Winnaar van de scriptieprijs van de Nederlandse Tuinenstichting is Willemijn ter Hart-Koopal met de scriptie Grootstal: het landgoed als sitopia (hier te downloaden).

De jury van de NTs-scriptieprijs bestond uit: Anne Wolff, docent Tuingeschiedenis en ontworpen Landschapsgeschiedenis en projectleider van het Kenniscentrum Landschap (RUG), Heilien Tonckens, groenontwerper, tuin- en landschapsadviseur en stinzenplantenexpert, en ‘onze’ Johan Carel Bierens de Haan.

De jury vond de betekenis van de winnende scriptie voor datgene waar de NTs voor staat, doorslaggevend: het behoud en de toekomst van groen erfgoed, met daarbij aandacht voor sociale aspecten, de klimaatproblematiek en dergelijke. Die aansluiting was er volgens de jury in de winnende scriptie net iets meer dan bij de andere inzendingen, en dat wilde de jury belonen.

Toen uitgever Jan Christiaan Sepp in 1800 van start ging met een geïllustreerd overzichtswerk van alle Nederlandse planten, kon hij nooit vermoeden dat het laatste deel pas in 1934 zou verschijnen. Uiteindelijk besloeg de Flora Batava 461 afleveringen, verdeeld over 28 boeken.
De heruitgave in één band bevat een bundeling van alle 2240 platen met daarop meer dan 2630 naar het leven geschilderde planten, paddenstoelen, korstmossen en wieren. Daaruit zijn bovendien honderd iconische soorten gekozen, die op ware grootte en met de oorspronkelijke tekst worden uitgelicht en voorzien van een nieuw verhaal.

Esther van Gelder en Norbert Peeters, Flora Batava 1800-1934. De wilde planten van Nederland, 2023, EAN: 9789401486668, pp. 912, € 79,00 / later € 99,00
Uitgever Lannoo, website, inkijken boek

Tentoonstelling ‘Flora Batava. Wilde planten in boeken toen en nu’.
22 april t/m 3 september 2023
Huis van het boek
Prinsessegracht 30, 2514 AP Den Haag
website ; filmpje

Tentoonstelling ‘Stories Plants Tell, Flora Batava:1800 -1934’
vanaf 17 mei
Universiteit Wageningen Speciale Collecties
Droevendaalsesteeg 2, Building 102, 6708 PB Wageningen
website

Online bladeren door gedigitaliseerde delen, klik hier.

Iedereen heeft wel meegekregen dat huis, tuin en park van Huis Landfort zijn gerestaureerd. De officiële opening volgt binnenkort, maar bezoek is nu al mogelijk (op vrijdagen); zie hier.

Eén van de dingen die je in de tuin zult gaan zien zijn bloemperken. Mij gaat het nu even om de afbakening, de perkhekjes. U kent ze vast van Duitse en Franse tuinen, met in Duitsland ook die terracotta ‘ziegeln’ (hoe heten die dingen ook alweer? Beetziegeln?).

De Nederlandse IJzergieterij van L.J. Enthoven Co en de Maatschappij IJzergieterij De Prins van Oranje beiden uit ’s-Gravenhage leverden rond 1860 die soort ‘bloemperkhekjes’ en ‘perkhekjes’. Bij het doorlopen van verschillende buitenlandse catalogi (zie hier) kwam ik nog veel mooie voorbeelden tegen.
Jan Holwerda

Ontwerp voor Hof te Dieren (1877), C.E.A.Petzold. Rood omcirkeld de in plattegrond amoebe-vormige bosjes die vandaag de dag in het veld te vinden zijn.

Na de Petzold studiedag van vorig jaar (zie hier) legde ik de ontwerpen voor Hof te Dieren eens naast topotijdreis en AHN. Typerend voor Petzolds ontwerpen zijn o.a. die in plattegrond amoebe-vormige bosjes. Groepen met losse punten, veelal met soortna(a)m(en) erbij genoteerd, zullen boomgroepen met enkel bomen zijn. De bosjes staan zonder soortnamen op het ontwerp en zullen beplantingseenheden van bomen en heesters weergeven en zijn sturend voor wat betreft de zichtlijnen.
De ontwerpen voor Hof te Dieren laten die ‘amoeben’ ten noorden en ten zuiden van het kernpark zien. Aan beide zijden zijn bosjes gerealiseerd, maar ten zuiden veel minder dan het ontwerp weergeeft. Bekijk je de bestaande bosjes aan de zuidzijde op AHN dan tekent zich die amoebe-vorm in reliëf af. Er ligt een greppel om de bosjes, in de vorm als op het ontwerp. Bij de meest westelijke zie je een ten opzichte van et ontwerp wat grotere groep met een afwijkende vorm, maar hierbinnen zie je veel vager dezelfde vorm als op het ontwerp. Het bosje is schijnbaar later in de tijd uitgebreid en opnieuw van een omringende greppel voorzien.
Van welke datum de greppels zijn is niet bekend. Gelijktijdig met de aanleg van de bosjes? Of op een later moment? Hoe dan ook, hoe leuk, een ontwerpvorm gekrast in het veld. Volgende week verder, zie hier.
Jan Holwerda

Genoemde amoebe-vormige bosjes op AHN.

Ten behoeve van een artikel voor Portefolly van de Donderberggroep ben ik zoekende naar een specifieke gietijzeren tuinbank in catalogi uit 2e helft 19e eeuw (t/m 1e kwart 20e eeuw). Kom van alles tegen, maar niet die ene bank. Wel aardig wat van wat we tegenwoordig Zocherbanken noemen. Complete tuinbanken of ’tuinbankpooten’ ‘met ingeboorde gaten tot bevestiging van het houtwerk’. De Engelse ‘bench ends’, Franse ‘pieds de bancs’, Duitse ‘Bankgestell’… Van alles kom je tegen. Heb rustieke objecten uit die catalogi gepakt. Dacht die maar even te delen. Zie het maar in het verlengde van de eerdere Voetenbankjes en ‘Zocherbank’ in een tuin (zie hier).
Jan Holwerda

Met verschijnen van het 13e nummer van het magazine het Buiten is ook de vernieuwde website in de lucht gegaan. Zie de website zelf, klik hier, en de webpage met de voorgaande nummers 1 t/m 10, klik hier.

Nijenhuis (Heiloo) (Foto: Theo Kralt)

Op zaterdag 22 april 2023 deden 34 donateurs van Cascade mee aan de voorjaarsexcursie naar huis en park van de buitenplaats Nijenburg in Heiloo en de Hortus Bulborum in Limmen.

In het huis Nijenburg zijn we ontvangen door de heer Paul Mors van de historische vereniging Oud-Heiloo, die het huis van binnen liet zien, en ook buiten het een en ander vertelde. Bij de Hortus bulborum kregen we een grondige inleiding van de heren Krone en Nijssen, beiden verbonden aan deze tuin, die helemaal door vrijwilligers wordt beheerd. Een complexe taak om meer dan 4000 rassen en soorten in goede conditie te houden en door te kweken. De tuin fungeert ook als genenbank en wordt ook door moderne kwekers gebruikt om nieuwe rassen te kweken. Genetisch materiaal van oude rassen, die het soms al eeuwen volhouden, kan waardevol zijn om sterkere moderne rassen te telen, die het redden zonder allerlei chemische kunstgrepen. Het blijft bijzonder om hele bedden in levende lijve, van historische  tulpen,  te zien, niet op een schilderij maar springlevend.

Naast de Hortus hebben we de lunch gebruikt in het huis van de koster van de oude hervormde kerk van Limmen. ’s Middags was er helaas regen en was het vrij koud. Nadat men opgewarmd was in de bollenschuur was het programma ten einde.
Willem Zieleman

Zie album met foto’s geschoten door Monique Wolak en Theo Kralt, klik hier.

Hortus Bulborum (Limmen) (Foto: Monique Wolak)

Bladerend door het Gedenkboek der Xe groote keuring der Nederl. Maatschappij voor Tuinbouw en Plantkunde gehouden door de afdeeling Amsterdam en omstreken in samenwerking met de vaste keuringscommissie in het Concertgebouw te Amsterdam, 25-29 Sept. 1918 (hoe lang kan een titel zijn) kom ik deze foto tegen. Had zo in het boek Tuinkoepels. Een Nederlands verschijnsel (2021) gekund. Die foto met de cactusjes is vooral leuk door die miniatuurkasjes. Zelf bladeren doet u hier.
Jan Holwerda

Waarom deze laten zien? De zon schijnt op m’n raam achter en ik blader door De tuintjes van Marietje Witteveen van rond 1950. De combinatie maakt vrolijk. Lekker even licht en luchtig tussen al die oude plaatjes door. Daarom dus.

Boome Schenders Straf (Bron: Het Noordbrabants Museum)

Je blijft die gevallen van boomvandalisme, van geknakte jonge bomen en zelfs omgezaagde of geringde oudere bomen tegenkomen. Eerder haalde ik een citaat aan uit de Publicatie van het Staats-Bewind, betreffende het bederven, beschadigen en vernielen der houtgewassen en boomen, enz. van 26 april 1803, zie hier.
Nu zag ik dit bord in een artikel, een bord uit de collectie van Het Noordbrabants Museum:
Een schildering voorstellende een aan een paal gebonden persoon die gegeseld wordt, met een onderschrift. Dit bord, dat gediend zou hebben om de boeren aanschouwelijk voor te stellen welke straf er stond op het vernielen van beplanting langs de openbare weg, zou vastgespijkerd zijn tegen een muur in de voormalige herberg ’t Bijltje te Vught, op een tweesprong naar Boxtel en Helvoirt. Deze straf was door het Reglement van den Raad van State afgekondigd op 5 januari 1746. Dit soort voorstellingen werden dikwijls op de wegwijzers bevestigd.