Bovengenoemde tuinarchitecten vluchtten tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Nederland. Voor de komende Cascade-Nieuwsbrief schreef ik zojuist een korte levensschets over John Juchem. Die kan iedereen dus met Kerstmis lezen. Maar over Louis van der Swaelmen heb ik nog weinig informatie bijeengezocht. O.a. werd de tuin van De Boekel in Enschede door hem aangelegd. De familie kwam met hem in aanraking nadat hij naar de omgeving van Enschede was geëvacueerd.
Het RKD heeft een project Belgische vluchtelingen in Nederland 1914-1918 gestart (webpage), waarmee zij een zo volledig mogelijke inventarisatie tot stand willen brengen van Belgische kunstenaars die als vluchteling in Nederland verbleven. Daarnaast zal in een uitgebreid artikel aandacht worden geschonken aan de artistieke en sociale context, de onderlinge contacten tussen Nederlandse en Belgische kunstenaars, en de betekenis van de ballingschap voor het leven en werk van de afzonderlijke kunstenaars. Op mijn vraag of zij ook aandacht zouden besteden aan (tuin)architecten heb ik tot heden nog geen antwoord ontvangen. Ik vrees van niet.
Om die reden lijkt het mij wel interessant eens in Cascade-verband te kijken of we naast Van der Swaelmen en Juchems meer tuinarchitecten kunnen vinden die deze tijd in Nederland doorbrachten en wat deze tijd voor hun werk en maatschappelijk leven heeft betekend.
Belgenmonument Amersfoort van bovenaf Bron: www.forumeerstewereldoorlog.nl
Jan heeft ons op de weblog van 20 augustus van dit jaar al eens geconfronteerd met het Vluchtoord Nunspeet en de tuintjes voor de slaapbarakken in dat kamp. Maar wat is er meer bekend van tuintjes en parken die door deze Belgische (maar misschien ook Duitse, Franse?) vluchtelingen in Nederland werden aangelegd?
Waar moeten we zoeken, wat zijn de bronnen?
Tijdschrift Katholieke Illustratie
Belgenmonument Amersfoort
Vluchtoord Ede, Gouda, Nunspeet, Uden
Het Nieuwe Instituut (voorheen NAi)
en veel meer, surfen maar! Het zou een interessante publicatie kunnen worden. CO
De resten van het vluchtoord Ede met het Belgenmonument Bron: www.wereldoorlog1418.nl
Carla, in een schuur bij het Natuurcentrum Veluwe, te Ede, op de Ginkelse hei is een maquette van het vluchtelingenkamp, en als ik me goed herinner ook een documentaire te zien.
Bij mijn onderzoek naar het Belgenmonument speelt Louis van der Swaelmen een rol. Van der Swaelmen ontwierp de tuin rond het door architect Huib Hoste ontworpen monument, waarbij hij ‘heeft gewild dat men de uiterlijke gesteldheid van de bodem en zijn natuurlijke plantengroei eerbiedigde’. Hoste en Van der Swaelmen waren lid van de Belgische moderne Kunstkring Open Wegen. Tevens zaten ze in het Comité Neerlando-Belge d’Art Civique (voorzitter: Berlage). In 1916 organiseerde Van der Swaelmen met Jan Pauw een tentoonstelling over stedenbouw en landschapsarchitectuur.
Begin 2014 ga ik naar Leuven voor de architectenarchieven van Hoste en Van der Swaelmen. Informatie daaruit zal ik weergeven op dit weblog. Het onderzoek naar het monument is te volgen op het weblog Belgenmonument.
Archief Eemland heeft een mooie collectie foto’s van het monument, met ontwerptekeningen.
Zeer bedankt Hans Zijlstra. met deze gegevens kom ik vast weer een stuk verder. ik zal proberen een korte levensschets op te stellen over het leven van Louis van der Swaelmen, om deze in maart te publiceren op deze weblog. Mocht je namen en gegevens tegenkomen van nog andere tuinarchitecten / vluchtelingen, dan houd ik me aanbevolen. Ik ga de gegevens die je nu aanreikt verder na de komende tijd. Hartelijk dank voor je medewerking.
Momenteel verricht ik voor de gemeente Amersfoort een uitgebreid onderzoek naar het Belgenmonument en Louis van der Swaelmen. Deze Belgische tuinarchitect is ook gerelateerd aan mijn promotieonderzoek dat de invloed van de tuinarchitect op het vroeg twintigste-eeuwse stedenbouwkundige vraagstuk wil duiden. We horen hier dus ook vanuit mijn onderzoek nog meer van. Waarbij ik ook de Belgische archieven zal raadplegen.
Hans wellicht kunnen we samen afspreken het Belgische archief te bezoeken?
Prima om de archieven samen te bezoeken. Ik zoek vooraf contact met Ann Verdonck van de Vrije Universiteit Brussel, een van de auteurs van de studie over het werk van architect Huib Hoste uit 2005. Mijn onderzoek naar het Belgenmonument draait om de relaties tussen Belgen en Nederlanders tijdens 14-18. Hoste had bijvoorbeeld contact met de Utrechtse edelsmid Jan Hendrik Brom en met H.P. Berlage. Waarschijnlijk leerde hij via architect Piet Kramer beeldhouwer Hildo Krop kennen. Informatie over Van der Swaelmen is te vinden in de studie van Stijnen: Urbanisme et societe: Louis van der Swaelmen animateur du mouvement moderne en Belgique (bibliotheek RCE Amersfoort).
Sinds vorige week is in Slot Zeist de tentoonstelling “Souvenir de la querre 1914-1918 Gedenkenis aan den oorlog” met subtitel “Kamp van Zeist en de Belgische vluchtelingen” te zien. Niet in eerste instantie bedoeld voor tuinhistorici, maar gezien bovenstaande discussie wil ik jullie toch wijzen op deze expositie. De tentoonstelling begint met uitleg over de locatie Kamp (van) Zeist aan de hand van o.a. historische en reconstructiekaarten. Het leven van de 12 000 geïnterneerde Belgische militairen is in thema’s met beeldmateriaal (veel prentbriefkaarten) en objecten te volgen. Van het nabijgelegen vrouwenkamp Albert’s Dorp (gebouwd in 1916 voor de gezinnen van de geïnterneerde militairen) is een serie prentbriefkaarten bewaard, waarop mooie tuintjes tussen de barakken zijn te zien. Waarschijnlijk heeft de heer Blooker de tuinaanleg in Albert’s Dorp betaald (eigenaar vanaf 1896 van buitenplaats Zandbergen in Huis ter Heide; de overtuin – nu openbaar (villa)park – is naar hem genoemd). Wie de aanleg uitvoerde, is nog niet bekend. In de lokale krant lezen we dat bij inzamelingen voor Albert’s Dorp niet alleen boven-, onder en kinderkleding, maar ook planten en bloemen als giften welkom zijn. En dat de heer H. te Z. een partij wilgentakken voor banken schonk (hoe ging dat eruit zien?). Deze informatie is niet opgenomen in de tentoonstelling, maar is misschien voor tuinhistorici leuk om te weten. De tentoonstelling loopt t/m 12 oktober 2014.