CASCAD-E-NIEUWSBRIEF 33 VOORJAAR 2012 Website: www.cascade1987.nl

INHOUD Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd Nieuws Mededelingen van het bestuur Interactief / Actie Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties Exposities en presentaties Agenda Buitenland

1. Inleiding: medewerking / aandacht / actie van donateurs gevraagd * Sinds 25 november 2011 is de Cascade weblog er weer, nu als onderdeel van de Cascade website. We zitten jammer genoeg qua bezoekersaantallen nog niet op het oude nivo, maar qua bijdragen, reacties en inhoud wel. Dus toch nog even een herinnering... We vragen uiteraard uw medewerking. Heeft u iets interessants te melden op het gebied van historische tuinkunst, en kan dat in het kort worden samengevat, dan heel graag uw tekst, wel of niet geïllustreerd, opsturen naar de webmaster (webmaster@cascade1987.nl) en dan komt het ‘vanzelf’ op de weblog. En wilt u de website als startpagina instellen? Kijk dan naar de korte instructie onderaan de pagina www.cascade1987.nl/cascade-weblog. * Zie punt 3. terug naar boven

2. Nieuws * 16 maart jl. werd in De Brakke Grond te Amsterdam de René Pechère-Prijs 2011 uitgereikt. Genomineerden waren: HEX: een prinselijk landgoed ontsluierd Chris De Maegd Brussel, 2007. 223 p. J.T.P. BIJHOUWER (1898-1974): grensverleggend landschapsarchitect Gerrie Andela Rotterdam, 2011. 256 p. LANDSCHAPPEN VAN VERBEELDING: vormgeven aan de Europese traditie van de tuin- en landschapsarchitectuur 1600-2000 Erik de Jong, Michel Lafaille, Christian Bertram Rotterdam, 2008. 160 p. LEXICON van de tuin- en landschapsarchitectuur Meto J. Vroom Wageningen, 2005; 2010. 447 p. ON SITE: landschapsarchitectuur in Europa Lisa Diedrich, Hubertus Adam, Mark Hendriks e.a.  Wageningen, 2009. 261 p. The winner is: Gerrie Andela’s boek over J. T. P. Bijhouwer. Zie ook brusselnieuws.be. terug naar boven

3. Mededelingen van het Bestuur * Het Cascade-bestuur worstelt met het vaststellen van een geschikte datum voor de voorjaarsexcursie (april of mei). De bedoeling is een ‘Zocherdag’ te organiseren, in het kader van het jaar van de Historische Buitenplaats 2012. Maar of de te bezoeken Zocher-buitenplaats kan geen medewerking verlenen op de geplande datum, of de beoogde begeleiders zijn niet beschikbaar op de gewenste datum. Zodra de datum vaststaat hoort u meer per email of brief. * Verder zal de volgende SOL op buitenplaats Lambalgen bij Scherpenzeel zijn op 25 augustus, met speciale aandacht voor het fenomeen 'arboretrum op de particuliere buitenplaats'. Donateurs die zich aangemeld hebben voor SOL-informatie ontvangen per mail tegen die tijd een uitnodiging. * Carla Oldenburger-Ebbers Penning. Cascade stimuleringsprijs voor jong talent. Op het Minisymposium 2009 van de Stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade hebben de vrienden van Cascade de scheidend voorzitter mevrouw drs. C.S. Oldenburger-Ebbers een cadeau aangeboden, bestaande uit een zilveren penning. Cascade heeft daarmee een regelmatig uit te reiken prijs in het leven geroepen, de Carla Oldenburger-Ebbers Penning, bedoeld om jong wetenschappelijk talent te stimuleren. De penning zal vergezeld gaan van een bescheiden geldbedrag. Voor de Carla Oldenburger-Ebbers Penning komen onderzoekers in aanmerking die aan het begin van hun loopbaan staan en die een opmerkelijke wetenschappelijke scriptie of artikel hebben geschreven of een project op hun naam hebben, die/dat aansluit op de doelstellingen van Cascade. De kwaliteit van het onderzoek wordt getoetst aan de voor de universiteiten en hogescholen gebruikelijke normen. OPROEP In 2012 viert Tuinhistorisch Genootschap Cascade haar 25-jarig bestaan. De eerste Carla Oldenburger-Ebbers penning zal in dit lustrumjaar worden uitgereikt. Het bestuur van Cascade nodigt jonge onderzoekers uit mee te dingen naar de prijs. Kandidaten kunnen zowel door derden als door henzelf worden voorgedragen. In afwijking van de genoemde procedure in het huishoudelijk reglement wordt de prijs in november 2012 uitgereikt zonder voorrondes. De sluitingsdatum is 1 juli 2012. MEEDOEN? Inlichtingen bij Karen Veenland-Heineman, bestuurslid: karenveenland@planet.nl. Een deelnameformulier kunt u opvragen bij: secretariaat@cascade1987.nl. terug naar boven

4. Interactief / Acties * Deze keer enkele interessante internet adressen. Foundation for Landscape Studies. The Romantic Landscape Garden in Holland: Gijsbert Van Laar (1767– 1820) (essay). Comments on the Translation of Magazijn van Tuin-sieraaden or Storehouse of Garden Ornaments (commentaar bij vertaling). Op 12 januari jl. schreef Jan Holwerda het volgende op de weblog, maar dit bericht is toen niet erg opgepikt door onze vrienden omdat de hele weblog een tijd offline was geweest. Dus nog een keer: Auteur Vanessa Bezemer Sellers heeft Magazijn van Tuin-sieraaden vertaald. Naast een scan van de bladzijden van een exemplaar uit 1831 zijn Gijsberts teksten in het Engels te lezen. Gijsbert goes worldwide. De vertaling gaat gepaard met noten met opmerkingen t.a.v. keuzes of verdere uitleg bij de vertalingen van bepaalde woorden. Maar bv ook opmerkingen die betrekking hebben op de bron van een plaat of navolging van bepaalde sieraaden. Ook de begeleidende PDF Comments on the Translation brengt die vertalingsproblemen middels voorbeelden en keuzes naar voren. Verder is er nog een PDF, een essay: The Romantic Landscape Garden in Holland: Gijsbert Van Laar (1767–1820) and the Magazijn van Tuin-Sieraaden of Storehouse of Garden Ornaments. In dit essay gaat auteur in op het Magazijn, de vroege landschapsstijl in Nederland, tijdgenoten van Gijsbert en diverse andere aspecten worden uitgediept. Je moet er wel even voor gaan zitten, meer dan 100 pagina’s. En het mooie van alles… Alles staat op internet, alles digitaal en de PDFs kun je gewoon downloaden. * Virtueel Rhenen: Koningshuis. In 2011 is de werkgroep Virtueel Rhenen begonnen met het realiseren van het Koningshuis als model. Hierdoor is het mogelijk geworden om nu zelf rond te lopen in het Koningshuis zoals dat er rond 1640 uitgezien moet hebben. Druk op de knop en loop binnen in de wereld van Frederik van de Palts en Elizabeth Stuart.   Het Koningshuis wordt in uw browser in een nieuw window gestart. U moet een eventuele pop-up blokkering uitzetten. Bij uw eerste bezoek zal een plug-in voor uw browser geïnstalleerd worden. Vervolgens wordt het Koningshuis gedownload naar uw PC. Bediening met muis en pijltjes toetsen. Veel plezier! Maar nu het mooiste. Ook de tuin zal, als er geld voor beschikbaar is gesteld, virtueel aangelegd worden. terug naar boven

5. Recent verschenen en binnenkort te verschijnen publicaties * Inge Dekker en Henriëtte Emaar; foto’s Eric van Lokven; inleiding Erik de Jong. Vechtse Paradijzen: tuinen bij buitenplaatsen in de Vechtstreek. Houten, 2012. 144 p. ISBN: 978-90-8989-531-8. Verschijnt 31 maart 2012. € 29,95. (Tekst overgenomen Groene Parels): De rijke handelaar Christoffel Brants bouwt een buitenplaats ter ere van zijn vriend tsaar Peter de Grote: Petersburg. Eromheen komen vorstelijke tuinen met daarin ook een Russische badstoof (sauna). Als Peter de Grote in Holland is, bezoekt hij niet alleen de badstoof, maar reist hij ook naar andere buitenplaatstuinen langs de Vecht. Hij is een groot bewonderaar van de Nederlandse tuinkunst. Dit is een van de vele verhalen in Vechtse Paradijzen. Het boek laat zien hoe buitenplaatsbewoners in de Gouden Eeuw kosten noch moeite spaarden om grootse tuinen aan te leggen rond hun zomerverblijf. Op hoogtijdagen trokken binnen- en buitenlandse bezoekers langs de Vecht om de pracht van deze Hollandse tuinen te bewonderen. De Vechtstreek spreekt nog steeds tot de verbeelding: op zomerse dagen vergapen veel bezoekers zich aan de allure van toen. Maar wat zij niet zien is de verborgen geschiedenis van de tuinen: strakgesnoeide hagen in geometrische vormen, fonteinen, beelden en exotische planten. Vechtse Paradijzen wekt deze geschiedenis tot leven. Ook geeft het boek een kijkje in de hedendaagse tuinen van buitenplaatsen: hoe proberen bewoners en beheerders deze geschiedenis zichtbaar te maken? * Marina Laméris en Roel van Norel (fotografie). De Buitenplaats en het Nederlandse landschap. Zwolle, 2012. 192 p. ISBN 978 90 400 0202 2. € 24,95. Dit boek zal bij de opening van het Jaar van de Historische Buitenplaats 2012, 29 maart as. verschijnen. (Tekst overgenomen van uitgeverij W Books): De buitenplaats is een plek om te spelen, te werken, te ontspannen, te leren over en te genieten van tuinen, bossen, kunst en architectuur. Natuur en cultuur gaan er hand in hand in een gouden huwelijk dat al honderden jaren bestaat. De rijkdom van het Nederlandse buitenplaatsenlandschap is in omvang, aantal en hoge natuur- en cultuurwaarden ongekend groot. In drie delen - natuur, landschap en cultuur - en een twintigtal verhalen, komen alle grote thema's over de betekenis van de buitenplaats voor het Nederlandse landschap aan bod. Buitenplaatsspecialisten, onder wie een historisch geograaf, een kunsthistoricus, een bosbouwer, een rentmeester, een boomchirurg, een citrusverzamelaar, een tuin- en landschapsarchitect en natuurlijk een aantal eigenaren zelf, lichten hun visie op buitenplaatsen en hun bijzondere waarde voor Nederland toe. Over het balanceren tussen economie, ecologie en erfgoed, over de emoties die hoog oplopen bij bomenbeheer, over slow food op buitenplaatsen, over het verdrogen, over oorlog en rampen, over de buitenplaatsbiotoop en zelfs over een buitenplaats in Flevoland. * Tracy Metz, Maartje van den Heuvel en E. Brinkman. Zoet & zout : water en de Nederlanders. Rotterdam, 2012. 304 p. ISBN 978-90-5662-847-5. €29,50. Uitgegeven ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling in Kunsthal Rotterdam (t/m 10 juni 2012). (Tekst overgenomen van NAi uitgevers): Het waterbouwen zit de Nederlanders in de genen. Nederland droogmaken en -houden is een proces dat we eeuwen geleden zijn begonnen en dat tot op de dag van vandaag doorgaat. Maar blijft dat voldoende? In het tweeledig project Zoet&Zout (boek en tentoonstelling) laten auteur en journalist Tracy Metz en curator Maartje van den Heuvel in tekst en beeld zien hoe Nederland vormgeeft aan de veranderende verhouding tot het water. De zeespiegel rijst, de rivieren worden voller, het regent en stormt meer en soms is het heel droog. Het besef groeit dat niet alleen dijken en dammen, maar ook natuurlijke processen een belangrijke rol spelen in onze veiligheid. Dit is de grote opgave die ontwerpend Nederland op dit moment bezighoudt. Zoet&Zout toont deze ontwerppraktijk voor het eerst aan een breed publiek. Daarnaast groeit de aandacht voor de esthetiek van het ontworpen waterlandschap. Zoet&Zout biedt inzicht in de wisselwerking tussen cultureel en landschappelijk erfgoed. Voor het eerst worden kunst en mediabeelden bijeengebracht waarin de betekenis van water en de wateren voor Nederlanders is te zien. * Martin van der Broeke. Buiten in de stad : pleziertuinen in en rond Zierikzee. Kroniek van het land van de zeemeermin (Schouwen-Duiveland), 36 (2011),  p. 5-20. Dit artikel beschrijft de opkomst, bloei en verdwijning van kleine lusthoven binnen en buiten de stad van de zeventiende tot en met de negentiende eeuw. Rond veel Nederlandse steden lagen dergelijke tuinen, maar er is erg weinig over geschreven. En dat terwijl voor veel mensen in vroeger tijden een dergelijke tuin een belangrijke plek voor hun buitenvermaak vormde. Een vergeten stuk geschiedenis dus. * Bram Hahn en drs E. Schaafsma. Buitenplaatsen: heden en verleden van de mooiste historische zomerverblijven in Nederland. Amsterdam, 2012. 98 p. € 8,95. Speciale editie Elsevier. Hier te bestellen. Met onder meer: - Opkomst en ontwikkeling van de buitenplaatscultuur sinds de Gouden Eeuw - Selectie van 57 historische buitenplaatsen in alle windstreken van Nederland - De tuin: onlosmakelijk verbonden met het huis - Fotoreportage over de restauratie van Oud-Amelisweerd - Portretten van bewoners van buitenplaatsen - Exploitatie: hoe worden deze lusthoven financieel onderhouden? - Een opengewerkte tekening van kasteel Groeneveld in Baarn. * ir. Lia Copijn-Schukking en drs. Marina Laméris. Welgelegen: biografie van een Copijn-huis. Groenekan / Hollandsche Rading, 2011. 112 p. ISBN 07894991229060. € 17,50 (Flaptekst): Welgelegen, biografie van een Copijn-huis is een familiegeschiedenis en een architectuurgeschiedenis in één. Langs een tijdlijn van 130 jaar - van 1881, het jaar van de bouw van het huis Welgelegen, tot aan nu - maakt de lezer een wandeling in en om het huis: langs de verbouwingen en de levens van verschillende generaties Copijnen. De familie Copijn en Groenekan zijn al bijna 250 jaar onlosmakelijk met elkaar verbonden. In 1763 stichtte Hendrik Copijn I een kwekerij, die het begin betekende van een omvangrijk netwerk van Copijn-bedrijven: allemaal op het gebied van boomkweken, boomchirurgie en tuin- en landschapsarchitectuur. Dit boek gaat over een van de Copijn-huizen, die Pieter Copijn ontwierp. Dit huis is zo bijzonder omdat het een serre uit 1890 met cementrustiek heeft: een techniek, die vooral door de Copijnen in tuinen en parken is gebruikt. De toepassing in het interieur is zeer zeldzaam. Behalve een biografie van het huis is dit boek ook een biografie van de Copijnen die in dit huis al 130 jaar wonen en werken, onder wie boomkweker en tuinarchitect Pieter Gerard Copijn, kunstschilder Frans Copijn, boomchirurg en tuinarchitect J'ørn Copijn en tuin- en landschapsarchitect Lia Copijn-Schukking. Met aandacht voor de huizen van architect Pieter Copijn, verspreid over de gemeente De Bilt en de monumenten langs de Groenekanseweg. * Natuur in Sonsbeek Zijpendaal en Gulden Bodem: inventarisatie van de biodiversiteit van de drie Arnhemse Parken in het stuwwalgebied. Zeist, 2012. ISBN 9789087881696. € 14,-. (Tekst overgenomen van Burgemeesters Wijk Arnhem): Er is een interessant boek verschenen over de biodiversiteit van de drie bekendste Arnhemse parken. Het boek geeft de resultaten weer van de inventarisaties die in 2010 en 2011 door de KNNV zijn gehouden. Onderzocht is de stand van planten, mossen, korstmossen, paddenstoelen, vleermuizen, vogels, vlinders, libellen en snuitkevers. Bovendien zijn waterorganismen als vissen, amfibieën, slakken, algen en wieren onder de loep genomen. In het boek zijn ook de gegevens uit eerdere inventarisaties vanaf 1959 verwerkt. Uit het onderzoek blijkt dat de parken rijk zijn aan natuur. Er zijn zo’n 500 plantensoorten, 57 soorten broedvogels en 27 soorten vlinders gevonden. * A. Langedijk en R. Diederiks. De praktijk van het waarderen: Paleis Soestdijk als casus voor integrale waardering: werkconferentie 15-11-2010. Den Haag, 2010. 44 p. Het verslag is digitaal te raadplegen via de website van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed; hardcopy’s van 'De praktijk van het waarderen' zijn gratis af te halen op het Nationaal Archief in Den Haag, contactpersoon Pieter van Koetsveld (070-3315433; pieter.van.koetsveld@nationaalarchief.nl). De werkconferentie De Praktijk van het Waarderen is het tweede gezamenlijke initiatief van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Nationaal Archief en de Rijksgebouwendienst. Deze bijeenkomst op 15 november 2010 was een vervolg op de werkconferentie De Techniek van het Waarderen van 18 november 2009. Die dag gold als een eerste verkenning om de manieren van waarderen van de erfgoedgerichte rijksdiensten te vergelijken en van elkaar te leren. Naast verschillen in aanpak en methoden bleken er ook opvallend veel raakvlakken te zijn. Er viel dus winst te behalen door de expertise te bundelen en samen kennis te ontwikkelen. Deze uitkomst bood een goede basis voor een nadere verkenning van de praktijk van het waarderen aan de hand van een case study. Het doel van de tweede werkconferentie was dan ook de meerwaarde te verkennen die een multidisciplinaire blik op waarderen kan opleveren, en de samenwerking en dialoog tussen de erfgoed - professionals een extra stimulans te geven. Als case study is gekozen voor Paleis Soestdijk, vanwege de unieke combinatie van het gebouw en de bijgebouwen, het interieur, de collectie en het omliggende park en bos. * M. R. van der Spoel-Walvius. Het park van Heremastate (in de 19de eeuw mede ontworpen door L. P. Roodbaard). Ut eigen Gea (tijdschrift van het Museum Joure), no. 24 (december 2011). p. 959-966. * prof. Dr. Joh. R. ter Molen (introduction). Conservation and renovation in the baroque gardens of Het Loo Palace: conclusions and minutes of the expert meeting, 29 & 30 january 2010. 38 p. Apeldoorn, [2011]. * Cor M. Kooi. Wie ontwierp Park Sonsbeek? Gelre: Bijdragen en Mededelingen. Historisch jaarboek voor Gelderland, CII (2011), p. 205-228.  terug naar boven

6. Exposities en presentaties Zie eerst halverwege de rechter kolom van onze Cascade-website. * Tulpen in de Tijd Ter gelegenheid van de Floriade, de World Tulip Summit, beide in Venlo, en de viering van 400 jaar diplomatieke relaties tussen Nederland en Turkije gaat de voorjaarstentoonstelling over de tulp. Basis vormt de verzameling vaak unieke werken van de Speciale Collecties. Bijzonder zijn onder meer tal van originele en kostbare florilegia uit de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. In de vitrines wordt een beeld geschetst van de teelt en veredeling van deze bijzondere bloem vanaf de zestiende tot en met heden, veelal door middel van originele bronnen. Zo toont de tentoonstelling allerhande publicaties, pamfletten en prenten uit de periode 1568 tot heden. Van florilegia (bloemboeken) tot aquarellen en prenten. Van pamfletten tot kwekerscatalogi. Van toeristische folders uit de jaren twintig en promotieaffiches uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw tot wetenschappelijke verhandelingen over allerlei teelttechnische aspecten van het illustere bolgewas. Een van de hoogtepunten van de collectie is zonder meer het beroemde Tulpenboek van Pieter Cos gemaakt tijdens de hoogtijdagen van de Hollandse tulpomanie (1637). In feite is het tulpenboek een kwekerscatalogus avant-la-lettre waaraan later de prijzen per verkochte bol aan zijn toegevoegd. De tulpomanie was een periode van enkele jaren waarin een tulpenbol, zoals de Viceroy ruim vierduizend florijnen opbracht; een bedrag waarmee je toen een bescheiden grachtenpand kon kopen. Even later zou de luchtbel uit elkaar spatten. Velen hadden honderden, duizenden guldens geïnvesteerd in bollen die niets meer waard waren. De tentoonstelling is t/ m 29 juni te bezichtigen in de Bibliotheek WUR / afdeling Speciale Collecties, Forum (Gebouw 102), Wageningen Campus, Droevendaalsesteeg 2, 6708 PB Wageningen. terug naar boven

7. Agenda * 31 maart 2012: Ronde Tafel Conferentie (vaste Palmpaaszaterdag). * ? mei 2012: Voorjaarsexcursie. Zocherdag in het kader van het Jaar van de Historische Buitenplaats 2012. * 15 en 16 september 2012: 2-daagse najaars-lustrumexcursie. Start Cascade-lustrumjaar. * 15 november 2012: Cascade-Mini-symposium (vaste derde donderdag in november) en uitreiking Carla Oldenburger-Ebbers Penning. * SOL-bijeenkomsten worden per email bekend gemaakt. Activiteiten georganiseerd door andere instellingen:  (zie eerst halverwege de rechter kolom van onze Cascade-website) * 29 maart 2012 officiële opening Themajaar Historische Buitenplaatsen - 2012. * 26 mei t/m 16 september. Buitenplaats Akerendam Beverwijk. Tentoonstelling ‘Vijf eeuwen bloemperken’. * 8 september 2012: Open Monumentendag. Thema Groen van Toen. Met dit thema is er aandacht voor monumentaal groen in brede betekenis: stadsparken, tuinen, boerenerven, landgoederen, buitenplaatsen, lanen, monumentale bomen, begraafplaatsen, verdedigingswerken, landschapselementen (grafheuvels, terpen, dijken), hofjes, villaparken, tuindorpen en meer. terug naar boven

8. Buitenland * Mertz Library Digital Collections. Nooit van gehoord? Zie dan hier en u krijgt een indruk van wat deze collecties inhouden. De combinatie botanie en tuinkunst doet meteen denken aan de afd. Speciale Collecties van Bibliotheek WUR. De onder punt 4 al genoemde Vanessa Bezemer Sellers (van de publicatie Courtly Gardens in Holland 1600-1650) meldde onlangs dat zij sinds kort bij the New York Botanical Garden werkt als projectleider voor een bijzondere publicatie. Het doel is het samenstellen van een boek over de hoogtepunten van de Mertz Library Collectie, een bibliotheek die gespecialiseerd is op de geschiedenis van de botanie en tuinkunst en gerelateerde onderwerpen. terug naar boven

Colofon CASCAD-E-NIEUWSBRIEF is een uitgave van stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade Eindredactie: Carla Oldenburger Technische vormgeving: Jan Holwerda Sluitingsdatum kopij volgende Cascad-E-Nieuwsbrief: 15 juni 2012 Bijdragen, opmerkingen, vragen etc. kunt u emailen naar nieuwsbrief@cascade1987.nl Kopfoto: uitsnede ontwerp Eyckenstein (Maartensdijk), L.A. Springer (1881), bron Bibliotheek WUR, Speciale Collecties