Kasteel Engelenburg (Brummen)  Bron: kasteelengelenburg.nl

Voorgaande jaren was er een Landheer voor een Dag in de gemeente Rheden. Dit jaar is er een in de gemeente Brummen; op zondag 5 juli 2009. Een zestal landgoederen is opengesteld: Kasteel Engelenburg, Huize Voorstonden, landgoed Spaensweerd, De Wildbaan, Het Leusveld en Huis te Eerbeek. Er vinden allerlei activiteiten en wandelingen met aandacht voor de geschiedenis plaats.

Natuurlijk is het wat anders dan een Cascade excursie, maar goed denkbaar dat een aantal van deze landgoederen niet al te vaak toegankelijk is, dus hier ligt een kans.

Meer informatie is te vinden op www.landheervooreendag.nl en de gemeente Brummen plaatste stukjes over de geschiedenis van de landgoederen: Engelenburg, Voorstonden, Spaensweerd, Wildbaan, Leusveld

Buitenplaats Spaensweerd (Brummen)  Bron: spaensweerd.nl

Rensumaborg (Uithuizermeden)  Foto: Carla Oldenburger

Dit jaar vierde Cascade haar langste dag op de Rensumaborg. We waren te gast bij Ans en Ate Meijer. Schitterend weer, een overheerlijke maaltijd (heel veel dank aan de broers van Ate!) en als grote verrassing een tuinkoepel op het bergje achter het huis, naar een voorbeeld van Gijsbert van Laar. Jullie zien op de foto ons hier allemaal bovenop de berg zwaaien naar de ongelukkigen die hier niet getuige van konden zijn. Ans, Ate sr en Ate jr hebben ons natuurlijk ook rondgeleid op hun borgterrein en zo hoort het ook op de Cascade-Midsummernight.

De eenvoudige Frans classicistische aanleg uit de eerste helft van de 18de eeuw (Allert Meijer?) loopt langs een middenas, die loopt over de toegangslaan, dwars door het huis, en achter het huis over de middenas van een moderne geometrische tuin (Alberta Roodzant), over een weide en een vijver, naar de seringenberg met slakkengang en koepel. Deze laatste is een kopie uit Van Laar’s Magazijn van Tuin-sieraaden (1802-1809), Plaat LX? Nog meer over de geschiedenis van de buitenplaats? We kregen allemaal een hoofdstuk over de geschiedenis van de borg en het borgterrein, geschreven door de borgvrouwe Ans Meijer-Reinders zelf, uitgedeeld, zodat we thuis de hele geschiedenis nog eens rustig konden nalezen. De titel van het boek waaruit dit hoodstuk afkomstig is, zal nog volgen.

Nogmaals hartelijk dank Ans en Ate, namens allen. CO

Tuinkoepel van Rensumaborg (Uithuizermeden)  Foto: Carla Oldenburger

Vanaf 1 april is buitenplaats Trompenburgh te xe2x80x99s Graveland op de eerste zondag van de maand weer te bezoeken. Zie hier voor inschrijving van rondleidingen.

Eigenaar Cornelis Tromp (1629-1691) heeft zich in de koepelzaal laten afbeelden samen met zijn vader Maarten Harpertsz Tromp (1598-1653), zijn vrouw Margaretha van Raephorst (met haar gehuwd in 1667) en Neptunus. Tromp was beter op zee dan op het land of zoals Constantijn Huygens dichtte over hem: Hij sitt op ’s Gravenland, die t’scheep veel wond’ren dee: Hij waer veel dienstiger, dunckt mij, op ’s Graven Zee. In 1679 werd Tromp benoemd tot luitenant-admiraal-generaal van de Republiek.

Op een oude tekening ziet men heel duidelijk dat de flankerende eilanden rondom met scheerheggen zijn beplant.

Het eerste huis op deze plek is gebouwd in 1654 door Joan van Hellemondt, de eerste echtgenoot van Margaretha van Raephorst. Dit huis is in 1673 verwoest door de Fransen, waarop Cornelis Tromp en zijn echtgenote, inmiddels weduwe van Joan van Hellemondt, na 1677 een nieuw huis lieten bouwen, dat eerst de naam Syllisburg droeg. Deze naam had te maken met Trompxe2x80x99s adelijke titel (graaf van Syllisburg) die hij in 1676 van Christiaan V van Denemarken had gekregen.

Dit huis bestaat nog steeds en vrijwel in zijn oorspronkelijke gedaante. De indeling van de buitenplaats vertoont in grote lijnen eveneens nog steeds structuren uit deze Hollands classicistische periode. Op een plattegrond uit 1704 is te zien dat de plaats door een middenas in twee gelijke delen is verdeeld. Twee eilanden omgeven door hagen en beplant met opgaande bomen, flankeren het huis. Op de hoofdas lag en ligt nog steeds een grote cirkelvormig centraal bassin, toen omgeven door eerst cirkelvormige hagen, gevat in een vierkant van driedubbele hagen. Deze xe2x80x9cmiddenparterrexe2x80x9d was ook weer omlijst door xe2x80x9cbeddenxe2x80x9d  beplant met plantagebomen. Gelijkenissen met de 17de eeuwse tuinen op Het oude Hof (Paleis Noordeinde) en Hofwijck dienen zich aan.

Wacht maar, ik zal het eens gaan uitwerken, want het is beslist heel interessant. Over latere eeuwen en de omvorming in landschapsstijl ook later meer. Een voorproefje is op de fotoxe2x80x99s te zien. Een tekening (uit het begin van de 18de eeuw?  van wie?) en een foto van een van de twee eilanden zoals we er nu vanaf het dak tegen aan kijken, met een tuintje in architectonische stijl van A. Metzger. Deze weblog is alleen bedoeld om te informeren over de mogelijkheid tot bezoek. CO

Hier kijkt men op een van de flankerende eilanden met een tuintje ontworpen door A. Metzger

Zondag 31 mei, Dag van het Park 2009.
Maandag 1 juni, Dag van het Kasteel 2009

De Dag van het Park is een initiatief van de ANWB (sinds 2005). Deelnemende gemeenten geven zelf invulling aan de Dag van het Park. Dit jaar onder het thema ‘Spring  in het park’. De website Dag van het Park geeft de deelnemende gemeenten weer en via links komt u op de programma’s.

Dag van het Kasteel vindt plaats onder de vleugels van de Nederlandse Kastelenstichting. Op ruim 80 locaties in Nederland, op en rond de Tweede Pinksterdag. Dit jaar is het thema Het Historisch Interieur. De website van de Nederlandse Kastelenstichting laat zien welke kastelen deelnemen en wat de programma’s zijn.  JH (voel me nu net Meta van Lekker weg in eigen land)

De waterval van Beekhuizen (Velp)  Foto: Laura Fokkema
Daar waar ca. 1790 de grote waterval als op het Cascade logo was.

Na het bezoek van afgelopen zaterdag aan Biljoen restte ons Beekhuizen. Natuurlijk, zou ik zeggen en dat in vele opzichten. Hoe kan het allemaal lopen, nog geen twee jaar geleden op excursie met de Hogeschool Utrecht. Een excursie met Trudi Woerdeman, en wat voor een! Na een geweldige hoosbui werd het droog, het water stroomde langs alle wegen door Velp, behalve waar het hoorde te lopen. Starten bij de waterval die we allemaal zo vaak afgebeeld zien, wat een teleurstelling, zelfs de regen kon er geen verandering brengen, het beeld van het lekkende kraantje van Beekhuizen, ik zal het nooit vergeten. Door de modder ploeteren naar de eerste plek van betekenis; Philemon en Baucis en een gedicht van Trudi. Dus zo was het park bedoeld en zo hoor je het te beleven. De natte modderpaden veranderde in spannende weggetjes en kruiste de romantische beekjes met een gecreëerde schoonheid. Trudi verstaat de kunst je een park te laten beleven en dat hebben we gedaan. Mijn eerste ervaring met het park Beekhuizen, en wat voor één!

De tweede ervaring komt in geschrift. Met het tuinhistorisch onderzoek naar landgoed De Viersprong struikelen we ( Arinda en ondergetekende) over een brief van de dochter van de Utrechtse burgemeester H.M.A.J. Van Asch van Wijck. Zij beschrijft op 2 juli 1838 het landgoed Biljoen als volgt;
xe2x80x9dWaarde Papa, Onze reis is zeer plezierig en voorspoedig geweest, en u kent Gelderland te goed, om niet te begrijpen, welke indruk zijne lieve plaatsen op mij gemaakt hebben. Vooral trof de bevallige ligging van Arnhem mij zeer. Ook de omstreken van Velp zijn beelderig schoon en Rosendaal waar wij gisteren naartoe zijn geweest vond ik ook zeer lief. xe2x80xa6xe2x80xa6 Ik heb gisteren op Biljoen gewandeld alwaar ik het zeer lief vond. xe2x80xa6..    Uw onderdanige en gehoorzame dochter, C.A.A.L Van Asch van Wijck
Ook toen was Biljoen en het gehele Gelders Arcadië in trek om te wandelen en te bezichtigen, kortom zoveel is er niet veranderd. Al was het dat mijn dochter nog nooit een brief op deze wijze ondertekende!

Beleving is het sleutelwoord voor mij als het gaat om Beekhuizen. Een mooie dag en na het prachtige Biljoen van binnen te mogen aanschouwen, zijn we er klaar voor. Een kleine excursiegroep werd gevormd om onze webmaster die natuurlijk zijn huiswerk weer had gedaan. Op naar het romantische Beekhuizen.
Helaas voor iedereen spatte de romantische zeepbel na vijf minuten uiteen toen duidelijk werd dat Jan niet alleen snel kan beschikken over kaarten en gegevens maar ook beschikt over een bijzonder snelle pas. Her en der zagen we prachtige cascade’s en vonden we snel het punt waar de inlaat was geregeld om de beekjes op het landgoed Biljoen te kunnen voeden. Nadat Laura bij de eerste oversteek net niet in de beek belandde was het duidelijk, xe2x80xa6 dit wordt werken vanmiddag.  Aangekomen in het park Beekhuizen kwamen de eerste kaarten boven water en werd op, geheel democratische wijze, door Jan xe2x80x9cvoorgesteldxe2x80x9d een route van twee uur te lopen. Toen we wilde antwoorden bleek Jan reeds op weg.  Het gemêleerde gezelschap van zes mensen was precies groot genoeg en voorzien van voldoende inhoud om nu eens te gaan kijken wat er nog te vinden is van het oude park en wat er nu eigenlijk mee zou moeten gebeuren. Moet gezegd, het gezelschap was dermate interessant qua samenstelling dat ieder park bij voorbaat al een succes zou zijn. Ieder kijkt vanuit zijn of haar eigen vak of interesse naar het park, ieder heeft er ook zijn eigen mening over. En ieder denkt weer aan andere mogelijkheden en heeft andere inzichten. Samen kom je dus verder, een beetje verderxe2x80xa6? Nee, stappen met zevenmijlslaarzen.

En wat we dan wel zagen? Oude paden, open dicht verhoudingen, plekken met sierheesters, cascade’s, bruggen, doorzichten xe2x80xa6 we zagen restanten van tuinkunst. Waar we over spraken? Voornamelijk over de noodzaak deze schoonheid met anderen te delen en mensen te wijzen op hetgeen hier is gemaakt. Kijken met andere ogen, de schoonheid van een oude boom, de dynamiek van water, de verbazing over een aantal scheef geplante bomen in de oevers. Hoe is het gemaakt, wat was de bedoeling, hoe er nu mee om te gaan? Zelf kijk ik als tuinbaas vooral naar de uitvoeringsmogelijkheden en problemen die gaan ontstaan tijdens het werk. Hoe te voorkomen dat reconstructie ontwaard in een afbraak van alle natuur- en cultuurwaarden. De herstelde cascade’s op Laag Oorsprong hebben bij mij nog steeds de uitwerking, was er maar nooit aan begonnen. Hoe het zware materieel zijn sporen achterliet in de bodem op de Cannenburgh, dat mag hier toch niet gebeuren. Meest waardevol van deze middag, een heerlijke wandeling met experts in historisch groen, praten over en begrijpen van elkaars standpunten en gedachten. Een verrijking voor de geest.  Richard Zweekhorst

Meer foto’s, gemaakt door Laura, staan op Picasaweb.

Blik van boven de cascade over de grote vijver  van Beekhuizen (Velp).  Foto: Laura Fokkema

Buitenplaats aan de Vecht, Isaac Ouwater (1789)  Bron: Museum Maarssen

Uit persbericht van Museum Maarssen

Tentoonstelling: ‘DE TOEGANG NAAR RIJK BEZIT, Hekken van buitenplaatsen aan de Vecht’
Periode: van 22 april 2009 tot en met 3 januari 2010

Een tentoonstelling over de rijk gedecoreerde toegangshekken en zogenaamde xe2x80x98waterhekkenxe2x80x99 bij de buitenplaatsen.

Deze indrukwekkende hekken zijn karakteristiek voor de bloeiperiode van de buitenplaatsen in de Vechtstreek (in de 17e en 18e eeuw).
Dit begon met houten hekken, in de periode daarna smeedijzeren en gietijzeren hekken. Deze waren niet zozeer als xe2x80x98verdedigingxe2x80x99 (defensief), maar als toegang tot de buitenplaatsen:  een doorkijk naar rijk bezit, die één geheel vormde met architectuur en tuinaanleg.
De vervaardiging van de smeedijzeren en gietijzeren hekken kan de Gouden Eeuw van de smeedkunst worden genoemd: variërend in stijl van eenvoudig classicistisch tot uitbundig rococo. Een aantal is gemaakt door grote kunstenaars als Jean Tijou en Daniël Marot vaak naar voorbeeld van de Franse hekken bij adellijke tuinen en kastelen.

Ook aan de rivierzijde van de buitenplaatsen was vaak een hek: een waterhek. Bezoekers konden daar aan land.
Zeldzamer was een waterbank, een soort steigerterras aan het water.  Hier kon men afmeren met de boot, maar ook zitten, thee drinken en kijken naar wat er zich afspeelde op de Vecht. De functie was vergelijkbaar met die van de theekoepels; kijken en bekeken worden, maar dan in de open lucht.

Detail uit bovenstaand schilderij

Een persoonlijke noot. Ik vond de tentoonstelling Panorama Vechtstreek, met kaarten, vogelvluchten, gravures enz (in 2006) heel geslaagd. Die van vorig jaar, Buitenplaatsen aan de Vecht, nieuwe rijken in de 17e & 18e eeuw, vond ik minder. De ruimte is beperkt, de tentoonstellingen ook, dus combineer een bezoek met andere activiteiten. Huur bv een fiets in Maarssen, fiets langs de oostelijke oever naar het noorden en langs de westelijke terug. Maak i.i.g. geen lange rit voor enkel de tentoonstelling.  JH

Boom en Bosch (Breukelen), D. Stoopendaal (1710-19)  Bron: Museum Maarssen

Op 23, 24 en 25 april 2009 vindt in Den Bosch wederom de Nederlandse Restauratiebeurs plaats. Zoals gebruikelijk in de Brabanthallen. De beurs is een ontmoetingsplek voor monumenteigenaren, vakmensen en geïnteresseerden in cultureel erfgoed. Tuinhistorisch Genootschap Cascade zal evenals twee jaar geleden weer van de partij zijn. Onze ervaring is dat we van deze Beurs geen nieuwe vrienden hoeven te verwachten maar wel meer bekendheid en dat is toch de moeite waard als we onze stem op het gebied van de bestudering van de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur blijvend willen laten horen. We zullen dit jaar een stand delen met de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond (KNOB), onze Rode Zuster. Ons standnummer is 605E, te herkennen aan een grote affiche van de tuin van Paleis Het Loo en een power point presentatie over de geschiedenis van de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur in perpetuum mobile.

Tip: 50% korting op de toegangsprijs (xe2x82xac 10,-) door een reductiekaart te printen; via de website restauratiebeurs.nl

De opbouw van het ‘waterwerk’ bij de Rustplaatsen (2009)
Foto: Robert Jan Nieuwland

Vrijdagmiddag 16 januari 2009 vond de eerste Studie op Locatie (SOL) plaats, in de tuin van paleis Het Loo, Apeldoorn.

De Casus was de navolgende: in de zomer van 2003 werden de restanten blootgelegd en archeologisch bestudeerd van een klein complex op en ter weerzijden van de middenas van Het Loo, vlak achter de colonnade, de huidige noordelijk afsluiting van de baroktuin. Dit bleken de fundamenten te zijn van de zgn ‘Rustplaatsen’ die de afsluiting vormden van de tuinen van paleis Het Loo, aangelegd door koningstadhouder Willem III, midden jaren negentig van de 17de eeuw (1693-1697), kort na de aanleg van de boventuin.

Na uitvoerig onderzoek en documentatie werd overlegd hoe met het aangetroffen complex om te gaan: (opnieuw) afdekken met zand, conserveren en in het zicht houden van de fundamenten of reconstructie van het verdwenen opgaande werk met behoud van de aangetroffen substantie.
De Rijksgebouwendienst, verantwoordelijk voor de bouwkundige instandhouding van PHL, museum PHL, de archeologische dienst van de gemeente Apeldoorn en de RACM werden het eens met de keuze om in dezelfde lijn als de restauratie van paleis Het Loo en de heraanleg van de baroktuin, het laat 17de-eeuwse voorkomen van de rustplaatsen te reconstrueren.

Na verkregen vergunningen en laatste archeologische werkzaamheden zijn de werkzaamheden daartoe in december j.l. gestart en thans in volle gang. In het komende voorjaar zal de bouw worden opgeleverd en de opening, als laatste afsluiting van de herstelde baroktuin, wordt voorzien eind juni 2009, wanneer zal worden gevierd dat paleis en tuinen van Het Loo 25 jaar geleden (1984) na restauratie voor het publiek werden geopend.

Ik hoop dat SOL deelnemers willen reageren met ervaringen, gedachten, vragen en wat al niet meer.  JH

Zie ook de eerder weblog van 13 maart 2006

Gezicht der Rustplaatsen, en nieuwe veranderingen te zien van achteren over den
Generalen Tuin, uit Conspectus novi praetorii ex accurata delineatione Jacobi
Romani ; Petro Schenk, sculptore, Petrus Schenk & Jacob Roman (1702)
Bron: geheugenvannederland.nl

Afbraak van de vestingwerken, met op de achtergrond de Kronenburgertoren en de spoorbrug (1879)
Rudolphus Lauwerier  Collectie Museum Het Valkhof (bron / groot)

Afgelopen zondag de tentoonstelling Lauwerier en Korfmacher in Valkhofmuseum te Nijmegen bezocht (even een uurtje, lang leve museumjaarkaart).

Een tentoonstelling met 65 foto’s, aquarellen en schilderijen van twee Nijmeegse kunstenaars, de amateur-schilder Rudolphus Lauwerier (1797-1883) en de fotograaf Gerard Korfmacher (1835-1914), die ieder de vestingwerken van Nijmegen voor of gedurende de afbraak vanaf 1874 vastlegden. Een tentoonstelling die iets biedt voor de geinteresseerde uit Nijmegen of omgeving en niet zo zeer tuinhistorische objecten kent. Dat wil zeggen, niet specifiek tuinhistorisch, maar toch wel leuk aangezien vestingwerken nogal eens de basis voor een reeks van tegenwoordige parken vormten. Zo ook in Nijmegen: Kronenburgerpark, Hunnerpark / ’t Valkhof, de Singels.

Na aanname van de nieuwe Vestingwet in 1874 volgde voor o.a. Nijmegen opheffing van de vestingstatus. Eindelijk mocht Nijmegen uit z’n wallen breken. In 1876 begon de afbraak en deze werd vier jaar later voltooid. Rond 1875, kreeg Korfmacher van het Nijmeegse gemeentebestuur de opdracht om een serie foto’s van de vestingwerken te maken. In dezelfde periode, vooral tussen 1876 en 1880, maakte Lauwerier meerdere aquarellen en schilderijtjes die de sloop van de Nijmeegse vestingwerken als onderwerp hadden. De Lauwerier veroorloofde zich overigens wel regelmatig artistieke vrijheden, maar het zijn juist zijn werken die een beeld van de afbraak en de schaal daarvan bieden.  JH

Zie ook Ivens foto’s, weblog 8 apr. 2007.

Afbraak van de buitenpoort van de Hezelpoort, met op de achtergrond de Kronenburgertoren (1876)
Rudolphus Lauwerier  Collectie Museum Het Valkhof (bron / groot)