Gerrit van Oosterom schreef al de masterscript Gronden van vermaak, over Een reconstructie van de ontwikkeling van de buitenplaatscultuur en het buitenplaatslandschap langs de Oude Rijn tussen Leiden en Utrecht (1600-1900). Hier te downloaden. Over hetzelfde tracé is net verschenen Heren van de Oude Rijn, boerderijen, burchten en buitenplaatsen.
(OVERGENOMEN)
Iedereen kent de “zegepraalende Vecht” met zijn prachtige buitens, maar veel minder bekend is dat er langs de Oude Rijn van Utrecht tot Katwijk ooit meer dan 225 kastelen en buitenplaatsen hebben gelegen. De meeste zijn verdwenen, maar van een groot aan tal0 buitenplaatsen zijn nog de gebouwen, ruïnes of andere resten bewaard gebleven. In Heren van de Oude Rijn gaan historici Jan van Es en Bernt Feis op zoek naar de verhalen achter nog bestaande en verdwenen buitenplaatsen. Waarom werden ze langs de Oude Rijn gesticht en wanneer? En wat is er vandaag de dag nog te herkennen?
In Heren van de Oude Rijn komen alle plaatsen aan de Oude Rijn – van Utrecht tot Katwijk – uitgebreid aan de orde in de vorm van spannende verhalen en beschrijvingen. Ook bevat het boek 14 fiets- en wandelroutes met duidelijke routekaartjes, gericht op een breed publiek; binnenkort ook als route-apps te downloaden . Het eerste boek in Nederland dat vrijwel alle buitenplaatsen langs de Oude Rijn behandelt!
De Oude Rijn als trekvaart
In de Gouden Eeuw werd de Oude Rijn als trekvaart ingericht, een soort water-snelweg. Naast een jaagpad kwamen er honderd vaste bruggen, waardoor het vaar- en landverkeer enorm werd verbeterd en de reistijd naar Amsterdam en Den Haag werd gehalveerd. Hierdoor werd het nog aantrekkelijker om een buitenverblijf aan de Oude Rijn te stichten. Maar ook het bedrijfsleven profiteerde: langs de Rijn verrezen tientallen kalkovens en kleifabrieken. In Heren van de Oude Rijn is er dan ook veel aandacht voor sluizen en bruggen en ander technisch en industrieel erfgoed.
Eeuwige rust
Eeuwenlang drukten de heren (en dames) van de Oude Rijn hun stempel op het gebied. In de kerken kregen ze een prominent graf en in Katwijk aan den Rijn kregen de heren van Wassenaer Catwijck zelfs een graftombe voor de ingang van de begraafplaats; uiteraard met eeuwigdurende rechten… Ook voor deze grafcultuur is er veel aandacht in het boek.
14 wandel- en fietsroutes langs buitenplaatsen
Langs de Oude Rijn zijn – goed verstopt – nog ca 100 voormalige buitenplaatsen te vinden. Soms is het landhuis fraai gerestaureerd, maar soms resteert alleen nog maar een ruïne, een toegangshek of alleen nog maar een straatnaambordje. Vaak zijn ze fraai gelegen in een kasteelpark, polderpark of andere vorm van stadsgroen en in een enkel geval is het oorspronkelijke landgoed nog behouden. Langs deze parken en landgoederen zijn in totaal 14 wandel- en fietsroutes uitgezet met duidelijke kaartjes.
J. van Es en B.R. Feis, Heren van de Oude Rijn, boerderijen, burchten en buitenplaatsen, 2025, ISBN 978-90-9039675-0, 210 p., ca 365 afb., meer dan 50 routekaarten, € 24,95.
Zie hier, te bestellen bij levenderfgoed@ziggo.nl
Ik weet het, het boek gaat over buitenplaatsen langs de Oude Rijn, maar is het bekend dat de Oude Gracht in de stad Utrecht ook eigenlijk de Oude Rijn is? Ik woonde als student in de jaren zestig aan de Oude Gracht, en ik was daar best trots op en voelde me een patriciër aan de Herengracht in Amsterdam.
Er hebben heel wat stadskastelen langs de Oude Gracht gestaan, waarvan er nog één rest en duidelijk herkenbaar is , namelijk het middeleeuwse Huis Oudaen (Oude Gracht 99). Andere gedeeltelijk bewaard gebleven huizen of stadskastelen langs de Oude gracht of Oude Rijn zijn (zie Wikipedia) onder meer Kranestein (Oudegracht 55), Drakenburg (Oudegracht 114, waar een bekend Chinees restaurant was gehuisvest), Fresenburch (Oudegracht 113), Groot Blankenburgh (Oudegracht 121), Groenewoude (Oudegracht 151) en Het Keizerrijk (onderdeel van het Utrechtse stadhuis, hoek Oudegracht/Ganzenmarkt). Ik denk niet dat er ook maar een snippertje tuin van al deze kastelen is bewaard gebleven. Hoewel? Misschien weet Michiel Plomp hier nog een stukje groen aan te wijzen? CO
Dag Carla,
Leuk dat je aan de Oudegracht hebt gewoond in je studententijd.
Van de ooit grote tuinen behorend bij de Utrechtse stadskastelen is inderdaad weinig meer over. Tot de verbeelding sprekend was de grote 19de-eeuwse landschapstuin bij Huis Payenborch (Oudegracht 320). Eind 19de eeuw kwam het pand in bezit van de universiteit (tandheelkunde) en die heeft diverse gebouwen in de tuin gezet. Die zijn inmiddels weer vervangen door andere bebouwing w.o. een groot kinderdagverblijf. Toch kun je op die plek nog wel iets ervaren van een groene ruimte achter de grachtengevels, middels de zogenaamde Warendorftuin, een tuin gecreëerd op de plek van een voormalige papierfabriek. Die hoorde dan weer bij Oudegracht 334 (helaas geen middeleeuws stadskasteel).
Leuk Michiel, dank voor je aandacht en antwoord. Toch leuk om te weten dat de Oude Rijn / Oude Gracht sinds de middeleeuwen zo ‘n geliefde woonlocatie is geweest. CO.