Onlangs meldde de ‘Von Gimborn-Gazet’, een digitale nieuwsbrief van Von Gimborn Arboretum, de verschrikkelijk leuke en interessante vondst van twee ontwerptekeningen van het arboretum.
Een tekening is gesigneerd en gedateerd van de hand van Gerard Bleeker, de tweede tekening is van een onbekende maker.
Het bericht luidde:
De geboorte van het Von Gimborn Arboretum in 1924 wordt geïllustreerd door twee bestaande ontwerpen, één van tuinarchitect Gerard Bleeker (1852 [dit moet 1882 zijn, AvdD]– 1956) [met als titel: Ontwerp voor een Park tevens Arboretum voor den weledelgeb. Heer Max v. Gimborn te Doorn Schaal 1 A 1000, AvdD]
Het ontwerp voor een Park tevens Arboretum voor den weledelgeb. Heer
Max v. Gimborn te Doorn Gesigneerd: G. Bleeker
Foto van het origineel: Esther Groot, bewerking: AvdD (groter)
en één van een (nog) onbekende tuinarchitect. Het originele ontwerp van Bleeker bleek in handen te zijn van het Wellant College in Gouda. In augustus van dit jaar heeft het Wellant College het ontwerp geschonken aan het arboretum, een prachtig gebaar, waar we erg blij me zijn.
Het grote ontwerp heeft een afmeting van 140 x 70 cm (schaal 1 op 1000) en is gevat achter glas in een houten lijst. Het is een vrij schetsmatig ontwerp van de volle 47 hectare in kleur, met daarin geprojecteerd het woonhuis, de daarop aansluitende formele tuin (nu de heidetuin), zichtlijnen (deels nog aanwezig als hoofdpaden), een moestuin, groepen bomen en struiken en vijvers. Nergens staan plantnamen.
Meer informatie hierover is te vinden bij ‘Weetjes‘ op de website [van het arboretum, AvdD].’
Het ontwerp voor het arboretum, niet gesigneerd, ongedateerd
Collectie Von Gimborn Arboretum, bewerking: AvdD (groter)
Het was al bekend dat Bleeker de ontwerper was van dit arboretum. Von Gimborn begon zijn arboretum aanvankelijk in Zevenaar maar om meerdere redenen verhuisde hij omstreeks 1920 naar een bosrijke omgeving; in 1924 kocht Von Gimborn een huis met grond in Doorn.
Misschien is er een lezer van de weblog die de tekenstijl van het ontwerp ‘herkent’?
AvdD
Wat opvalt is het Duitse Obst- und Gemüse-Garten (rechtsonder), naast het Nederlandse Boerderij Vossensteen (rechtsboven). Dus ik zou het in de richting van een Duitse ontwerper zoeken. Op zich niet onwaarschijnlijk, Max Th. von Gimborn (1872-1964) was natuurlijk een Duitser. Eerder had hij in Zevenaar ook al een arboretum, Gimbornhof. Ontworpen door J.P Grossman, een tuin- en landschaparchitect uit Berlijn, en aangelegd tussen 1907 en 1911.
Anderzijds, het lijntje Von Gimborn Arboretum – Gimbornhof – J.P Grossman zal te simpel zijn om de oplossing te zijn. Hadden mensen rond Von Gimborn Arboretum anders vast al zelf bedacht.
Begrijp ik nu uit deze tekst van Arinda dat het Von Gimborn-Arboretum niet wist dat er al twee ontwerpen (1 aquarel en 1 gedeeltelijk ingekleurde tekening) van het Von Gimborn-Arboretum van de hand van Gerard Bleeker al ruim 15 jaar keurig opgeslagen liggen in Wageningen, Bibliotheek WUR, Afd. Speciale collecties? In de de publicatie van de NTS over o.a. Gerard Bleeker (auteur Eric Blok, 1993) wordt wel een hoofdstuk aan Bleeker gewijd, maar in die tijd waren de ontwerpen van het Gimborn Arboretum nog niet bekend. Voor een beschrijving van het arboretum, zie de “Gids voor de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur”, deel Utrecht en Gelderland, 1995; of zie http://library.wur.nl/tuin/; en dan invullen Von Gimborn-arboretum Doorn. Hierin is te lezen dat Robert Taenzer, die de leiding had bij de aanleg van het arboretum in Zevenaar, in Doorn uitgebreid heeft geadviseerd, vooral met betrekking tot de algemene indeling van het park. Ik denk daarom dat Robert Taenzer wel eens de ontwerper/tekenaar van dit tweede plan zou kunnen zijn. Een bezoek aan de Bleeker-Collectie in Wageningen / Speciale Collecties is dus heel nuttig en zeer de moeite waard. CO
In de Panorama van 6 maart 1941 staat een verslag van een bezoek aan een verzamelaar van dennen; aan Max van Gimborn te Doorn, met rondleiding door Max zelf.
In Emmerik had Max zijn eerste dennen, maar er was te veel rook van die stoomboten. Mijn blauwdennen hadden aan de eene zijde een heerlijke kleur, doch waren aan den anderen kant totaal zwart geblakerd. Toen volgde Zevenaar, maar aldaar was de bodemgesteldheid de storende factor. Tot slot volgde Doorn. Het artikel meldt: de eigenaar heeft dit park zelf aangelegd. Er waren wel tuinarchitecten, die zich met deze taak wilden belasten, doch dezen hadden andere inzichten.
Ik ben deze kwestie nog eens nagegaan ivm een andere vraag. Ik heb Wilbert Hetterscheid, de directeur van het Gimborn Arboretum nog eens nu, anno 2017, gevraagd of zij al meer zekerheid hebben gekregen over de ontwerper. Een deel van zijn antwoord geef ik hier. Misschien kan/wil iemand hier verder aandacht aan besteden?
Antwoord W.H. “… Het Duitse ontwerp is nog steeds een raadsel, maaaarrr ik heb het zelf een tijdje geleden nog eens in originele staat bij de familie in Duitsland bekeken en het handschrift in de tekening is wel heeeeel erg Gimborn. Ik maak me sterk dat hij het zelf heeft gemaakt mogelijk n.a.v. de meer schetsmatige tekening van Bleeker. De rol van Taenzer blijft onduidelijk. Hij is wel helder aantoonbaar bij Gimborn’s landgoed in Zevenaar, maar voor Gimborn ligt dat allemaal minder duidelijk. Wel plantenleveranties. Helder is dat de kern van het Duitse ontwerp sterke gelijkenis vertoont met het ontwerp van het landgoed in Zevenaar. Het is feitelijk simpelweg een kopie en daarom kan het best zijn dat Gimborn zelf aan het werk is gegaan. Beetje natekenen.
Dat gezegd zou ik best iemand willen vinden die dit eens tot de bodem uitzoekt. Probleem is dat er in de Gimborn correspondentie-archieven geen enkele brief bestaat over tuinontwerp, ook niet bijv. een opdracht aan Bleeker. Mogelijk ligt er nog materiaal in het archief van de Utrecht Universiteit.”
Als ik de beide tekeningen met de huidige (gerealiseerde) situatie vergelijk, dan zie ik dat het basisidee door Gerard Bleeker is geleverd (1929): formele tuin aan de noordzijde van het huis, een zichtas en twee lange rechte paden aan de zuidkant ervan. Bleeker projecteerde in zijn ontwerp het oostelijke pad precies evenwijdig aan de kavelrichting in het landschap. Op de tweede (..) tekening van Von Gimborn/Taenzer is de zelfde opzet te zien, echter met twee belangrijke verschillen. Er is geen zichtas getekend. En het oostelijke pad is hier verder naar buiten gericht (en eindigt bij een ronde vijver). Het pad is gerealiseerd zoals getekend in het tweede ontwerp en het bestaat nog steeds. Het blijft jammer dat andere essentiële elementen van het ontwerp niet gerealiseerd zijn. Het gevolg is dat dit pad het arboretum nu als een wezensvreemd element doorsnijdt.