Kasteel Assumburg en de nieuwe historische tuin.

Geplaatst op door

Al eerder berichtte Jan Holwerda ons over Kasteel Assumburg en de restauratie / reconstructie van de formele tuinaanleg achter dit kasteel. Jan ontmoette Nico Brantjes in Wageningen / Speciale Collecties en het bleek dat deze bevlogen voormalig hoofd van de afdeling Groenvoorziening van de gemeente Heemskerk, de ontwerper was van de reconstructieplannen.


Nico Brantjes. Ontwerp voor tuin De Assumburg te Heemskerk.
Noordpijl op het voorplein, onder de oranjerie. Rood is de rozentuin; daaronder de moestuin.


Kadasterkaart 1811-1830

De prenten uit het boek Zegenpralent Kennemerland (1731) zijn als bron gebruikt voor de lay-out van de centrale tuin. Daarnaast is enig ondergronds onderzoek verricht (in verband met sanering van vervuilde grond) en heeft men archeologische resten gevonden in de grachten en onder het bassin.
Kasteel Assumburg werd in 1694 gekocht door Jean Deutz (1655-1719), die samen met zijn gelijknamige zoon het kasteel en de tuinen liet ‘moderniseren’. Deutz was regent in Amsterdam, rentenier en koopman, die schepen op Indië had varen. Wie weet werden er dus ook tropische planten op Assumburg gekweekt. Een oranjerie met twee schoorstenen om de ruimte voor tropische planten te verwarmen, is in ieder geval op het voorplein aanwezig.
De oudste kaart (voor zover ik tot nu toe heb gevonden) waarop de aanleg duidelijk is aangetekend, is de eerste kadasterkaart uit omstreeks 1830.
Tot 1867 bleef Assumburg in eigendom van de familie Deutz en nazaten. Daarna bleef het slot onbewoond en raakte het steeds meer verwaarloosd, ook de tuin. In 1911 werd de Staat der Nederlanden eigenaar en in 1933 werd het kasteel in gebruik genomen als Jeugdherberg. In 1924 was de aanleg nog heel duidelijk op de Top. Kaart van Nederland herkenbaar; na de Tweede Wereldoorlog ziet men ook op de kaartbeelden de tuin steeds meer verdwijnen.
Over de keuze van het plantensortiment is contact geweest met de tuinbaas van Paleis Het Loo. Het sortiment is afgesteld op minimaal beheer, maar wel historisch verantwoord. In de parterres is geen Buxus geplant maar Ilex crenata.
Natuurlijk het moet allemaal nog groeien en zijn uiteindelijke vorm krijgen, maar het begin is er en nu wachten we rustig af of de groene muren langs de metalen spalieren (als scheiding tussen de centrale lusthof en de daaromheen aangeplante boomgaarden met historische appel-, peren- en noten/rassen, inderdaad 4 tot 5 meter hoog gaan worden, zoals de bedoeling is. Als zijtuinen ter hoogte van het kasteel, gedeeltelijk in de ruimte van de oorspronkelijke boomgaarden, werden een rozentuin en een moes- en kruidentuin toegevoegd. Kopieën van vazen, bustes en beelden staan op de juiste plaatsen opgesteld. Centraal in de graskom zal nog een modern beeld, geïnspireerd op de Sabijnse Maagdenroof van Giambologna, worden geplaatst.

Wat een geweldig initiatief. Frans classicistische tuinen in Nederland krijgen zo langzamerhand toch nog een gezicht en Paleis Het Loo krijgt steeds meer navolgers: Kasteel Heemstede in Houten, Kasteel Neercanne in Maastricht, en nu Kasteel Assumburg in Heemskerk.
Zijn er nog meer plannen gerealiseerd of in de maak voor zover jullie weten of moeten we dat niet willen? CO.

Zie voor een uitgebreid artikel over de aanleg van de tuin bij Kasteel Assumburg: Nico Brantjes. Een pronktuin in Heemskerk. Heemskring (tijdschrift van Heemskerks Historische Kring), no. 45, Jg. 23 (2011), afl. 1. p. 23-32.


Nieuwe tuinaanleg bij Kasteel Assumburg, zomer 2011.

8 gedachten over “Kasteel Assumburg en de nieuwe historische tuin.”

  1. Afgelopen zomer gingen de drieduizend haagbeuken er steeds slechter uitzien. Ondanks het toedienen van water. Na onderzoek bleek dat het laatste juist de oorzaak te zijn. Het oppervlaktewater bij kasteel Assumburg is namelijk zouter dan normaal. Mogelijk is het locale zoute kwel. Of het is het iets brakkere water dat vanuit de Broekpolder het park instroomt. Na het onderkennen van de oorzaak is in de tuin een nieuwe bron geslagen. De bomen lijken zich inmiddels een beetje te herstellen (aug. 2011).

    Aldus Het Noordhollands Dagblad.

    Antwoorden ↓

  2. Op het eerste gezicht een indrukwekkend plaatje waar met name Nico de kar met verve getrokken heeft. Altijd komt er dat vervelende moment dat er keuzes gemaakt moeten worden en ook hier blijkt dat we dan wat half gaan verwijzen naar… De tuin van de Assumburg is weer een ensemble met het pand en dat is grotendeels te danken omdat één persoon zich hiervoor heeft opgeworpen en daarbij doorzettingsvermogen, lef en ruggengraat heeft getoond.
    Helaas blijkt het ook hier onmogelijk dit met behoud van enige bodemstructuur een dergelijk project te realiseren. Hoe vaak moet dit nog gebeuren bij de grote tuinreconstructies? Geld, snelheid en groot grondverzet, geen ruimte om te kunnen stoppen in slechte perioden en het later weer op te pakken. Een park van vele eeuwen moet het liefst tussen september en februari gereed zijn. Ook op de Cannenburg en Staverden zagen we de grote problemen van het grondverzet in te natte omstandigheden. Als tuinbaas verbaast het mij niets dat de haagbeuken slechter worden. Ook voorzie ik een groot probleem met het beheer van het park, afhankelijk van vele vrijwilligers maar het ontbrak de laatste keer nog aan een echte tuinbaas. Iemand die het park naar het streefbeeld kan begeleiden en het daarna weet te conserveren. Als tuinbaas zag ik na de aanleg al te veel kleine punten die straks grote problemen gaan opleveren. Het blijft schipperen in ons land, geld voor de reconstructie komt na veel inspanning nog wel los maar zonder een hoogwaardig beheer zal het vervallen tot een teleurstelling. En dat is nu net wat ik Nico niet gun.
    Of ik het beter kan? Lastige vraag en misschien wel niet. Wel hiermee wederom een pleidooi voor het onderkennen van een structureel probleem van deze tijd, het respect voor de natuur en haar processen zijn we in rap tempo aan het verliezen. Bemesting uit een potje, beregening uit een tyleenslang wat een armoe!

    Antwoorden ↓

  3. Als reactie op het artikel van Cascade en tuinbazen Jan Holwerda en Richard Zweekhorst het volgende. Ik voel me enerzijds vereerd met hun reactie en dank hun daarvoor .
    Dat er ook met kritische ogen naar gekeken wordt begrijp ik maar dat er anderzijds opmerkingen gemaakt worden die onterecht zijn verbaast mij.
    Men had zich wat beter moeten laten informeren. Jan Holwerda schrijft over het slaan van een bron en legt verband met een herstel van de beplanting.
    Een bron is inderdaad geslagen op 20 meter en een op 30 meter. Het water op 30 meter was slecht en dat op 20 meter iets beter maar eigenlijk ook nog niet geschikt voor beregening.
    We hebben dat water nog niet gebruikt omdat het najaar erg nat was. Daar hebben we ook aan te danken dat de beplanting niet dood is gegaan. Herstel was en is nog niet zichtbaar.
    Komend voorjaar kunnen we pas zien hoe de beplanting zich zal herstellen.
    Met het eerste deel van de reactie van Zweekhorst kan ik me goed vinden. Als groenman heb je altijd met het seizoen te maken. Politiek en civiele diensten trekken zich daar niets van aan.
    Je bent op verkeerde momenten bezig, ook al wil je dat niet. De opmerking dat er een echte tuinbaas op de kasteeltuin ontbrak kan ik niet plaatsen. Wat is dan een echte tuinbaas?
    Is dat de man die kan zien welke problemen zich in de toekomst zullen voordoen? En wat zijn dan die problemen die hij voorziet? Ik ben dus blijkbaar geen echte tuinbaas.
    Aan mijn inzet als ontwerper, uitvoerder, begeleider en nu beheerder heeft het niet gelegen. Ik heb er alles aan gedaan om een mooie en historisch verantwoorde tuin te maken en te onderhouden.
    Achteraf zijn er altijd zaken die je anders had willen doen en dat je wat tegenslagen moet overwinnen is bekend. Onze tuin is in ieder geval bemest met echte ruige stalmest en niet uit een potje.
    De grondstructuur is en was bijna overal prima. De haagbeuken deden het ook prima tot we moesten beregenen. Dat daarbij voor het gemak bij de haagbeuken tijdelijk tyleenslangen gebruikt zijn zie ik niet als armoe maar als een tijdelijke garantie dat alle planten gelijktijdig dezelfde hoeveelheid water krijgen. Dat scheelt werk waardoor je meer aandacht kan besteden aan het echte handwerk die deze tuin zo hard nodig heeft.
    Nico Brantjes

    Antwoorden ↓

  4. Het Sabijnse Poppenspel, Elisabet Stienstra Foto: http://www.heemskerk.nl

    Het voetstuk stond er al wel, maar het beeld ontbrak nog steeds. Half mei is het aangekomen en afgelopen dinsdag is “Het Sabijnse Poppenspel” van de kunstenares Elisabet Stienstra officieel onthult. Het beeld van bijna vijf meter hoog van wit Carrara marmer is het sluitstuk van de aanleg van de historische kasteeltuin in park Assumburg. Het beeld is de opvolger van een beeld dat ooit in de kasteeltuin heeft gestaan. Dat was een kopie van de ’Sabijnse Maagdenroof’ van de Italiaanse meester Giambologna. Het beeld van Elizabeth Stienstra is geen kopie. De drie met elkaar vervlochten figuren zijn deels uitgebeeld als poppen. De hoofden zijn nog wel klassiek uitgebeeld. En op de hand van een van de figuren zit, heel klein, een ’echte mens’.


    Foto uit youtube-filmpje (aaneenschakeling van foto’s).
    http://www.youtube.com/watch?v=fzDEq66inPM

    Antwoorden ↓

  5. Wij hebben er van genoten, prachtig die tuinen en aanleg van het geheel zo rondom het kasteel.
    En natuurlijk de eigen groente uit tuin zag er geweldig uit.
    De vrijwilligers verdienen een pluim.

    Antwoorden ↓

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *