De wethouders van de gemeenten Wageningen, Renkum, Arnhem, Rozendaal en Rheden ondertekenden het convenant Nieuw Gelders Arcadië en staan met de top 5 kansen in de hand (2011)  Foto: Gelders Genootschap.

In 2011 verscheen Gelders Arcadië: atlas van een buitenplaatsenlandschap, eindredactie Elyze Storms-Smeets. Tevens verscheen Gelders Arcadië: kansen voor Gelders Arcadië. Een inspiratie- en stimulansboek voor ruimtelijke ontwikkelingen in het Gelders Arcadië. Zowel voor het individuele landgoed als de collectieve landschappelijke kwaliteit. Nieuwe ontwikkelingen moeten worden gebruikt als kansen voor opwaardering van historische kwaliteiten.
Dit kansenboek was alleen als papieren exemplaar alleen verkrijgbaar bij Gelders Genootschap, maar is nu digitaal verkrijgbaar: download, zie hier.

Aly van der Mark bracht de afgelopen jaren de vergeten tuinen van Vlaskamp onder de aandacht. Zij vond in de grootboeken van kwekerij Bosgra lijsten met geleverd plantmateriaal door Vlaskamp besteld. Zij spitte de kloeke grootboeken door en kwam tot de slotsom dat Gerrit Vlaskamp meer dan 350 orders heeft geplaatst voor tuinen in Friesland, Groningen en Drenthe. Zij heeft vervolgens adressen bij de leveringen gezocht. In samenwerking met Jan Piet de Boer van Landschapsbeheer Friesland is een selectie gemaakt. De geselecteerde tuinen in Friesland zijn door Stieneke van der Wal en  Anne Wolff geïnventariseerd. Ietse-Jan Stokroos bezocht de Groningse tuinen. Het is geen tuinhistorisch onderzoek maar een inventarisatie op basis van de Bosgralijsten met geleverd materiaal. De inventarisatie leverde veel vragen op, die hopelijk nog eens worden onderzocht. De Bosgralijsten op zich zijn al een onderzoek waard.

Download Vlaskamptuinen in Friesland en Groningen Inventarisatierapport van parken en tuinen van Gerrit Vlaskamp

Stieneke van der Wal en Anne Wolff

Zie ook online kaart en o.a. ook verslag per geïnventariseerde tuin.

In deze uitgave wordt een nog niet eerder gepubliceerd tuinontwerp besproken en toegeschreven aan Johannes Montsche (1734-1799). Het ontwerp was vrijwel zeker bedoeld voor het buiten Landskroon in Weesp.

Voor de buitenplaats Landskroon werd in 1798 een bestek van grondwerken vervaardigd, in opdracht van Hans Hendrik van Haersma (1760-1825), wat bewaard is gebleven. Prachtig en uniek materiaal!
Ook hieraan wordt in deze uitgave aandacht besteed; het bestek bevat niet alleen zeer waardevolle gegevens omtrent Montsche, maar tevens zeer interessante informatie over de uitvoering en werk- en taakverdeling bij het aanleggen van een tuin aan het eind van de achttiende eeuw. Er blijkt een samenwerking met Harmen de Vries (1753-1837). Van deze, tot heden onbekende, (tuin)architect zijn vier ontwerptekeningen bewaard gebleven, waarvan drie bedoeld zijn voor de aanleg van enkele buitens, waaronder een eveneens voor Landskroon in Weesp. Deze ontwerpen, die nog niet eerder werden gepubliceerd, worden in deze publicatie besproken.

Ook heeft De Vries of zijn zoon Pieter (1784-1860), die ook als architect en landmeter werkzaam was, bemoeienis gehad met de buitens Hey-lust, Hilverbeek en Spiegel-Rust, in ’s-Graveland, Beek en Hoff aan het Gein (Abcoude) en Zwaanwyck in Nigtevecht.

Arinda van der Does, Johannes Montsche & Harmen de Vries, TuinTerTijd II, Netterden 2013. ISBN: 978-90-820550-0-9. 28 p., volledig in kleur. € 13,25 excl.verzendkosten.
Te bestellen via info@tuintertijd.nl.

Afgelopen week verscheen het Cascade bulletin 2012-2.
Het bulletin opent met een lange bijdrage van Carla en Juliet Oldenburger over Hollandse tuinkunst in Rusland. De  invloed van de Hollandse tuinkunst op de Russische wordt aangetoond en de opvattingen van Russische en  Nederlandse tuinhistorici over de kenmerken van Hollandse tuinen in Rusland worden vergeleken.
Een tweede kort artikel, over Beeckestijn, is van de hand van Jan Holwerda. De overbekende plattegrond van Beeckestijn vermeldt Gemeeten Geteekend en in dese Stand gebragt, door den Architekt, J.G. Michael, 1772. Het blijkt echter dat de tekening van de tuin al in 1770 is vervaardigd.
Een drietal recensies sluiten dit bulletinnummer af: over De Kemnade Een sieraad voor de omgeving, Kasteel Groeneveld Buitenplaats voor stad en land  en Welgelegen, biografie van een Copijn-huis.

Direct ook maar even twee correcties:
p.8 : Paviljoen Welgelegen is niet door Peter de Grote bezocht, de bouw van dit landhuis startte pas in 1785; wel bezocht hij de Haarlemmerhout.
p. 51: Het boek Welgelegen, biografie van een Copijn-huis is niet is 2010, maar in 2011 verschenen.

Onlangs is de gids Historische Buitenplaatsen uitgekomen. Het wil een lijst zijn van de 551 complex beschermde buitenplaatsen. In het kader van Het Jaar van de Historische Buitenplaats had Jan Holwerda al op de website van het Jaar van de Historische Buitenplaats een lijst van alle complex en niet-complex (beschermde) historische buitenplaatsen geplaatst en deze voorzien van een kaart van Nederland waarop alle zijn aangegeven. In het boek zijn al deze complex historische buitenplaatsen in Nederland, zoals die vastgelegd zijn in het monumentenregister nu opgenomen. Zie www.buitenplaatsen2012 of veel uitgebreider de redengevende omschrijvingen van buitenplaatsen in het monumentenregister, maar hier staan de buitenplaatsen weer niet bij elkaar en moet je ze één voor één via een zoekschempje selecteren.
Dit overzicht in boekvorm is dus handig, hoewel je kunt je afvragen waarvoor. Alle zijn beschermd maar vele niet toegankelijk, dus het is niet te hopen dat een geïnteresseerde wandelaar te laat tot die conclusie komt.
Gelukkig geven de korte bijgevoegde teksten soms een kleine aanvulling op het monumentenregister: waar mogelijk wordt de betekenis van de naam van de buitenplaats uitgelegd. Maar veel wordt hierbij vermoed en verondersteld. En het nadeel daarvan is natuurlijk dat iedereen die gegeven uitleg gaat overschrijven. Dus pas op en gebruik ook je eigen verstand en de voorhanden zijnde (etymologische) woordenboeken.
De beschrijvingen zijn gerangschikt per provincie (volgorde met de klok mee, te beginnen in Noord-Holland) en secondair op plaats, dus pas op niet per gemeente. De structuur van de teksten had wat strakker gekund. De ene keer wordt een architect of tuinarchitect genoemd; de andere keer niet. Evenzo met eigenaren en opdrachtgevers door de eeuwen heen. Alle plaatsen zijn voorzien van een foto: meerdere personen, onder wie voor Cascade bekenden, hebben welwillend foto’s geleverd.
Zonder het Jaar van de Historische Buitenplaats was dit boek er niet geweest. Door de min of meer geografische aanpak is het boek misschien een goed startpunt zijn voor de grote lijn van de Nederlandse tuinkunstgeschiedenis. De tijd is gekomen om hier naar op zoek te gaan. CO.

René W. Chr. Dessing en Jan Holwerda, Nationale gids Historische Buitenplaatsen, Wormerveer (Stichting Uitgeverij Noord-Holland), 2012. 364 p. ISBN 978-90-78381-57-0 € 19,50.

Eigenaren, kamermeisjes, pachters, bosbazen en anderen. Ze vertellen openhartig over hun leven op een Gelderse buitenplaats of landgoed. Deze verhalen verschijnen binnenkort, vanaf 30 november, in het boek Verhalen over landgoederen en buitenplaatsen in Gelderland, een uitgave van uitgeverij Blauwdruk en Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG). De verhalen zijn opgetekend door vrijwilligers van de Werkgroep Oral History Gelderland.

De vrijwilligers hebben een cursus oral history of mondelinge geschiedenis gevolgd bij Landschapsbeheer Gelderland. In het kader van het project Leven op landgoederen en in het Jaar van de Historische Buitenplaats hebben zij interviews gehouden met personen die een bijzondere band hebben of hadden met een landgoed in Gelderland. Het bijzondere boek met twintig verhalen is vanaf 30 november verkrijgbaar in de boekhandel en bij de uitgever Blauwdruk via www.uitgeverijblauwdruk.nl. Kijk hier voor de omslag.

Oral History project
Via de methode oral history worden individuele herinneringen van mensen vastgelegd door een vraaggesprek. De herinneringen leveren een rijk beeld op van hoe het vroeger eraan toeging. Maar ook hoe het nu is. Het leven en werken op buitenplaatsen en landgoederen gaan immers door, al is er sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw veel veranderd. De reden om nú verhalen te verzamelen, is dat de levende geschiedenis verloren gaat, als deze niet worden vastgelegd. Vrijwilligers van de Werkgroep Oral History Gelderland hebben uitvoerige gesprekken gevoerd.

Verhalen
Uit 44 verhalen zijn er twintig voor dit boek geselecteerd. Bij elk verhaal is bovendien een korte beschrijving van opvallende kenmerken van de buitenplaats of het landgoed. De volgende landgoederen en buitenplaatsen zijn in dit boek opgenomen: Vollenhof, Molecaten, Het Holthuis, Welna, De Dennenhorst, Biljoen, Sint Hubertus, Middachten, Nederhemert, Het Grote Meer, Het Kleine Meer, Keppel, ’t Zelle, ’t Medler, Het Enzerinck, De Heest en Ampsen.
Wat alle verhalen en beschrijvingen duidelijk maken, is dat ze van groot belang zijn voor de kwaliteit van het huidige en toekomstige Gelderse landschap.

De 24 verhalen die niet voor het boek zijn geselecteerd, zijn vanaf 30 november te lezen op www.landschapsbeheergelderland.nl.

Verhalen over landgoederen en buitenplaatsen in Gelderland
Prijs: € 24,90. Verkrijgbaar vanaf 30 november in de boekhandel en via www.uitgeverijblauwdruk.nl. ISBN 978-90-75271-61-4.

Christine Sinninghe Damsté vergastte ons op het Cascade minisymposium met een lezing over opzetfiguurtjes, deels nagetekend uit Van Laars Magazijn van Tuin-sieraaden, uit de collectie van stadsmuseum Almelo (zie hier). Materiaal en een lezing die een ieder aanspraken.

Nu mailt Christine het volgende:
Zoals velen weten ben ik al jaren bezig met archiefonderzoek naar de jeugd van Marie (1855), George (1856) en Rodolphe (1858) van Heeckeren van Wassenaer. Deze drie kinderen brachten een deel van hun jeugd door op kasteel Twickel. Het begon met de inventarisatie van hun speelgoed, vervolgens deed ik vanuit mijn interesse voor historische pedagogiek onderzoek naar hun jeugd; las hun kinderboeken en bestudeerde kasboeken, agenda’s, schriften en briefwisselingen in het huisarchief van Twickel. De opstellen en brieven van George vormden de basis voor Jonker in de 19e eeuw, George van Heeckeren van Wassenaer, de kleine heer van Twickel. Dit boek geeft niet alleen een beeld van het leven op een buitenplaats, maar ook inzicht in de opvoeding en educatie van kinderen uit adellijke families in de 19e eeuw.

Ik geef het boek uit in eigen beheer. Vandaar dat ik nu deze mail stuur om te inventariseren wie er belangstelling heeft. We staan aan de vooravond om naar de drukker te gaan en moeten de definitieve oplage gaan bepalen. Het boek heeft 112 pagina’s met een formaat van 17 x 24 cm, volledig in kleur gedrukt en gaat € 19,50 kosten (exclusief verzendkosten € 4,-). U kunt Jonker in de 19e eeuw nu al bestellen! Via een mail naar christinedamste@home.nl of online. In verband met het bepalen van de definitieve oplage zou het fijn zijn als u me dat vóór 30 april laat weten. Zodra het boek is gedrukt (medio juni), zal ik u berichten. Daarna kan betaling en verzending plaatsvinden.

In opbouw is de website Jonker in de 19e eeuw. Een indruk van de citaten vind u in deze PDF.