Een mallejan op De Haar (Haarzuilens) Bron: www.haarzuilens.net
Het park De Haar werd aan het eind van de 19de eeuw ontworpen en aangelegd door de firma H. Copijn en Zoon, in samenwerking met architect P. J. H. Cuypers. Ruim 7000 volwassen bomen werden aangevoerd uit andere parken, om de wens van baron van Zuylen, namelijk om direct een volwassen park te krijgen, te vervullen. De bomen werden vervoerd met een mallejan, een vernuftige xe2x80x9ctreelifterxe2x80x9d om bomen te verplanten. Dit apparaat was in 1844 voor het eerst beschreven door George Greenwood (The treelifter- or- a new method of transplanting forest trees, zie ook Google books). De firma Copijn had deze waarschijnlijk nagebouwd. Zie ook de weblog van 14 augustus 2006.
De mallejan is in de loop van ruim een eeuw behoorlijk aangepast aan de moderne tijd. Zoxe2x80x99n modern apparaat kwam ik gisteren in Rhenen tegen. Daar werd een ca. 60-jarige linde verplaatst van het terrein achter het vorige gemeentehuis naar het Koningin Elisabethplantsoen, waarvan wordt beweerd dat het door Zocher (jr.?) is aangelegd (of beplant?). Ook nu verricht de fa. Copijn (Boomspecialisten) het zware werk. Zie de fotoxe2x80x99s van de linde hieronder: 1) vervoer linde op de moderne mallejan en 2) linde wordt op zijn nieuwe plaats geplant. Op de laatste foto is links van de linde de Cuneratoren en rechts de stadsmolen van Rhenen te zien. CO.
Verplanten met de moderne mallejan Fotoxe2x80x99s: Oldenburgers Historische Tuinen
Ik mag mijzelf gelukkig prijzen dat ik er op deze, of vergelijkbare wijze, er wel een paar honderd heb mogen verplanten. Voor de aanslag van de bomen is de gouden regel; “Wortel/kroon verhouding”. Een jaar voor de uitvoering wordt het verplanten al voorbereid door de boom gedeeltelijk los te graven en nieuwe haarwortels te laten vormen. Wanneer de boom een jaar later gelicht wordt is het vooral zelf nadenken in hoeverre de kroon wordt teruggenomen om de verhouding van de kroon aan te passen aan het verloren wortelgestel. Ik mocht mijzelf gelukkig prijzen een aanslagpercentage van boven de 90% te halen. Blijft mooi werk, spelen met de regels van je vak en snappen welke processen er gaande zijn in de bodem en in de boom. Kijk maar eens naar het oude plaatje op Haarzuilens, weinig takken in de kroon maar wel een gewenste takhoogte om een uniform beeld van de laan te krijgen. Ach, het gaat al weer te ver, kan hier wel een boek over schrijven. Leuk Jan, die malle voorbeelden uit de praktijk.
De afbeelding van de treelifter in het gescande boek op Google books is slechts deels zichtbaar. Hier de gehele afbeelding:
Ik heb in mijn carriere als bosbouwer hout uitgeleept met paard en ooit eens hout uitgereden met de malle jan. Ik heb echter nooit geweten dat de malle jan ook gebruikt werd als “treelifter”. Mooi leermoment.
Voordeel is dat er weinig bodemverdichting optreedt in tegenstelling tot de zware moderne materialen. Nadeel van de oude werktuigen is toch wel de arbeid die het oplevert.
Er zijn er zelfs nog enkele mallejannen in gebruik.
In de bosbouw was het een elegante manier om met paarden grotere stammen weg te slepen. Het mooie is dat met paarden de voeten van de bomen die je wil sparen minder beschadigen. In tegenstelling tot machines stoppen de paarden als er vergrote weerstand is tijdens het wegslepen en dan kun je dus om de bomen heen in plaats van er tegenaan te botsen.
Er zijn demonstraties van maar voerman Evert Leeflang is zelfs in te huren. Contactpersoon; Willem van Ommeren te bereiken via e-mail:
willemhoutwal@hetnet.nl
Misschien zijn ze ook nog te porren voor een verplantvraag.
Dat zou mooi zijn.
De Belg spreekt blijkbaar over 'boomezel'. Ik vond plaatjes van oude, maar ook van een moderne boomezel en kwam wat de laatste betreft op deze site terecht: Vartago treecare.
Leuk al die reacties, mij was het alleen maar te doen te laten zien dat die bomen die verplant worden met een lift afglijden naar hun plantgat en dat men dit waarschijnlijk voor het eerst deed op De Haar en dat ik het net weer tegen kwam, ook al zie je die lift niet duidelijk op de foto’s. Wel denk ik dat de apparaten die een boom verplanten (met een lift) niet door de war moeten halen met apparaten die boomstammen uit het bos slepen, hoewe3l die kennelijk ook mallejan genoemd worden.CO
Het is niet zo – mocht die gedachte postvatten – dat elke mallejan (ook ‘oets’ genoemd)geschikt was voor (ver)planten. In mijn jeugd reed regelmatig een mallejan door de straat voor vervoer van zware stammen naar de houtwerf Clerxsc (of Clercxs?) op de hoek. Twee flink grote wielen en de boomstam vrijwel in evenwicht opgehangen; achter een heel kleine wiel waarop nauwelijks gewicht drukte die door een man met een lange stok werd bijgestuurd. En altijd twee grote Brabantse knollen ervoor.Ik heb niet gezien hoe ze de boom eruit takelden, wel ging de boomstam direct in een waterbassin waar ze lang bleven liggen, zal iets met het later gebruik te maken hebben maar dat weet iemand van ons nog wel. Als jongetjes sprongen we van boom naar boom, en als die stam ging draaien dan moest je razendsnel zijn om niet te water te raken. Het mocht natuurlijk niet…Aggemaarleutet. JG
Waar zo’n weblog weer niet naartoe kan gaan.
Het wateren van het hout, of ook wel het uitlogen is niet meer dan het verwijderen van de in het hout aanwezige celsappen. Voor mooi wordt de stam in wat stomend, liefst brak, water gelegd. Het verdient de voorkeur om de wortelzijde stroomopwaarts te leggen zodat de sappen in de natuurlijke groeirichting kunnen worden afgevoerd. Goed gewaterd hout werkt minder na en is duurzamer dan ongewaterd hout. Het wateren duurt ongeveer 1 á 2 jaar. Iepen kleuren met wateren mooi rood/bruin (naar het kernhout) maar Essen worden weer niet gewaterd. Maar ja, we missen tijd en kennis om dit nog allemaal uit te voeren. In mijn beleving is de houtzagerij op Twickel een positieve uitzondering hoewel ook daar het looizuur van de eiken al snel als een vervuiling van het water wordt gezien. Maar ongetwijfeld zijn er nog veel meer vakmensen met liefde voor eigen- en duurzaam hout. Misschien kunnen ze wat aanvullen, ik ben natuurlijk ook maar een tuinkabouter met eigenlijk te weinig kennis van dit mooie product.
Misschien een onderwerp voor een groenplatform, wie weet. In ieder geval Joost, er zat meer achter dan jouw kwajongensstreken.
Ook bij houtzaagmolen “Het Jonge Schaap” bij Zaandam (NL) op museum De Zaanse Schans worden boomstammen geruime tijd gewaterd, gedroogd en daarna met windkracht ambachtelijk gezaagd. De praktijk om ter voorbereiding de boomstammen in water te leggen is essentieel voor de kwaliteit van het eindproduct.
ehhh dat stomend water uit mijn reactie,is natuurlijk stromend water. Om de hele handel nu naar een geiser in IJsland te verslepen!
Mijn vader was houthandelaar en had een zelling in de Hollandse IJssel waar ook het hout lag te wateren. Vaak lag het er jaren zodat er Wilgen en andere planten op groeiden. Ook toen al, jaren ’50-’60 was dit hout kostbaar. Veel van dit hout was al eens gebruikt als heipaal of als aanlegsteiger of anderszins. Het meesten van deze palen kwamen uit de Rotterdamse haven en binnenstad en een aantal van deze palen waren van zeer zeldzame houtsoorten en daardoor kostbaar. De meesten palen waren van Europese houtsoorten, de allerbeste kwaliteit hiervan werd gewaterd samen met de zeldzame tropische houtsoorten. De zeldzame soorten waren o.a. mahonie, palissander en andere tropische hardhoutsoorten. Na jarenlang in de zelling gelegen te hebben werden de mooiste houtsoorten gezaagd en kwamen daarna op een droogzolder te liggen wachtend op een koper. Mijn hart ging wat sneller kloppen bij het zien van de kwaliteit van het gebruikte hout op Clingendael. Mooie kwaliteit hout en vakkundig verwerkt. Het verzagen en timmeren van hardhoutsoorten is een vak apart. Mooi stukje werk is daar geleverd. De palen in de oude Hollandse havens en onder gebouwen in de binnensteden kunnen van een bijzondere kwaliteit zijn. Helaas is hergebruik te kostbaar geworden en gaat er momenteel een schat aan hout verloren Veel van deze tropische houtsoorten kwam uit de koloniën en vormen een mooie staalkaart van onze koloniale geschiedenis.