1655-1719), die samen met zijn gelijknamige zoon het kasteel en de tuinen liet ‘moderniseren’. Deutz was regent in Amsterdam, rentenier en koopman, die schepen op Indië had varen. Wie weet werden er dus ook tropische planten op Assumburg gekweekt. Een oranjerie met twee schoorstenen om de ruimte voor tropische planten te verwarmen, is in ieder geval op het voorplein aanwezig.
De oudste kaart (voor zover ik tot nu toe heb gevonden) waarop de aanleg duidelijk is aangetekend, is de eerste kadasterkaart uit omstreeks 1830.
Tot 1867 bleef Assumburg in eigendom van de familie Deutz en nazaten. Daarna bleef het slot onbewoond en raakte het steeds meer verwaarloosd, ook de tuin. In 1911 werd de Staat der Nederlanden eigenaar en in 1933 werd het kasteel in gebruik genomen als Jeugdherberg. In 1924 was de aanleg nog heel duidelijk op de Top. Kaart van Nederland herkenbaar; na de Tweede Wereldoorlog ziet men ook op de kaartbeelden de tuin steeds meer verdwijnen.
Over de keuze van het plantensortiment is contact geweest met de tuinbaas van Paleis Het Loo. Het sortiment is afgesteld op minimaal beheer, maar wel historisch verantwoord. In de parterres is geen Buxus geplant maar Ilex crenata.
Natuurlijk het moet allemaal nog groeien en zijn uiteindelijke vorm krijgen, maar het begin is er en nu wachten we rustig af of de groene muren langs de metalen spalieren (als scheiding tussen de centrale lusthof en de daaromheen aangeplante boomgaarden met historische appel-, peren- en noten/rassen, inderdaad 4 tot 5 meter hoog gaan worden, zoals de bedoeling is. Als zijtuinen ter hoogte van het kasteel, gedeeltelijk in de ruimte van de oorspronkelijke boomgaarden, werden een rozentuin en een moes- en kruidentuin toegevoegd. Kopieën van vazen, bustes en beelden staan op de juiste plaatsen opgesteld. Centraal in de graskom zal nog een modern beeld, geïnspireerd op de Sabijnse Maagdenroof van Giambologna, worden geplaatst.

Wat een geweldig initiatief. Frans classicistische tuinen in Nederland krijgen zo langzamerhand toch nog een gezicht en Paleis Het Loo krijgt steeds meer navolgers: Kasteel Heemstede in Houten, Kasteel Neercanne in Maastricht, en nu Kasteel Assumburg in Heemskerk.
Zijn er nog meer plannen gerealiseerd of in de maak voor zover jullie weten of moeten we dat niet willen? CO.

Zie voor een uitgebreid artikel over de aanleg van de tuin bij Kasteel Assumburg: Nico Brantjes. Een pronktuin in Heemskerk. Heemskring (tijdschrift van Heemskerks Historische Kring), no. 45, Jg. 23 (2011), afl. 1. p. 23-32.


Nieuwe tuinaanleg bij Kasteel Assumburg, zomer 2011.

De Sterrewachttuin te Leiden.

Geplaatst op door
Beantwoorden


Leidse Sterrewacht ca. 1900  Bron: marktplaats.nl

Na eindeloos plannen en lobbyen door de Leidse hoogleraar in de sterrenkunde Frederik Kaiser en medestanders kon een nieuwe Leidse Sterrewacht van de grond komen, met de Pulkova-sterrenwacht te Petersburg als voorbeeld. De locatie was echter een vraagteken. Het oog viel op een deel van de Hortus botanicus. In 1857 was Kaiser rector magnificus en schrijft hij in zijn verslag aan het College van Curatoren: Ieder die in den vorigen zomer door den Hortus heeft gewandeld, moet echter bij zichzelven de opmerking hebben gemaakt, dat het personeel voor de onderhouding van den geheelen Hortus te kort schiet, of dat de Hortus voor zijn doel te groot moet wezen. De zaak was snel beklonken. Eigen grond kost geen geld. En de kruidkunde kon toch niet in de schaduw staan van de sterrenkunde?

In oktober 1858 begon de bouw, in januari 1859 startte het onderheien en in december 1860 werd het gebouw voltooid. Een hekwerk scheidde Hortus en Sterrewacht. Vele verbouwingen zouden nog volgen.


Leidse Sterrewacht in 2008, voor de renovatie.

Het gebouw van de Sterrewacht is nu een rijksmonument en is recentelijk gerenoveerd.
De tuin aan de west- en zuidzijde van het Sterrewachtcomplex is weer onderdeel geworden van de Hortus. Het Sterrenkundig bezoekerscentrum in het souterrain is toegankelijk vanuit de Hortus. Het voormalige Talcotthuisje is ingericht als theehuisje, met een terras van houten vlonders en een aanlegsteiger voor rondvaartboten. Een tourniquet kan als uitgang van de Hortus gebruikt worden.
Jarenlang was het groen rond de Sterrewacht nauwelijks onderhouden; esdoorn-zaailingen waren tot bomen uitgegroeid. Veel is gekapt, maar een oude taxus en een grote bruine beuk bleven behouden. ‘Robuuste beplanting’ moet de structuur van de tuin verstevigen en met Oost-Aziatische beplanting is het bijzondere sortiment van de Hortus uitgebreid.

Marc van der Zwet (Copijn Tuin- en Landschapsarchitecten) presenteert 18 december het onderzoek en de gemaakte keuzes, en zal met de toehoorders een wandeling maken.
Zondagmiddag 18 december van 14.30-16.00 uur. Deelname € 1,50 plus entree Hortus (museumjaarkaart geldig). Aanmelden verplicht, via www.hortusleiden.nl.  JH


Ontwerp voor de Leidse Sterrewachttuin (Copijn, 2011).

Tekening van Gerrit Vlaskamp ontdekt.

Geplaatst op door
5


Van Sminiahuis (Burgum, 1892), G. Vlaskamp.  Foto: Aly van der Mark

Het Vlaskampproject vordert gestaag. Anne Wolff begint in het voorjaar met de inventarisatie van de Vlaskamptuinen en het is mijn taak de tuinen te lokaliseren, een flinke klus.
Vorige week was ik in het archief van het gemeentehuis van Tytsjerksteradiel in Burgum.
Vlaskamp heeft in Burgum negen tuinen aangelegd, helaas is bijna alles verdwenen, maar er staat nog een aantal prachtige beuken.
In 1892 heeft hij een tuin aangelegd voor het gemeentebestuur. Archivaris Schelte de Beer kon me vertellen, dat in 1892 het Van Sminiahuis aangekocht is om daar het gemeentehuis in te huisvesten. Hij liet me een tekening zien van het Van Sminiahuis en plotseling zei hij:’ Er ligt een map in het archief en daar zou wel eens een tekening in kunnen zitten’.
De haartjes op mijn armen stonden recht overeind: het zou toch niet…..
En ja hoor, daar kwam een tekening, die onmiskenbaar van Gerrit Vlaskamp is, te voorschijn.
Helaas opgevouwen, maar nog als nieuw, 119 jaar geleden in een map gedaan en er waarschijnlijk nooit weer uitgehaald. Ik heb Schelte een dikke kus gegeven.
Het is de vijfde tekening van Vlaskamp in Friesland die bekend is, hij heeft er 320 tuinen aangelegd. Dus wie weet, wat er nog ligt in archieven van kerken en gemeentehuizen.

Aly van der Mark


Detail met zitplaats en perk met bontbladige hulst

Claude Lorrain, tentoonstelling en lezing.

Geplaatst op door
Beantwoorden


Landschap met dansende nimf en sater, ca. 1640-1641

Tot en met 8 januari 2012 is in Teylers Museum te Haarlem een overzichtstentoonstelling van Claude Lorrain (ca. 1600-1682) te zien.

De Meester van het gouden licht en een fenomenaal tekenaar met schilderijen en tekeningen van idyllische (park)landschappen vol verwijzingen naar de klassieke oudheid en sprookjesachtige havensteden. 88 meesterwerken kunt u thuis bekijken, zie website.
Lorrains oeuvre was van grote betekenis voor het werk van latere landschapsschilders als John Constable, William Turner en Jean-Baptiste Corot. In Engeland werden landschapstuinen naar voorbeeld van zijn schilderijen aangelegd, compleet met klassieke bouwwerken.

In de lezing All gardening is landscape painting: de rol van Claude Lorrain bij het ontstaan van een nieuwe natuuresthetica in de 18de eeuw zal Erik A. de Jong dit ongetwijfeld uitdiepen: zondag 11 december, 13:00 (museum open van 12:00 tot 17:00).


Landschap met Apollo en de muzen, genaamd Parnassus, 1652


Haven met ondergaande zon, 1639

Openbare colleges Leergang Groen Ruimtelijk Erfgoed.

Geplaatst op door
Beantwoorden

Leergang Groen Ruimtelijk Erfgoed, nu HAS KennisTransfer Den Bosch, eerder Hogeschool Utrecht, is per 6 oktober jl. van start gegaan met een nieuw studiejaar. Dit studiejaar keren de openbare colleges terug:

–  8 dec 2011 18:30-21:30, de praktijk van een onderzoek- en adviesbureau ruimtelijk erfgoed, dr Marinke Steenhuis, architectuurhistoricus;
–  9 februari 2012 18:30-21:30, de praktijk van de restaurend tuin- en landschapsarchitect, ir. Anja Guinee, tuin- en landschapsarchitect;
–  5 april 2012 18:30-21:30, de praktijk van de tuinbaas, p.m tuinbaas/beheerder historische buitenplaats of landgoed;
– 26 april 2012 18:30-21:30, de praktijk van de historisch horticulturist, huidig gebruik historisch plantensortiment, drs. Trudi Woerdeman, tuinhistoricus en erfgoedhovenier.

Zie ook HAS KennisTransfer; opgave via de knop Inschrijven aan de rechterzijde aldaar. JH

Achterom kijken.

Geplaatst op door
2


In de tuinen van kasteel Ameongen.  Foto: Sible de Blaauw.

Drie maanden geen weblog. Staat alles dan stil? Nee, natuurlijk niet. Daarom kijken we even achterom. Om u alsnog over een aantal voorbije Cascade activiteiten te berichten.

24 september jl vond de Cascade najaarsexcursie naar landgoed Prattenburg en Kasteel Amerongen plaats. Sible de Blaauw schoot foto’s. Kijk vooral even via onze fotopagina.

21 oktober verscheen de meest recente Cascade nieuwsbrief, klik hier.


Opzetfiguurtjes, naar Magazijn van Tuin-sieraaden van Gijsbert van Laar
Foto: Christine Sinninghe Damsté

17 november werden we gedurende het Cascade minisymposium vergast met een boeiend betoog over H.F. Hartog Heys van Zouteveen, door Patricia Debie (nu nog een proefschrift en publicatie). En met een lezing over opzetfiguurtjes, deels nagetekend uit Van Laars Magazijn van Tuin-sieraaden, uit de collectie van stadsmuseum Almelo, door Christine Sinninghe Damsté.

Tot slot, de hoeveelheid artikelen uit oude Cascade Bulletins in PDF vorm blijft groeien. Kijk op de Bulletin pagina om te zien wat nu al te downloaden is. Meer zal volgen, op verzoek kan het versneld (mail webmaster@cascade1987.nl).  JH



Opzetfiguurtjes, naar Magazijn van Tuin-sieraaden van Gijsbert van Laar
Foto’s: Christine Sinninghe Damsté

Cascade website en weblog vernieuwd.

Geplaatst op door
2

De Cascade weblog (op cascade1987.web-log.nl) is offline sinds 24 augustus, vanwege een migratie. Wat is het geval? Sanoma Media biedt ons en 400.000 anderen het platform voor de weblog. Daarbij werd gebruik gemaakt van software van een derde partij en deze partij stopte. Dus moet er op andere software overgestapt worden en overstappen met meenemen van data betekent migreren. En daarbij gaat sinds 24 augustus van alles mis, dag na dag, week na week, maand na maand.

We zijn het zat en gaan het anders doen. Een nieuwe website is door Jan gebouwd. Website en weblog vormen nu een geheel. Alles op één adres. Alles op de Cascade website. Gewoon naar www.cascade1987.nl gaan en je vindt daar alles bijeen. We kunnen weer starten en nieuwe berichten en materiaal opvoeren. Voorgaande weblog-berichten, de weblog historie, zullen nog volgen (gun ons ietwat tijd).

De nieuwe weblog, pardon website, en de oude gebruikers zullen elkaar weer moeten vinden. Zegt het voort, zegt het voort…

Cascade als startpagina?
Voor Windows Internet Explorer gebruikers: klik hier om Cascade uw Startpagina te laten zijn.
Voor Mozilla Firefox gebruikers, ga in het menu bovenin het scherm naar Extra, kies Opties, op tabblad Algemeen muisklik knop Huidige pagina’s gebruiken en sluit af met muisklik van knop OK.

Een duivels dilemma.

Geplaatst op door
3


Caarte vande Ambachts Heerlikheid en Landerije van Meersbergen Ao 1716,
Justus van Broeckhuijsen. Bron: www.mmnatuurlijk.nl (groot). Noorden linksonder.

Naast de werkzaamheden in het historisch groen is een mens in veel gevallen bezig met enige vorm van vrijwilligerswerk. Voor mij is dit het voorzitterschap van de milieu- , cultuur- en natuurvereniging Maarn Maarsbergen Natuurlijk (MMN). Onze omgeving wordt aaneengeregen door landgoederen en buitenplaatsen. Cultuurhistorisch en geomorfologisch waardevol gebied is meer regel dan uitzondering. Momenteel bemoeien we ons met het ondertunnelen van een spoorwegovergang.
Landgoed (of kasteel) Maarsbergen is echt een juweeltje in de omgeving. De oude, Frans classicistische structuren zijn nog steeds zichtbaar in het landschap. De kaart van Justus van Broekhuysen vroeg 18e eeuw toont de formele structuur. Deze structuur is grotendeels intact en gewaardeerd als rijksmonument.
Een deel van deze structuur omvat De Grote Bloemheuvel (vervallen maar nog steeds rijksmonument), gebruikt als boerderij, kwekerij en café. Tegenover het café, inderdaad, de Dorpskerk (ook rijksmonument).
In deze omgeving met op ongeveer een vierkante kilometer drie rijksmonumenten wil Prorail een spoortunnel aanleggen. Om het makkelijk te maken valt binnen het plangebied De Kolk, leefgebied van de kamsalamander welke de bescherming geniet conform de conventie van Bern. Al jaren roepen we als vereniging dat je in een gebied met deze dynamiek niets moet willen ontwikkelen, maar helaas de plannen liggen klaar.

Dat de tunnel er gaat komen lijkt duidelijk maar nu de keuze.
1. Oude eiken, van waarschijnlijk 300 jaar, markeren nog steeds het uiterste punt van de oorspronkelijke aanleg van kasteel Maarsbergen. Binnen de waardering van het monument De Grote Bloemheuvel is de ensemblewaarden mede omschreven. De eiken, ongeveer tien stuks, moeten allen verdwijnen. Hierdoor blijft het biotoop van de kamsalamander behouden en versterken de monumentale waarden van de Dorpskerk waar twee oude bruine beuken het beeld complementeren.
2. De oude eiken verdwijnen, de weg komt onverantwoord dicht bij de rode beuken en de tijdelijke omleidingsroute loopt door het beschermde biotoop van de kamsalamander.
3. Alle mensen besluiten de 10 minuten file voor lief te nemen en te genieten van de oude eiken, rode beuken en laten de Kamsalamander lekker met rust.
Het zal u niet verbazen dat er voor optie twee is gekozen. Waarom? Natuur is lastig, cultuur is moeilijk en je verdiepen in de plaats van werkzaamheden is omslachtig.
We hebben het ver geschopt met zijn allen in Nederland, leve de vooruitgang!
Inmiddels werken we het voorstel uit een verdiepingsslag op de eerste optie te ontwikkelen. Wanneer we de genen van de eiken gebruiken voor nieuwe bomen ontstaat, met een kleine aanpassing in het tracé, de mogelijkheid om het deel van de oorspronkelijk aanleg van Maarsbergen te reconstrueren. Met het kiezen voor deze optie geven we groen licht voor het kappen van de bomen en dat willen we niet. Misschien zijn er onder de leden van Cascade nog mensen met een briljante ingeving, we houden ons aanbevolen?

Richard Zweekhorst


Maarsbergen, spoorwegovergang nu.


Maarsbergen, spoorwegonderdoorgang (artist impression).

Cascade najaarsexcursie, 24 september 2011.

Geplaatst op door
1


Prattenburg (Rhenen).

Historische tuinen in deze tijd, planvorming en beheer.
Een bezoek aan landgoed Prattenburg en aan park en tuinen van Kasteel Amerongen.

De donateurs van Cascade worden op 24 september in staat gesteld het gesloten gedeelte van het landgoed Prattenburg te bezichtigen. In het hart daarvan staat het kasteelachtige huis Prattenburg, in 1887 in eclectische stijl gebouwd, deels op middeleeuwse fundamenten. Wij concentreren ons op de thans nog bestaande historische parkaanleg in de landschapsstijl. Deze kwam in enkele fasen tot stand aan het eind van de 19e en het begin van de 20ste eeuw. Onder tuinarchitecten als Otto Schulz, Leonard Springer en Hendrik Copijn. Zie Google Maps en website landgoed Prattenburg.

Het middagprogramma bestaat uit een bezoek aan park en tuinen van kasteel Amerongen, onder leiding van Carla en Juliet Oldenburger, Frank Louhenapessy en tuinbaas Bert Sluijter. Vooraf is er een inleiding door Carla Oldenburger over drie eeuwen tuinontwerpen. Vervolgens een inleiding door Frank Louhenapessy MA, projectleider Groen Erfgoed kasteel Amerongen, over de toekomstplannen voor het beheer van de directe omgeving van kasteel Amerongen. Door de inleidingen en de wandeling krijgen wij een beter inzicht in de historie en de toekomst van het parkbos en de tuinen die kasteel Amerongen omringen. Zie website kasteel Amerongen.

Zie in uw mail voor de uitnodiging. Heeft u als donateur de uitnodiging niet ontvangen, mail dan de Cascade administratie.
Voor aanmelding, ga naar het opgaveformulier op de Cascade website.


Kasteel Amerongen (Amerongen).