De xylotheek van kasteel Groeneveld (Baarn)

Een xylotheek is een houtverzameling van verschillende soorten bomen (xylon is Grieks voor hout en thèke (bewaar)plaats). Een xylotheek ziet eruit als een rij boeken. Het zijn doosjes (kistjes) in de vorm van een boek, met in elk kistje een beschrijving van de betreffende boom en wat gedroogde blaadjes, vruchten etc. Elk kistje is gemaakt van het hout van de betreffende boom en de rug van het kistje is beplakt met de schors van de boom. Je kunt spreken over boomboeken in een boombibliotheek.
Over Xylotheken in Nederland en het buitenland schreef Hans Krol een zeer rijk geillustreerd artikel, op zijn website/blog. Neem een kijkje of neem even tijd en lees het.  JH

De xylotheek van museum Martena (Franeker)

Uit: Georgica curiosa : das ist: Umständlicher Bericht … von dem adelichen Land- und Feldleben (1682), Wolf Helmhardt von Hohberg  Bron: digital.ub.uni-duesseldorf.de/ihd/content/titleinfo/1452101

In 2003 richtte ik de Historische Groentehof op. We hebben een collectie van circa 550 rassen bijzondere, zelzame en vergeten groenten. Momenteel doe ik onderzoek naar moestuinen in de 17e eeuw, om exact te zijn de periode 1570 – 1650. Dit voorjaar start ik met de daadwerkelijke aanleg van een 17e eeuwse moestuin.

Daarbij heb ik twee verzoeken:
A) Hoewel ik al veel historisch materiaal heb verzameld en een beeld heb van de 17e eeuwse moestuin heb ik realtief weinig beeldmateriaal. Prenten, schetsen, tekeningen die aangeven hoe zo’n tuin er fysiek uitzag. Mijn interesse gaat vooral uit naar ruimtelijke weergaven. Maar ook in plattegronden van moestuinen, plantenlijsten en tuingebruiken (oogst bewaren, oogst verwerken, etc) ben ik geintereseerd. Wellicht is er bij de historische buitenplaatsen nog materiaal bekend. Ik zou het erg leuk vinden als u me verder zou kunnen helpen. Als u niets weet, kent u dan iemand die mogelijk wel materiaal heeft?
B) Wie heeft er behoefte om mee te doen met een peer review. Als ik een concept ontwerp heb zou u dat dan willen bekritiseren?

Tot slot, doe ik u het aanbod om het 17e eeuwse moestuin ontwerp dat ik maak aan u te presenteren. Wellicht kunnen we met alle mensen die aan dit project meegeholpen hebben een leuke thema-middag of -avond houden. Het is me een genoegen dat voor geInterresseerden te organiseren.

Jac Nijskens
De Historische Groentehof, Beesel
info@vergetengroenten.nl

‘netkaart tuin’  Bron: www.meertens.knaw.nl

Het Meertens Instituut is een onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met de bestudering en documentatie van Nederlandse taal en cultuur.

Met de Kaartenbank brengt het Meertens Instituut nu haar gepubliceerde en ongepubliceerde dialectkaarten en etnologische kaarten van de Lage Landen online. Boven en onder twee kaartjes betrekking hebbend op ’tuin’. Ruwweg is het ’tuin’ in het westen en noorden en ‘hof’ in het oosten en zuiden van ons land. Dan zijn er overal ‘afwijkende eilanden’ en regio’s met andere duidingen, met bv gaarde, moestuin (en varianten), koolhof of luchting (randje Zeeuws-Vlaanderen, vanuit regio Gent).

In de Kaartenbank moet u zelf maar eens grasduinen, of direct inzoomen op de ‘netkaart’ van tuin, of inzoomen op de ‘kladkaart’ van tuin  JH

‘kladkaart tuin’  Bron: www.meertens.knaw.nl

Hertenkamp in Tuin van Kol (Utrecht)  Bron: beeldbank Utrechts Archief

In de hertenkamp van het Julianapark in Utrecht ligt een prachtige cementrustieke rotsformatie. Wellicht vervaardigd door de Utrechtse firma Moerkoert of Lutters?
Het Julianapark is in 1903 ontworpen door Hendrik en Lodewijk Copijn in opdracht van bankier Jan Kol. Kol zag het park als een investering om villabouw op zijn grond aan de noordkant van Utrecht te stimuleren. Dat plan mislukte (het werden arbeiderswoningen), maar er verrees wel een prachtig park.
In 1908 liet Jan Kol zijn park uitbreiden met een hertenkamp. Het Utrechtsch Nieuwsblad van 9 oktober 1908 schrijft: “Men deelt ons mede, dat een weiland gelegen achter het park van den heer Kol aan den Amsterdamschen Straatweg, herschapen wordt in een hertenkamp. Een bekoorlijkheid temeer voor het fraai aangelegde lustoord, dat hoewel nog jong van geboorte, reeds tal van aantrekkelijke punten biedt.
De hertenkamp bestond uit een groot grasveld met een kleine vijver, een grote kunstmatige rotspartij en een hertenstal.

Er is geen ontwerptekening van de hertenkamp bewaard gebleven (evenmin van het wandelpark). Het ligt echter voor de hand dat deze uitbreiding ook van de hand van Copijn is. Bewijs dat de rotsformatie is vervaardigd door de Utrechtse firma Moerkoert of Lutters heb ik (nog) niet. Onderzoek in het archief van de familie Kol en de Bank Vlaer en Kol heeft niets opgeleverd.

De oudst bekend foto van de rotsformatie dateert van 1922. Deze foto komt uit een album getiteld “Het park (volkstuin) van de familie Kol”. Fotograaf is J.M. Vlamingh Kiebert. De foto is terug te vinden in de beeldbank van het Utrechts Archief catalogusnummer 120395. Een recente foto laat zien dat de rotsformatie ondanks wat beschadigingen en barsten nog compleet is.

Cementrustieke rotsformatie Julianapark (Utrecht)  Foto: Lenneke Berkhout

Oranjewoud (1754), Cornalis Pronk  Bron: beeldbank RCE

Over het verdwenen lustslot van Oranjewoud in Friesland heb ik gelezen dat er een behang bestaat (in een landhuis in de Gooi- en Vechtstreek?) waar (een gedeelte van?) dit paleis op staat met een tuinhuis en een deel van de tuin. Zelf heb ik het boek van de Geschiedenis van Oranjewoud van R.L.P. Mulder-Radetzky en B.H. de Vries. Hier staat een foto in van een gedeelte van dit behang. Maar er wordt niet vermeld waar dit behang hangt of hoe het hele behang eruit ziet. Ik heb wel eens geïnformeerd bij de uitgever en een van de schrijvers, maar ik kwam er niet verder mee. Hebben jullie een idee waar dit behang hangt of hoe de hele afbeelding er uit ziet?
Diederik Hoekstra

Maquette van beide zijvleugels van Slot Oranjewoud, het hoofdgebouw kwam nooit tot stand.

Platform Groen Erfgoed over tuinsculptuur
5 maart 2014
13.30 tot 17.00 uur
Kinderdijkzaal van Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Smallepad 5 in Amersfoort

U bent van harte uitgenodigd deel te nemen aan dit Platform Groen Erfgoed. Door ondersteuning van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zijn hieraan geen kosten verbonden. Aanmelden is wel noodzakelijk; dat kan door een mail te sturen naar groenplatform@cultureelerfgoed.nl.

Programma
Vanaf 13.00 uur Inloop met koffie en thee
13.30           Welkom door de middagvoorzitter Luc Korpel
13.40           Christian Bertram, Inleiding op het thema
Tuinornamenten vanaf late middeleeuwen tot en met de achttiende eeuw. Centrale vraag: hoe komen beeld en tuin bij elkaar?
14.10          Dineke Akkermans-Praagman, De lotgevallen van de Arnhemse godenparen van Ignatius van Logteren
Door de eeuwen heen veranderden tuinsculpturen regelmatig van locatie. De oorspronkelijke samenhang tussen beeld en tuinaanleg ging daarbij verloren en op den duur werd ook de beeldtaal vaak niet meer verstaan. Dit wordt besproken aan de hand van de casus van de Arnhemse godenparen van Ignatius van Logteren.
14.35           Dennis de Kool, De ontheemde tuinbeelden van Jan Baptist Xaverij (1697-1742) en zijn tijdgenoten
Met de veranderende ideeën over de tuinkunst, raakten tuinbeelden van talentvolle beeldhouwers ontheemd, waaronder die van J.B. Xaverij. Deze ontheemde beelden verdienen nader onderzoek.
15.00           Speakerscorner & pauze
15.40           Niek Ravensbergen, De kracht van kunst in het groen
Kunst is een zeer krachtig middel om de beleving van een groene aanleg te beïnvloeden, ongeacht of dit nu openbare of particuliere, historische of moderne groenaanleg betreft.
Bij bewuste en juiste keuzes komen zowel het eigene van het object als die van de plek sterker naar voren. Geslaagde en minder geslaagde voorbeelden passeren de revue.
16.05           Paul van Laere, Hoe doorstaan buitenbeelden de tijd?
Wanneer moet er gerestaureerd worden en hoe beoordeelt een steenbeeldhouwer/ restaurateur een restauratie? Wat zijn de meest voorkomende problemen en hoe los je die op? Praktische antwoorden op prangende vragen.
16.30           Discussie en reflectie
16.50           Afsluiting en drankje
Tijdens het platform is er gelegenheid een relevante korte mededeling of oproep te doen in de speakerscorner. Wilt u van deze mogelijkheid gebruik maken, meldt u dit dan vooraf via groenplatform@cultureelerfgoed.nl.

Met hartelijke groeten,
De programmacommissie: Peter Smink, Luc Korpel, Mariska de Boer, Annemarie van Leeuwen, Eric Blok en Natascha Lensvelt

Het Platform Groen Erfgoed wordt georganiseerd door en voor de mensen die professioneel werkzaam en betrokken zijn bij beheer, restauratie en instandhouding van het groene erfgoed in Nederland.
Doel van de bijeenkomsten is om theoretische en praktische kennis te delen over onderzoek, herstel en beheer van groen erfgoed, zie hier.

De achtertuin van Kelders 6 te Leeuwarden.  Foto: Nico Kloppenborg

Een leuke vondst in Leeuwarden is de achtertuin van het pand op de Kelders nr 6. Deze achtertuin is in 1885 aangelegd door Gerrit Vlaskamp. De bestellijst vermeld als opdrachtgever de winkelier F.H. van der Meulen. De architect van het huis in eclectische stijl is H.H. Kramer, een naam die we vaker tegenkomen in verband met Gerrit. De achtertuin wordt gedomineerd door een enorme zinken fontein. In het dak van de uitbouw van de achtergevel zat een waterreservoir verstopt dat moest zorgen voor de nodige waterdruk om de fontein te laten spuiten. Op een stuk muur aan de rechterkant piept nog net een stuk kunstrots tevoorschijn. De wand is opgebouwd uit lavaslakken en grote schelpen. De achtertuin was vroeger groter, ook een belendend stuk tuin achter het buurhuis hoorde erbij. Het ontwerp van de achtertuin is niet bewaard gebleven.

Wie zou de maker/fabrikant van de fontein zijn.
Nico Kloppenborg

De achtertuin van Kelders 6 te Leeuwarden.  Foto: Nico Kloppenborg

De achtertuin van Kelders 6 te Leeuwarden.  Foto: Nico Kloppenborg

van www.tuinenstichting.nl:

De NTs en BONAS (Biografieën en Oeuvrelijsten van Nederlandse Architecten en Stedebouwkundigen), onderdeel van Het Nieuwe Instituut Rotterdam, www.bonas.nl) hebben sinds enige jaren een samenwerking in de studie en publicatie van de werken van Nederlandse Tuin- en Landschaparchitecten van de 20ste eeuw.

NTs/BONAS zoekt naar een geïnteresseerde persoon die een (deel van de) studie wil verrichten naar de tuinarchitect K.C. van Nes (1876-1952). Het gaat om het maken van een beschrijving a.h.v. tekeningen en archiefmateriaal. Het archief is grotendeels aanwezig bij de WUR Speciale Collecties te Wageningen.

Heb je een tuin- en landschapsarchitectuuropleiding of groen erfgoed-cursus gedaan? Of ben je kunsthistoricus met interesse voor tuinen? We helpen je graag op weg. Contact: Marianne van Lidth de Jeude m.vanlidth@planet.nl en Johanna Karssen johanna@karssen.com.

Alvast inlezen?  Hoofdstuk 3 van Nederlandse tuinarchitectuur III / Jongere Tuinkunst 1900-1940, Eric Blok (full text)

Gezicht op een gedeelte van een gebouwtje, volgens het opschrift aan de achterzijde te Zeist (links) met een ontwerp van een verbouwing tot theekoepel (rechts) (1830/1850), Hendrik Blanken.  Bron: beeldbank Het Utrechts Archief

Gezien de enthousiaste reacties op en het succes van de voorgaande weblog met het nu wel gelokaliseerde buitenplaatsontwerp, opnieuw iets van een onbekende lokatie. Zeg het maar…

In de beeldbank Het Utrechts Archief bevinden zich drie tekeningen van Hendrik Blanken met ontwerpen voor verbouwing van een gebouwtje tot theekoepel, ca.1840 (volgens het opschrift aan de achterzijde te Zeist). Op de achterzijde van bovenstaande tekening bevindt zich een constructietekening in pen en zwarte inkt van een verbouwingsvoorstel. Op die van linker onderstaande: een zeer vage potloodschets van boomtakken of een struik. En op die van rechter onderstaande: een constructietekening in potlood van een verbouwingsvoorstel.

N.B. Volgens archivaris R.P.M. Rhoen is een dergelijk gebouwtje niet in Zeist te lokaliseren.
Jan Holwerda

   
Twee gezichten op een gedeelte van een onbekend gebouwtje, volgens het opschrift aan de achterzijde te Zeist.  Bron: beeldbank Het Utrechts Archief