Het Regelink in Hengelo Gelderland Foto: Richard Zweekhorst
Nu maar eens iets anders dan De Viersprong, als beheerder van De Viersprong ben ik ook druk doende met een ander landgoed, Het Regelink in Hengelo Gelderland.
Het Regelink is in 1832 gebouwd door de baron Jacob Adolf van Heeckeren (1784-1837) die in zijn leven koos voor de liefde en niet voor de erfenis. Door beneden zijn stand te trouwen kon hij geen aanspraak maken op de aanzienlijke erfenis van zijn vader Evert Frederick, hiermee gingen o.a. de landgoederen Enghuizen en Beverweerd over naar zijn jongere broer. De baron heeft er met zijn geliefde dominees dochter J.B. Hummelinck maar vijf jaar van kunnen genieten, hij komt te overlijden in 1837 en zijn vrouw verlaat het landgoed.
Het Regelink toen.
In de tuinhistorische waardering dat ik in 2007 uitvoerde voor de opleiding Tuinkunst en Parken is de geschiedenis onderzocht, opgetekend en gewaardeerd.
Uit deze waardering kwam boven dat de parkaanleg van de baron, hoewel deze de oudste is, het hoogst gewaardeerd moest worden. De baron was duidelijk van goede afkomst en had kennis van de klasse en gebruiken van de oude adel. Het park was sober van opzet, maar voorzien van een hoogwaardige basis. De gehanteerde tuinstijl was gelijk aan Enghuizen, ferme ornée, de korenschoven stonden hier werkelijk tot aan de voordeur.
Dit jaar ga ik bezig met het herstellen van enkele oude lijnen, waaronder het wandelpad met zicht op de oude kerk van Hengelo, en trachten het landgoed weer iets van zijn glans terug te geven. De eenvoud en de liefde van de baron zijn bepalend voor de sfeer bij het traditionele neo-classicistische woonhuis.
Als onderdeel hiervan willen we de moestuin behoorlijk vergroten van ca. 300 m2 nu naar de oorspronkelijke 2500m2. Ook de fruitmuur zal een opknapbeurt krijgen.
De huidige eigenaresse heeft de wens een kas in de moestuin te plaatsen en vroeg mij eens na te denken over de vormgeving, dat duurde ongeveer een halve seconde tot ik uitriep, dat wordt dus een ontwerp uit de tijd van de baron. Iedereen enthousiast en ik een probleem, want hoe zagen die kassen er uit rond die tijd, hoe vertaal ik dit naar de soberheid en klasse van de oude adel.
Cascade lijkt mij een uitstekende organisatie om eens rond te vragen voor afbeeldingen, publicaties of andere wetenswaardigheden die mij kunnen helpen dit gebouwtje in de juiste setting te plaatsen.
Richard Zweekhorst
Tuinen van vroeger
Op de restauratiebeurs van 2007 was ik bij een lezing van Ben Kooij, toen RACM nu RCE, over Historische kassen in Nederland. Even gezocht en dit was de tekst van de aankondiging:
Historische kassen in Nederland, Ben Kooij
De RACM heeft onderzoek gedaan naar historische kassen. Aanleiding was dat de Rijksdienst te weinig kennis over dit onderwerp in huis had. Vragen over datering en waardering konden slecht beperkt worden beantwoord. Bovendien bleek er weinig literatuur over de geschiedenis van onze kassen te bestaan. Daarentegen zijn in het buitenland wel verschillende basiswerken verschenen. Wilde men beter kunnen adviseren bij restauraties en beschermingaanvragen van kassen, moest er dus meer kennis worden ontwikkeld. Om de achterstand in te lopen, brengt de dienst aan het einde van het jaar een boek uit getiteld Kassen in Nederland, geschiedenis en ontwikkeling van plantenkassen. Hierin komen niet alleen de kassen in het Westland (glastuinbouw) aanbod, maar ook de kassen bij historische buitenplaatsen en kastelen. Verder is er ook aandacht voor de kassen bij botanische tuinen, stadskwekerijen, wintertuinen, dierentuinen, kerken, kloosters, boerderijen etc. Met deze uitgave hoopt de RACM dat er meer aandacht en waardering voor kassen komt. Tijdens de presentatie op de restauratiebeurs wordt de toehoorders een breed beeld getoond van de historische kassen die ons land rijk is en die voor velen nog onbekend zijn. De ontstaansgeschiedenis gaat verder terug dan men over het algemeen denkt.
En het boek… Volgens mij nog steeds niet uitgekomen.
De ene kas is de andere niet! De vormgeving en afmetingen waren ten dienste van het gebruik, dus een druivenserre is anders van vorm en groote dan een perzikkenkas. Voor vorst gevoelige planten afgeronde hoeken, voor andere is dat weer niet nodig. De meeste kassen hebben beluchting onderin nodig om de lucht te drogen, tropische kassen juist weer niet. Palmen en andere wintertuinen hebben een grote hoogte nodig, een azalea kas is juist weer laag.
Dus eerst de plant die gewenst is en daar een kas omheenbouwen. Dat is de tuinbazen manier!
In het prachtige kleine boek “Groot Terhorne” te Beetgum van Rita Mulder Radetzky en Barteld de Vries staat een bouwtekening en een foto van de bloemenkast ontworpen door de eigenaar Baron Thoe Schwartzenberg. De kas is in 1825 door de plaatselijke timmerman opgetrokken aan de hand van de bouwtekening door de baron vervaardigd. Het park ontworpen door Roodbaard kende een zeer volle en rijke aankleding. Naast de genoemde bloemenkast waren er een oranjerie en ook muurkassen en platte bakken te vinden. Van het park resteert niets meer. Om een indruk van deze kast te krijgen kun je kijken in het Fries Fotoarchief onder Groot Terhorne daar vindt je een foto van de kast aan de vijverpartij. Beter nog koop, leen en lees in het boek het hoofdstuk over de tuinaanleg.
In het park van Oranjestein te Oranjewoud, ook van Roodbaard, staat een eenvoudige bloemenkas daterend uit de 70er jaren van de 19de eeuw. De kas is gerestaureerd en weer volop in gebruik. Naast de kas is het bijzondere restant te vinden van een lage fruitschutting bekleed met rood gebakken warmte vasthoudende tichels/tegels. De tichels hangen op een houten frame. Helaas kan ik de foto’s die ik van de kas en de schutting maakte niet vinden. In de moestuin van het park staan ook een oranjerie, een muurkas en er zijn platte broeibakken. Het park van Oranjestein is gelukkig wel zeer goed bewaard gebleven en in de maanden augustus opengesteld voor publiek. Als onderwerp voor een Cascade excursie alleszins meer dan de moeite waard helemaal nu het vernieuwde boek over Oranjewoud ook van de hand van Rita en Barteld is verschenen.
Nico, ik heb nog wel foto's van Oranjestein. Ik was er in aug. 2007. Had geweldig weer op een geweldige buitenplaats!
De kas zoals afgebeeld op de foto van Oranjestein past inderdaad goed in de tijdsgeest, een gebruikelijke vorm vergelijkbaar met bv Nijenrode en Neerrijnen. In eerste instantie ben ik het eigenlijk eens met de stelling van Kees, eerst maar eens goed bepalen wat we gaan doen en daar de vormgeving in een bepaalde soberheid en traditie op proberen te zetten. De relatie met Enghuizen ligt voor de hand, de aanleg van het park op het Regelink verliep vrijwel gelijktijdig met Enghuizen. Op Enghuizen is nog een imposante fruitmuur, zo is er op het Regelink nooit uitgepakt daar waren de centen niet voor. De parken bevinden zich hemelsbreed slechts een kilometer of 10 van elkaar, twee broers dat moet toch verbondenheid tot gevolg hebben. Was er en kas op Enghuizen? Hoe zag deze eruit? Hoe zit het met kassen in parken waar geen grote ontwerper als Roodbaard op heeft gezeten? Wat was gebruikelijk in het Gelderse, wijkt dit af van Friesland zoals we met veel bouwwerken zien die sterk streekgebonden zijn? Zomaar een paar vragen die me bezighouden….
Toevallig net het boekje over Enghuizen van Jan Harenberg gekocht(Canaletto / http://www.canaletto.nl/pages/boek.php?bookID=151&shopping_cart=afe02b152b9c5c69a9c7105dc0c856fa). Hij rept niet over een kas, wel over een oranjerie.
Niet wachten op de publicatie van het kassenboek, maar gewoon contact leggen met Ben Kooij via RCE Amersfoort. Verder is Erik Geytenbeek, eigenaar van Hindersteyn in Langbroek, een groot kenner (niet alleen van oranjerieën) met ruim 35 jaar ervaring herstel (o.a. van kassen) en onderhoud van ridderhofstad Hindersteyn. Ook op landgoed Vollenhoven in De Bilt staan prachtige voorbeelden, waarvan men er de laatste jaren enkele heeft hersteld en herbouwd. Zie website http://www.landgoedvollenhoven.nl. Tijdens onze Cascade-excursies hebben we ook her en der mooie exemplaren gezien. Ik herinner mij o.a. Groevenbeek (Veluwe). Succes met de oriëntatie!
Iedereen veel dank voor het meedenken. Ik ga deze bevindingen bespreken met de eigenaar en dan gericht contact zoeken met Ben Kooij.
Geachte heer,
Met belangstelling heb ik het bovenstaande gelezen.
Wij denken u te kunnen helpen met een tuinkas uit deze periode.
Wij zijn gespecialiseerd in deze oude tuinkassen.
Wij plaatsen o.a ook de tuinkas bij het Rijksmuseum in Amsterdam.
Graag verwijs ik u naar onze website (http://www.buiten-goed.nl) voor wat meer informatie.
Wij hebben met grote regelmaat deze originele oude kassen op voorraad.
Ook hebben wij schitterende orangerieën uit deze tijd.
U bent van harte welkom!!