Bosch en Hoven (Heemstede, ca. 1765), toegeschreven aan Jan van Varel. Bron: Noord-Hollands Archief, inzoomen.
Kerst en Oud & Nieuw gaat bij velen gepaard met het versturen van een mooie kaart. Tegenwoordig ook meer en meer digitaal. En over digitaal en mooie kaarten gesproken, hier een aantal ‘verstuurd’ namens Cascade. Klein op de weblog, groot door inzoomen via de link. Wat ‘stuur’ je dan? Er is zoveel moois. Ik heb vrij willekeurig uit een aantal archieven één kaart/ontwerp/tekening gepakt. Als voorbeeld de bovenstaande kaart van Bosch en Hoven te Heemstede. Een kaart, toegeschreven aan Jan van Varel en gedateerd met 1765. Met vele fraaie details als een reusachtige parterre voor het huis, de paden in rococo-stijl, de individuele bomen, de boomgaardbomen, de verschillende groenten in de moestuinen, het gevogelte in de menagerie, de koetsjes met paarden ervoor enz. En tot slot rechtsboven een uitbreiding, in vroeg-landschappelijke stijl. Met bomen en heesters op verscheidene wijzen getekend, een veelheid aan verschillende soorten. En als onderdeel van de vroeg-landschappelijke aanleg, een eiland. En op dat eiland begroeit met verschillende bomen en heesters, een hermitage, met een bank ervoor.
En als het dan over kaarten gaat, dan moet ook Caert-Thresoor, het Tijdschrift voor de Geschiedenis van de Kartografie in Nederland, even worden genoemd. Te meer daar de jaargangen 1982 t/m 2015 online staan, zie hier. Veel plezier met inzoomen en inlezen.
Jan Holwerda
‘Tekening van het plan van een braak te Ampsen’ (Laren Gld, ca. 1725) Bron: Gelders Archief, inzoomen.
Plattegrond van het terrein van de Nijverheidstentoonstelling (Utrecht, 1847), mogelijk door Van Lunteren Bron: Het Utrechts Archief, inzoomen.
Kasteel Liesveld te Nieuwpoort met ‘daktuin’ en directe omgeving (1716), Michaël van Dalen Bron: Nationaal Archief, inzoomen.
Plattegrond van de tuin en het huis Poppenroedeambacht aan de Seisweg te Middelburg (1771), Jan Arends Bron: Zeeuw Archief, inzoomen.
Tuinontwerp voor de mogelijk Warffumborg te Warffum (1680-1750), door mogelijk een Duits ontwerper. Bron: RHC Groninger Archieven, inzoomen.
Hoi Jan, Alweer een prachtige verzameling interessante kaarten schotel je ons voor. Ik vind het wel leuk hieraan wat vragen/opmerkingen te koppelen, in de hoop dat er mensen zijn die gaan reageren in de komende vrije week.
1. Kaart toegeschreven aan Jan van Varel. Ik speel even advocaat van de duivel: misschien is deze kaart ook wel van J.G. Michael of A. Snoek, qua tijd zou dat kunnen, maar is er iemand die kan uitleggen wanneer je nu slingerpaden rococo noemt? Ik heb het altijd (voorzichtiger) over een vooraankondiging van de landschapsstijl. Wat is er nu rococo aan die slingertjes? Ik zie niet de typische rococo-kenmerken uit de bouw- of interieurkunst terug. Rococo is veel eleganter zou ik zeggen.
Inderdaad echt vroeg-landschappelijk is die uitbreiding met bosje en eiland met hermitage etc. Als deze kaart echt van Van Varel is dan komt hij samen met Michael en Snoek ook wel in aanmerking voor één van de eerste Nederlandse landschapsarchitecten. Vooral de kaart van A. Snoek van een deel-parkaanleg (1761) van Huis te Bennebroek lijkt erg op de slingertjes van Van Varel.
2. Wat is een ‘braak’ te Ampsen? Het lijken mij allemaal boomgaarden en ornamentele boomgaarden.
3. Interessant ontwerp van terrein Nijverheidstentoonstelling, Utrecht, 1847. Zou ook een vroege L.P. Zocher kunnen zijn. Enig idee waar dit terrein zich bevond?
4. Kaart Liesveld. Leuke berceaus en loofpoorten!
5. Als ik me niet vergis noemt Jan Arends de vierkante diagonaal en kruisvormig verdeelde deeltuin rechts onder op het ontwerp van Poppenroedeambacht een Engelse tuin. Dit geeft hier ook al aan dat deze kaart gemaakt is in de tijd van de vroege landschapsstijl (1771). Zie ook meer slingerpaden.
6. Laatste ontwerp met omhaagde gesloten binnentuin. Het lijkt wel een giardino secreto. Scherpe scheiding tussen centrale tuin en tuinaanleg daarbuiten. Lijkt me een NIET-definitief ontwerp.
Ik hoop op meer reacties op deze prachtige kaarten die Jan voor ons verzamelde. Ik ga nu op stap naar Andalusia. WOW, Alhambra! CO
Deels natuurlijk al bekende kaarten, maar ging bij die gevallen om het kunnen inzoomen; lukt zo slecht in een boek.
1 is toegeschreven aan Van Varel op grond van gesigneerde en gedateerde tekening van de overtuin, https://hdl.handle.net/21.12102/fe5c0d9a-fb8e-11df-9e4d-523bc2e286e2
Duiding landschapsarchitect zou van toepassing zijn bij een ontwerp. Van Varel heeft de boel ‘gemeeten, bereekend en op kaart gebragt’ (aldus de kaart van de overtuin). Klinkt als de landmeter van een bestaande aanleg en niet de ontwerper. Maar het mooie is natuurlijk wel dat het vroeg-landschappelijke deel een heel vroege is.
2 ‘een braak te Ampsen’ lees ik als een braak liggend stuk (bouw)land
3 de Nijverheidstentoonstelling lag aan de Maliesingel, zuidzijde Nachtegaalstraat; Joke Smitplein en omgeving
5 Arends geeft het op de kaart aan als Bloem Parterre, zie ook deze afbeelding https://www.zeeuwsarchief.nl/onderzoek-het-zelf/archief/?mivast=239&mizig=261&miadt=239&miaet=14&micode=295&minr=11497809&miview=ldt
Ik vermoed dat met braak wordt bedoeld dat er geen gebouwen op staan
Hoi Jan,
Dank voor de nadere uitleg.
Die bloemparterre van Arendsz heet volgens de gravure Engelse bloemparterre, en dat is juist zo bijzonder in deze tijd (1771), dat woord Engels in dit geval.
Zie ook: https://gallery.castlephoto.info/picture/Middelburg_Poppenroede%20Ambacht%20-%20tuin%204%20-%20tekening%20Jan%20Arends%201772%20-%20HET01/category/939-middelburg_poppenrodeambacht