Kaart van Zijnen (1760), detail met de [Oude] Warande Bron: Regionaal Archief Tilburg
De laatste maanden heb ik zo af en toe even de weblog van Regionaal Archief Tilburg bezocht. Om de hele proces van het ‘naar boven halen’, restaureren, digitaliseren en tentoonstellen van de Kaart van Zijnen te volgen.
Het betreft de ‘Kaarte der Heerlykheden van Tilborg en Goirle’ die in 1760 werd vervaardigd door Diederik Zijnen (1730-1768) naar de opmetingen van de landmeter Daniel Verhoeven, verricht in 1732 (dus bijna twintig jaar vóór de kaarttekeningen van de Hattinga’s). De opdrachtgever voor het tekenen van de kaart was Gijsbertus Steenbergensis, graaf van Hogendorp en vrijheer van Hofwegen, Tilburg en Goirle. De particuliere domeinen van Van Hogendorp waren op deze handgetekende kaart oorspronkelijk met oppervlaktematen in R(oeden) en L(opensaeten) aangegeven en groen ingekleurd. Deze kleuren zijn in de loop der jaren verdwenen.
En waarom zo bijzonder? Alleen al de afmetingen: 315 x 415 cm; schaal 1: 4500. Verder is de kaart m.n. voor de regionale historie een fantastische bron, maar er staan ook tuinhistorische krenten op. Om drie te noemen: Kasteel Tilburg met park, de Nieuwe Warande en de [Oude] Warande (de Cascadevoorjaarssexcursie 2006 deed Oude Warande aan).
Klik hier om naar het weblog deel over de Kaart van Zijnen te gaan.
Veel foto’s staan op flick.com, en filmpjes op YouTube.
De digitale versie van de kaart valt natuurlijk ook via internet te bekijken.
Meer achtergrond valt te lezen in het artikel Het grootste archiefstuk van Tilburg: de kaart van Diederik Zijnen uit 1760.
En is het artikel niet afdoende dan is er ook nog een boek: Ronald Peeters, Een Tilburgse kaart nader bekeken, Tilburg 2011, ISBN 9789077643112, € 14,50.
Al met al niet alleen een mooi archiefstuk, maar ook een voorbeeld van het volledig uitnutten (niet negatief bedoeld) van zo’n archiefstuk. JH
Kaart van Zijnen (1760), detail met Kasteel Tilburg Bron: Regionaal Archief Tilburg
Na maximaal inzoomen. Een grondlichaam, met twee hellingen en een koepel?
Hoi Jan, mag ik aannemen dat het noorden van de kaart boven ligt? Dat zou betekenen dat het kasteel met de voorzijde op het ONO (vroege zon en kou) ligt en met de achterzijde op het WZW (late zon en regen). Deze ligging zal dan mogelijk ook iets te maken hebben met een zichtlijn gericht op een toren of ander monument, want vaker zien we toch een ligging met de achterkant van het huis op het volle zuiden. Voor en achter het huis zijn inderdaad vaag zichtlijnen te onderscheiden, maar is het nog na te gaan waarop gericht? Misschien kan je nog een nadere aanwijzing van de ligging van het kasteel geven met een google-map-detail? CO
De kaart heeft niet dezelfde oriëntatie als Google-map. Dat is me al duidelijk geworden. CO
Carla, de bovenzijde is ruwweg WZW, dus houdt de rechterzijde maar als het noorden aan.
Ook nog maar even zo (noorden boven, excuses voor kwaliteit).
Uit de opgegeven windrichting (ruwweg WZW boven) en de bijgevoegde kaarten kan ik nu concluderen dat de voorzijde van kasteel Tilburg ongeveer op het NW lag en de achterzijde op het ZO. De zichtlijn naar het zuid-oosten leidde naar de Frankische driehoek in Veldhoven (nu het Wilhelminapark in Tilburg, dat we met Cascade in 2006 bezochten). Of daar in die tijd ook nog een landmark als beëindiging van het zicht meespeelde, kan ik niet zo gauw ontdekken. CO
Na het vergelijken van wat kaarten, het kantelen van de kaart van Zijnen (zie hier onder, noorden nu boven) en prenten van het kasteel, denk ik het volgende te zien:
– voorgevel huis en brug op het noorden gericht
– achtergevel op het zuiden gelegen
– de laan voor huis langs zo goed als of helemaal oost-west
– de laan loopt door in oostelijke richting ; heb nog geen ‘richtpunt’ gevonden
– ‘de driehoek’, toen ‘de Veldhoven’ geheten, ligt in zuid-oostelijke richting
Zicht op ‘de driehoek’ kan er best zijn geweest, maar ik zie geen zichtlijn welke dit aangeeft.
Hoi.
Ik zie dat jullie de kaart van zijnen hebben onderzocht.
Weet u of het kerkhof in de goirkestraat ook te maken heeft met het kasteel van tilburg
Beste Jan en Carla,
Leuk dat jullie je zo verdiepen in de Kaart van Zijnen. Inderdaad is het noorden 45 graden gekanteld. Bovenstaand detail van het kasteel is misschien iets te ver gedraaid.
We zijn er niet uit wat het ‘bouwwerkje’ aan de westkant van de tuin bij het kasteel is. Het kan een prieeltje zijn met een fontein. Dat zie je vaak op een markant punt bij een kasteel. Vanaf dat punt heb je een vrij ver uitzicht over twee vijvers en de laan die van oost naar west loopt. Gezien de vorm van dat ‘bouwwerkje’ zou je ook kunnen denken dat het om een markering voor een richting gaat, maar dat lijkt ons niet waarschijnlijk. Mochten jullie er ooit meer informatie over weten, dan horen wij dat graag!
Met vriendelijke groeten,
Jojanneke van Zandwijk
Communicatiemedewerker / webmaster
Telefoon 013 – 5494 537 (di t/m vr)
Post Postbus 4265, 5004 JG Tilburg
Regionaal Archief Tilburg, http://www.regionaalarchieftilburg.nl
Stadsmuseum Tilburg, http://www.stadsmuseumtilburg.nl