Onlangs is de gids Historische Buitenplaatsen uitgekomen. Het wil een lijst zijn van de 551 complex beschermde buitenplaatsen. In het kader van Het Jaar van de Historische Buitenplaats had Jan Holwerda al op de website van het Jaar van de Historische Buitenplaats een lijst van alle complex en niet-complex (beschermde) historische buitenplaatsen geplaatst en deze voorzien van een kaart van Nederland waarop alle zijn aangegeven. In het boek zijn al deze complex historische buitenplaatsen in Nederland, zoals die vastgelegd zijn in het monumentenregister nu opgenomen. Zie www.buitenplaatsen2012 of veel uitgebreider de redengevende omschrijvingen van buitenplaatsen in het monumentenregister, maar hier staan de buitenplaatsen weer niet bij elkaar en moet je ze één voor één via een zoekschempje selecteren.
Dit overzicht in boekvorm is dus handig, hoewel je kunt je afvragen waarvoor. Alle zijn beschermd maar vele niet toegankelijk, dus het is niet te hopen dat een geïnteresseerde wandelaar te laat tot die conclusie komt.
Gelukkig geven de korte bijgevoegde teksten soms een kleine aanvulling op het monumentenregister: waar mogelijk wordt de betekenis van de naam van de buitenplaats uitgelegd. Maar veel wordt hierbij vermoed en verondersteld. En het nadeel daarvan is natuurlijk dat iedereen die gegeven uitleg gaat overschrijven. Dus pas op en gebruik ook je eigen verstand en de voorhanden zijnde (etymologische) woordenboeken.
De beschrijvingen zijn gerangschikt per provincie (volgorde met de klok mee, te beginnen in Noord-Holland) en secondair op plaats, dus pas op niet per gemeente. De structuur van de teksten had wat strakker gekund. De ene keer wordt een architect of tuinarchitect genoemd; de andere keer niet. Evenzo met eigenaren en opdrachtgevers door de eeuwen heen. Alle plaatsen zijn voorzien van een foto: meerdere personen, onder wie voor Cascade bekenden, hebben welwillend foto’s geleverd.
Zonder het Jaar van de Historische Buitenplaats was dit boek er niet geweest. Door de min of meer geografische aanpak is het boek misschien een goed startpunt zijn voor de grote lijn van de Nederlandse tuinkunstgeschiedenis. De tijd is gekomen om hier naar op zoek te gaan. CO.

René W. Chr. Dessing en Jan Holwerda, Nationale gids Historische Buitenplaatsen, Wormerveer (Stichting Uitgeverij Noord-Holland), 2012. 364 p. ISBN 978-90-78381-57-0 € 19,50.