Driepuntsbrug op Stania State (Oenkerk). Foto: Michel Lafaille.
In de meest recente Golflengte, de nieuwsbrief van Michel Lafaille, wordt het boek Roodbaards Rijkdom besproken. Maar mijn oog werd vooral getrokken door de foto van de driepuntsbrug. Hierin herkende ik die van Stania State (Oenkerk), ook al omdat bij een bezoek in 2010 een arm was afgesloten en herstel zou volgen. Maar is de brug als op de foto het eindresultaat? Zal toch niet waar zijn! Gelukkig niet! Een meer recente foto van internet laat een ander beeld zien.
Driepuntsbrug op Stania State (Oenkerk), nog niet compleet geverfd.
Foto: Romke Hoekstra (www.waldnet.nl).
Staatsbosbeheer Noard Fryslan bevestigt dat de brugleuning als op de eerste foto slecht tijdelijk was en uiteindelijk ‘volledig is hersteld volgens het monumentale model…’. ‘Op de [tweede] foto is de brug nog niet helemaal geverfd. [nu wel] De brug is gemaakt van inlands eikenhout.’
Wat alleen al een brugleuning kan doen! JH
Driepuntsbrug op Stania State (Oenkerk), voor het herstel. Foto: Jan Holwerda.
Andere driepuntsbruggen…
Driepuntspunt van Fogelsanghstate (Veenklooster). Foto: Jan Holwerda
Driepuntsbrug van Vijversburg (Tietsjerk). Foto: Jan Holwerda.
Driepuntsbrug van Fraeylemaborg (Slochteren). Foto: Jan Holwerda.
Ik schrok me even dood, maar gelukkig het verhaal van Jan ging verder en SBB heeft het begrepen. Inderdaad wat een verschil. Uit alle foto’s die jan voor ons bij elkaar bracht, kunnen we meteen constateren, lijkt mij, maar dat staat ook al in het boek Roodbaard’s Rijkdom (onlangs verschenen), dat een driepuntbrug iets typisch Roodbaard en typisch Fries is. leuk zo’n provinciaal verschijnsel in de tijd dat we nu op zoek gaan naar meer regionale (nog even niet nationale) verschijningsvormen in de Nederlandse tuinkunst. Of is er iemand die een driepuntsbrug buiten Friesland / Groningen weet? Dat zou interessant zijn en dan zou meteen de vraag rijzen: is die brug beïnvloed door het werk van Roodbaard? Leuk om uit te zoeken? CO.
Typisch Fries gaat niet op met de Fraeylemaborg in het Groningse, maar beide provincies noem je natuurlijk al in een latere zin. Bij typisch Roodbaard is ook een vraagtekentje te plaatsen. Op het ontwerp voor het achterste deel van het park van Fraeylemaborg, door G.A. Blum en van voor 1821, staat ook een driepuntsbrug.
Was die brug van Blum een of de inspiratiebron voor Roodbaard?
Enne, dan hebben we de driepuntsbrug, oké moderne driepuntsbrug :-), in het park van Cannenburch (Vaassen Gelderland).
Als we dan (heel even maar) schakelen naar moderne driepuntsbruggen, dan lijken deze in Nederland tegenwoordig voornamelijk over kanalen te worden gelegd. Ik vond er twee:
In Veelerveen (Oldambt), waar een driepuntsbrug is gelegd op de plaats waar drie kanalen samenkomen: B.L. Tijdenskanaal, Mussel-A kanaal en Ruiten-A kanaal. http://www.0026.beeldbankgroningen.nl/beeldbank/weergave/record/?id=01fa0b78-d2d9-f58c-546a-245073fd8658
In Lemelerveld (Salland, tussen Raalte en Ommen), over het Overijssels kanaal. http://www.panoramio.com/photo/2765428
Gewoon, ter info.
HvdE
Ziet er fatsoenlijk uit. Overigens is het goed mogelijk dat de 3-puntsbrug zoals we hem kennen, ooit al eens is vervangen. Maar dat is ehhh… geen punt, het is ordelijk gedaan. Probleem bij de rustieke stijl is dat we nogal opgezadeld zitten met een ‘herstel’ dat in werkelijkheid een niet zo denderende aanpassing blijkt.
Rustiek luistert heel nauw. De achttiende eeuwse versie is meestal nogal ‘wild’ en de houten delen zijn smal (zie bijvoorbeeld de Van Drielst c.s. afbeeldingen van Elswout, en Van Laar). De negentiende eeuw gebruikt dikkere delen. De vroege twintigste eeuw gaat vaak over op nog dikkere delen, en op strikte regelmaat. Dat zie je dan ook nogal eens in gemeenteparken uit die tijd. Maar daarna hebben we met de onderschatting van deze stijl te maken en wordt er maar wat gedaan. ‘Veiligheid’, kosten en gebrek aan kennis zorgen er nogal eens voor dat we een heel vrije interpretatie zien. Vooral gemeentes maken er een zootje van.
De Rustieke Stijlen van de achttiende, negentiende en vroeg twintigste eeuw zijn in Europa ondergewaardeerd of zelfs onbekend. Deels wordt het lelijk bevonden, deels beseft men niet dat het hier om een heel expliciete stijluiting gaat die onvervreemdbaar bij de tijd hoort.
Het wordt tijd voor een publicatie over de Rustieke Stijl, zowel voor wat betreft tuinornamentiek, als daarbuiten. Cementrustiek wordt tegenwoordig al aardig bestudeert. Nu de rest nog.
Een kleine aanvulling uit de praktijk op bovenstaande reactie van Wim. Naast het gebruik van de juiste maatvoering en details (wat zet je dit weer dodelijk eenvoudig neer Wim…) is het vooral een probleem om het materiaal te bemachtigen. Voor de kneppels gebruik ik graag Hollandse eik en daarvan ook nog eens de takken die mooie kronkels vertonen. In de praktijk is het echt zoeken naar geschikt hout en vraagt het enorm veel tijd de takken te sorteren en te schillen. Het resultaat is optimaal als je het hout direct na de oogst kan schillen en sorteren. Het komt er feitelijk op neer dat 75% van het materiaal niet gebruikt wordt voor het object. Het kan verklaarbaar zijn dat de bouwer zelf houtverbindingen gaat maken van twee of meerdere kneppels waar het veel mooier en steviger is om natuurlijke splitsingen in de kneppels te sorteren en te gebruiken. Het lijkt simpel maar om de mooie vorken uit te zoeken en een bouwkundig juiste en estetisch mooie constructie te bouwen vraagt wel iets van de tuinbaas of timmerman. En dan nog het onderhoud….
Maar het beeld van de brugleuning op Stania State is natuurlijk…vele malen mooier. Het is aan architecten, onderzoekers en tuinbazen om deze rustieke elementen meer voor te schrijven en aan ons uitvoerders de plicht ons weer te bekwamen in dit ambacht. Wim heeft gelijk, ‘rustiek luistert heel nauw’! Maar alle inspanning wegen op tegen de enorme belevingswaarde.
Jan spreekt soms over een brug OP daar-en-daar, een anderkeer zegt Jan de brug VAN daar- en -daar.
Ik weet dat als men overeen persoon spreekt men zegt hij/zij woont OP landgoed….. Mijn vraag luidt : geldt dat ‘op’ ook voor voorwerpen of bijvoorbeeld een deel van een buitenplaats, (bv het Grand Canal opMarlot). Het zou kunnen dat men op, in, van enz. allemaal mag gebruiken, maar duidelijkheid zou toch wel gewenst zijn. Wie het weet mag het zeggen. Joost
Niet typisch Fries en ook al niet iets wat alleen in de noordelijke Nederlanden werd toegepast.
Kijk voor een ‘zuidelijke’ driepuntsbrug even op:
http://www.tuintertijd.nl/weblog/driepuntsbrug-in-de-tuinen-van-madame-vilain-xiv/
Deze is mogelijk ook nog eens vroeger als het Friese en Groningse exemplaar.
AvdD
In het Sarphatipark in Amsterdam is ook een rustiek bruggetje aanwezig, bij een soort waterval. Is dit cementrustiek ? Is er meer over het ontwerp bekend ? Is het goed gerestaureerd ?
Afbeeldingen uit 1891 en 1894 van Jacob Olie staan op het internet:
http://beeldbank.amsterdam.nl/beeldbank/indeling/grid?q_searchfield=olie+sarphatipark+steenstraat