Vanuit Het Loo: Ponds and Fountains in Historic Gardens

Nederland is eeuwenlang toonaangevend geweest op het gebied van watermanagement en is dat tot op de dag van vandaag. Veel Europese tuinen zijn beïnvloed door Nederlandse ontwerpen die water als een belangrijk element hebben, maar de vaardigheden om ze te onderhouden en te beheren dreigen verloren te gaan. In deze tijd van klimaatverandering, met de grote schommelingen in de watervoorziening, worden veel tuinen voor nieuwe uitdagingen geplaatst.

As dinsdag, 16 januari, host Paleis het Loo de webinar ‘Ponds and Fountains in Historic Gardens‘. Dit is alweer het laatste webinar in het kader van Craft Skills for Garden Conservation, zie gardenconservation.eu. Of voor een rechtstreekse blik op het programma, klik hier.

In dit webinar presenteren we de oorsprong van enkele waterbeheertechnieken, het herstel ervan en de aanpassing aan de huidige behoeften. We behandelen de vaardigheden die tuiniers nodig hebben voor het dagelijks beheer van de waterpartijen die ze onder hun hoede hebben. De voertaal is Engels.

it will be recorded and made available on the project website‘, hier te vinden: gardenconservation.eu

 

Vrede Veldt (1761) Hk Schepper


Vrede Veldt (1761), Hk Schepper (Bron: Fondation Custodia, zie hier).

De Fondation Custodia kreeg als gift een schilderij van de hand van Hendrik Schepper, gedateerd 1761, met een buitenplaats met op de de hekpilaren ‘Vrede’ en ‘Veldt’. ‘Hoewel er een buitenplaats Vredeveldt heeft bestaan in de Beemster, in het huidige Purmerend, is het niet helemaal zeker of het afgebeelde huis ook daadwerkelijk daar gestaan heeft. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of er nog meer mogelijke locaties zijn.’ (RKD).
Aan de hand van advertenties kom ik op Vredeveld / Vreedeveld / Vredevelt / Vreede Veldt / Vredenvelt aan de Haarlemmerweg / Haarlemmertrekvaart ten westen van Amsterdam, op 1800 roeden. Een locatie aan het water (vaart) met onder andere een ‘kapitaale huizinge‘ en ‘coupel‘. In 1804 ter afbraak verkocht. Direct daarna werd het afbraakmateriaal te koop aangeboden. Op de kadastraal minuutplan 1821 komt de buitenplaats ook niet meer voor. Het was bezit van de Amsterdamse familie Luden.
Helaas vond ik geen (andere) afbeelding van die buitenplaats.
Jan Holwerda


Vrede Veld (De Beemster) (Bron: RCE)

Parkentoekomst met en voor Sonsbeek

Sonsbeek, de laatste jaren waren we er meermaals te gast. Daarom even dit bericht. Het is een prachtige locatie met een verleden en nu ook een toekomstgerichte visie. Afgelopen zomer kwam het eindconcept van de Parkenvisie: Sonsbeek Zypendaal Gulden Bodem. Parkentoekomst. Visie en ontwikkelingsplan gereed. Download hier. Het rapport is als al gezegd gericht op de toekomst. Maar ‘In historische parkbeschrijvingen (zie bijlagen) wordt gedetailleerder ingegaan op de ontwikkeling van de drie landgoederen.‘ Die bijlagen vind ik online niet terug. Maar eens opvragen bij de gemeente.

Post65 Landschapsarchitectuur


Ontwerp voor de Floriade in Zoetermeer, Michiel den Ruijter (1992) (Bron: Gemeentearchief Zoetermeer)

Bulletin KNOB 122 (2023) 4 is een themanummer betreffende ‘Post 65’.

Daarin een bijdrage van Natascha Lensvelt onder de titel Bemind maar onbekend. Landschapsarchitectuur in de periode 1965-1990.

Post 65 tuin- en landschapsarchitecten sloegen een brug tussen stad en buitengebied. Zij werkten op verschillende schaalniveaus en voor alle soorten gebruikers: van tuin tot industriegebied en van stedenbouwkundig plan tot ruilverkaveling. Ze wisten met hun analyse- en ontwerpmethoden uiteenlopende functies onder te brengen in een ruimtelijk samenhangend ontwerp. Ondanks hun grote en interessante productie blijft de huidige kennis en waardering van Post 65 groen erfgoed achter. Dit blijkt uit herontwikkelingsplannen van groengebieden en uit recent opgeleverde inventarisatierapporten van de grote steden waarin dit type erfgoed veelal ontbreekt. Kennis van theorievorming uit de landschapsarchitectuur, landschapsgeschiedenis en de architectuurgeschiedenis kan bijdragen aan een hogere waardering van Post 65 groen. Het Post 65 groen erfgoed is immers niet alleen vanuit cultuurhistorisch oogpunt interessant, maar kan ook bijdragen aan de verbetering van natuur en milieu op een wijze die past bij het Post 65 gedachtegoed.

Zie hier, met PDF download.
Hier het complete nummer.


Floriade in Zoetermeer

Rozenhof (Rotterdam)


Uitsnede Rozenhof (1773-1777, Rotterdam), Gio. Batta. Colomba (Bron: Stadsarchief Rotterdam)

Eerder citeerde ik al eens uit een advertentie uit de Rotterdamse courant van 9 april 1791. Met de te veilen buitenplaats Rozenhof bij Rotterdam (Kralingen). Toen ging het mij om de ‘Chineesche-, Turksche-, Engelsche- en andere Bosschen‘. Bij dat bericht heb ik, in twee delen, de ietwat vage scan van een vogelvlucht opgenomen (zie hier).

Stadsarchief Rotterdam bezorgde mij nu een zware scan. Scherper. Lekker inzoomen.

Nu nog eens kijken a.d.v. deze en een andere advertentie. Die uit 1791 noemt ook ‘een extra fraai beschilderd Salon … Menageryen … Goudviskommen, Slingerbeken …Tenten‘. En een uit de Leydse courant van 12 november 1810 spreekt over ‘een Chineesche paraplui Turksche tent, met klokkenspel, veld-coepel’.

De kaart dateert wel zo’n 15 resp. meer dan 30 jaar voor de advertenties…
Jan Holwerda


Uitsnede Rozenhof (1773-1777, Rotterdam), Gio. Batta. Colomba (Bron: Stadsarchief Rotterdam)


Uitsnede Rozenhof (1773-1777, Rotterdam), Gio. Batta. Colomba (Bron: Stadsarchief Rotterdam)

Paviljoen Welgelegen (Haarlem) door Goetghebuer


Pavillon De Harlem

In 1825 verscheen Verzameling der Merkwaardigste Gebouwen in het Koninkrijk der Nederlanden van P. J. Goetghebuer (prachtige achternaam, maar hoe vaak zal hij die moeten hebben spellen?). Het is een vertaling van het twee jaar later verschenen Choix des monumens, édifices et maisons les plus remarquables du Royaume des Pays-Bas van dezelfde P. J. Goetghebuer. In de boeken staat o.a. Paviljoen Welgelegen te Haarlem of zoals de Franstalige versie zegt: Pavillon de Harlem. Gezien de afbeeldingen, hierboven en hier direct onder, zijn er minimaal twee verschillende Franstalige edities uit 1827, met net verschillende ondertitels.


Pavillon D’Harlem

Verder zoeken levert in de Universiteitsbiblioteek Gent (België) zijn tekening met het onderschrift Roijal d’Haalem. Dat Roijal maakt het waarschijnlijk dat de tekening in de jaren 1808-1810 is gemaakt, ten tijde van Lodewijk Napoleon, koning van Holland. Bij een veiling is de koperplaat ooit aangeboden en verkocht. En tot slot bestaat er blijkbaar ook minimaal één ingekleurd exemplaar (zie hier).
Jan Holwerda


De tekening met Roijal d’Haalem

De koperplaat met Pavillon de Harlem

Buitenplaatsen bij de Rotte

Eerder was er al De Kralingse Buitenplaatsen van de 16e tot de 21e eeuw, zie hier. Nu Buitenplaatsen bij de Rotte. Een verloren Arcadië. nog te volgen is Buitenplaatsen aan de Rotterdamse Schie.

(OVERGENOMEN)
‘Buitenplaatsen bij de Rotte’ is na de ‘Kralingse Buitenplaatsen’ het tweede deel over de buitens in het huidige Rotterdam. Wederom opent zich voor ons een door de lezer nooit gedacht schouwspel. Afwisselend van kastelen uit de diepe middeleeuwen tot buitenplaatsen nog rond 1900 gebouwd. Vanaf waar de Rotte bij Terbregge Rotterdam binnenkomt tot aan de stadspoorten, de Hofpoort en de Delftse Poort, worden we meegenomen langs al het schoons dat hier geweest is, en helaas ook vrijwel allemaal weer verdwenen. De drie kastelen die hier lagen hadden een duidelijke beschermingsfunctie, naast een woonfunctie voor de families die ze bezaten. De buitenplaatsen waren een zomerse vlucht uit de vieze steden van vroeger, weggelegd voor de rijke bewoners. Behalve de verhalen over deze bezitters komen we hun pachters, hun arbeiders en bedienden tegen. De politieke gebeurtenissen van de zestiende tot de twintigste eeuw passeren de revue, en de kleine verhalen van ‘human interest’ vermaken ons. De auteur presenteert een spannende hypothese over het aanzien van het huis Lommerrijk en bewijst definitief dat huis Crooswijk in de achttiende eeuw nog een keer herbouwd is.
Enkele pagina’s ziet u hier.

Robert J. Ligthelm, Buitenplaatsen bij de Rotte. Een verloren Arcadië, 2023, € 34,95, 448 pp.

De Kwakkenberg (Nijmegen)

(OVERGENOMEN)
De wijk De Kwakkenberg is een bijzonder deel van de stad Nijmegen. Het is de meest bosrijke wijk en de meeste huizen en de erbij gelegen tuinen zijn erg groot. Bovendien is de gemiddelde welstand in deze wijk hoog. Maar De Kwakkenberg heeft ook een heel bijzondere geschiedenis. Omstreeks 1900 kwam de heuvelachtige, bosrijke zuidrand van Nijmegen als woonplaats in trek bij welgestelde gepensioneerden uit het westen van ons land en uit de koloniën. Eén man, de voormalige groothandelaar in steenkolen Joachimus van Houweninge, kocht tussen 1900 en 1936 aan de zuidoostrand van Nijmegen grote stukken bos en heide die hij vervolgens in ruime bouwkavels verkocht. Hierop verrezen luxueuze villa’s. Van Houweninge gaf een aantal straten de namen van zijn naaste familieleden. Met recht mag hij daarom de grondlegger van de Kwakkenberg worden genoemd. In dit boek wordt eerst een overzicht gegeven van de geschiedenis van de Kwakkenberg tot omstreeks 1900. Daarna wordt ruim aandacht besteed aan Joachimus van Houweninge (1859-1936): zijn herkomst, zijn gezin met vrouw en drie dochters en zijn leven in Nijmegen. Hij behoorde hier tot de bovenlaag van welgestelde protestanten en hij had een belangrijke positie in de vrijmetselaarsbeweging. In het laatste deel van dit boek wordt van tien villa’s de architectuur van het huis en van enkele tuinen beschreven en wordt het een en ander verteld over de vaak bijzondere levens van de stichters en eerste bewoners.

Klaas Bouwer, De Kwakkenberg en zijn grondlegger Joachimus van Houweninge. De geschiedenis van een Nijmeegse stadswijk, 2023, ISBN 9789074241533, € 24,99, 256 pp.

Hoevelaken. Een Veluwse heerlijkheid

(OVERGENOMEN)
Het Veluwse dorp Hoevelaken kent een lange geschiedenis. In het jaar 1132 gaf de bisschop van Utrecht een ontginningsconcessie uit voor dit gebied. Dat document markeert het begin van de omvorming van toen ‘onbebouwd en onnut’ land, tot nu een welvarend woondorp. Tot de Franse Tijd was Hoevelaken één van de weinige heerlijkheden op de Veluwe en kende een vrij grote bestuurlijke autonomie. De opvolgende adellijke families die eigenaar waren van de heerlijkheid hebben een groot stempel op het dorpsleven gezet. Zowel in bestuurlijk als kerkelijk opzicht was hun invloed verstrekkend. Na de komst van het koninkrijk veranderde in dat opzicht in de 19e eeuw feitelijk nog niet veel. Pas in de 20e eeuw verdween de feodale sfeer in het dorp. In de tweede helft van die eeuw is het agrarische karakter in een rap tempo verdwenen. In dit boek geeft Aart Veldhuizen een inkijkje in de geschiedenis van de ontginning van het dorp, de families die eigenaar waren van de heerlijkheid, het bestuur, de godsdienstige situatie en de agrarische samenleving. Al wandelend over de lange dorpsstraat vertelt hij over de boeren en burgers die in de loop van de eeuwen daar in voor- en tegenspoed leefden.
Klik hier om deel in te zien.

Aart Veldhuizen, Hoevelaken. Een Veluwse heerlijkheid, 2023, ISBN 9789464550610, €29,00, 340 pp.