De steunconstructie voor de haag. Foto’s: Johan Neuteboom

De haag aansluitend op Slot Assumburg Bron: Bouwmachine Forum

Een tijd geleden sprak ik een heer die ook een bezoek bracht aan WUR Speciale Collecties te Wageningen. Hij was bezig met reconstructieplannen voor Slot Assumburg te Heemskerk (luchtfoto).

Nu lees ik op internet berichten dat in Nov 2009 600 meter haagbeuk van 2,5 meter hoog is geplant. Daarmee is dan de langverwachte aanleg van de historische stijltuin van kasteel Assumburg begonnen. De ontwerper blijkt Nico Brantjes te zijn, oud-hoofd van de plantsoenendienst en door de gemeente voor dit project tijdelijk teruggehaald uit de vut. "Ik liep er 35 jaar terug al mee rond. Ik zag toen een oude gravure van de kasteeltuin [van ca. 1730]. Een klassieke tuin, met metershoge hagen, een vijver, een klassiek beeld. Wat zou het mooi zijn als we zoiets voor elkaar zouden krijgen, dacht ik."

De haag wordt zeker vier meter hoog, begint breed, wordt naar het einde toe steeds smaller, met aan het eind een doorkijkje naar de verte (venturivorm). Tussen de hoge hagen komen een klokvormige vijver (al uitgegraven) en diverse kleinere sierelementen met gekrulde taxushaagjes, rozenperken en kruidentuintjes (bron Wandelen in Noord-Holland).

De door Nico genoemde gravures zullen die uit Het zegepralent Kennemerland (ca. 1730) van H. de Leth & M. Brouerius van Nidek zijn. Een ‘Gezicht van achteren uit het Huis naer het Amphitheater’ en ‘Gezicht over de groote Waterkom en de Bloemparterres naer het Huis van achteren’.  JH

Naar het Slot	Vanuit het Slot

Een digitale versie met dezelfde (en veel meer) beelden, maar dan groot is te vinden op o.a. Ursicula (Universiteit Leiden)

Grot, rotspartij en watervalletjes in de Planten- en Dierentuin te Batavia (1880)
Bron: KITLV

Op zoek met termen als rots- en grotwerk en dan op een aantal mooie plaatjes stoten… De bron blijkt uiteindelijk de beeldbank van KITLV/Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies te zijn.

‘Grot, rotspartij en watervalletjes in de Planten- en Dierentuin te Batavia’ uit 1880 staat bij de beschrijving. En een pad slingert langs de rotspartij omhoog, tot onder een parasol. En dan hebben we weer een link met de weblogs van een aantal weken geleden. Gelukkig ‘mogen’ deze mooie foto’s in de weblog. In de doelstelling van Cascade staat nl. ‘gebieden die in het verleden onder invloed hebben gestaan van de Nederlandse tuin- en/of landschapsarchitectuur’. En dat deel van de doelstelling komt niet zo vaak naar voren.  JH

Grot, rotspartij en watervalletjes in de Planten- en Dierentuin te Batavia (1880)
Bron: KITLV

De paraplu van Zuydwijk (Wassenaar), P.C. la Fargue (ca. 1772)  Bron: Tetrode site

De Cascade najaarsexcursie 2009 voerde naar o.a. Zuydwijk in Wassenaar (zie weblog van 5 okt).

Zuydwijk is o.a. bekend van een serie tekeningen door P.C. la Fargue, een webpage over Zuydwijk geeft een aantal van de tekeningen klein weer. De originelen hangen in de Bovenzaal/-galerij van kasteel Twickel en heeft de oplettende deelnemer kunnen zien tijdens een eerdere Cascade excursie.

Een van de tekeningen laat een prachtige paraplu zien. Behalve prachtig is het interessant omdat het ‘zo vroeg is’, circa 1772. Dit betekent ver voor Magazijn van Tuin-Sieraaden van Gijsbert van Laar (1802-1809) en ver voor Ideenmagazin für Liebhaber von Gärten van J.G. Grohmann en F.G. Baumgärtner (1796-1811).

An umbrello’d seat, uit Ornamental architecture in the Gothic, Chinese, and modern taste van Charles Over (1752) Bron: New York Public Library – Digital Gallery	Parasol of Zonnescherm, uit Magazijn van Tuin-Sieraaden van Gijsbert van Laar (1802-1809) Bron: Klassik Stiftung Weimar

Een ‘vroeg’ voorbeeld dat ik wel kon vinden staat in Ornamental architecture in the Gothic, Chinese, and modern taste van Charles Over uit 1752.

En een ‘laat’ voorbeeld is een reconstructie van een voormalige paraplu op de Rosenhügel van Schloss Eggenberg te Graz (Oostenrijk), zie Die Restaurierung des Rosenhügels. Oké, geen Nederland, maar te mooi om in dit kader achterwege te laten.  JH

Het plaatsen van de paraplu op de Rosenhügel van Schloss Eggenberg te Graz (Oostenrijk).  Bron: Schloss Eggenberg	Een latere foto.  Bron: kraftbox12.de

‘Tuin van onbekende buitenplaats in de Vechtstreek’, H.M. Heek
Bron: Pygmalion Beeldende Kunst

De website van Pygmalion Beeldende Kunst (Maarssen) laat een 3-tal aquarellen door Hendrik Man Heek zien, ‘Tuin van onbekende buitenplaats in de Vechtstreek’. Zijn signatuur is in het verleden altijd verkeerd gelezen als zijnde xe2x80x98H. van Heekxe2x80x99, ook door schrijvers van standaardwerken over de Vechtstreek als dr. R. van Luttervelt, en om die reden  was er tot op heden weinig bekend over deze kunstenaar. Bij nauwkeurige beschouwing zag Jaap Versteegh echter dat de kunstenaar zijn initialen aan elkaar vast schreef en de letter M, voor èn achter samenvallend met een letter H, al die jaren als een V was gelezen. Toen dit eenmaal duidelijk was, bleek het vervolgens niet moeilijk om vast te stellen dat het hier om de in 1838 geboren kunstenaar Hendrik Man Heek ging, die samen met zijn broer Gerrit in het dorp Maarssen een boekhandel en uitgeverij dreef en daarnaast, vakkundig maar vooral uiterst nauwkeurig, de omgeving van Maarssen had vastgelegd in gedetailleerde aquarellen.

Wie komt er met de naam van de buitenplaats? Vechtstreekkenners onder ons, zeg het maar.  JH

De beeldbank van Het Utrechts Archief laat 3 werken zien, onder H. van Heek.

‘Tuin van onbekende buitenplaats in de Vechtstreek’, H.M. Heek
Bron: Pygmalion Beeldende Kunst

‘Tuin van onbekende buitenplaats in de Vechtstreek’, H.M. Heek
Bron: Pygmalion Beeldende Kunst

Ecokathedraal van Louis le Roy in Mildam    Bron: flickr

De Stichting Tijd, beheerder van de Ecokathedraal  van Louis Le Roy in Mildam, nodigt u uit voor de eerste Le Roy-lezing, op zaterdag 31 oktober. Sprekers vertellen op een inspirerende wijze over het ecokathedrale denken dat door Le Roy in gang is gezet.
De eerste Le Roy-lezing zal door Jan Woudstra gehouden worden. Hij doceert landschapsarchitectuur-geschiedenis aan de Universiteit van Sheffield. Daarnaast zullen David Stroband en Huub Mous (tevens dagvoorzitter) een bijdrage leveren. De drie sprekers zijn al jaren bekend met het werk van Le Roy en hebben er veel over gepubliceerd.

Het symposium vindt plaats in HaJe Restaurant aan de Schans 65 in Heerenveen, zaterdag 31 oktober vanaf 13:00 en de kosten bedragen xe2x82xac 15,-. Zie ook Programma en Aanmelden.

Ecokathedraal van Louis le Roy in Mildam    Bron: flickr

Ter Meer (Maarssen), detail van gezicht over de vogelvijver in de richting van de Turkse Tent, H.de Leth (1735-1745)   Bron: Het Utrechts Archief

Naar aanleiding van de voorgaande weblog (zie hier) alles willen weten over Turkse Tenten? Dan moet je het artikel ‘In de Tursche smaak…: de Turkse tent, de moorse kiosk en het oosters paviljoen in Nederland 1700-1900’ van Wim Meulenkamp lezen (in tentoonstellingsuitgave Topkapi & Turkomanie uit 1989).
Toch vond ik nog iets aanvullends, iets leuks, een winkel (een vroege Intratuin) met o.a. Turksche tenten.

In De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen: met een uytbreyding over de schilder-konst der ouden, deel 4 (1769) wordt door Jacob Campo Weyerman een levensbeschrijving van Theodoor van Pee (1668-1746) gegeven. In die tekst is het volgende te lezen:

De Schilderkonst begon schielyk te ebben na het sluiten van de Ryswyksche Vrede [1697], weshalve onze Konstschilder besloot een Maatschappy op te rechten tusschen Sint Lukas en Merkuur, tot bekrachtiging van de Zinspreuk, Eendracht maakt Macht.

Hy rechte dan een Winkel op van graauwe Tuinbeelden, Turksche Tenten, Rustbanken, en diergelyke Lusthoven, cieraaden. Die Vlieger klom hand over hand in den beginne; maar daalde eens klaps zo schielyk als hy was opgestoven, alzo veele Schilders diergelyke Winkels begonnen op te rechten, en er zo jammerlyk mee te kladden, dat ‘er geen Speldewerksters [kantwerkster] dagloon was te gewinnen, met het verhandelen van die Neurenbergsche [centrum van productie van en handel in speelgoed] Poppen.
Jan Holwerda

Gravure Meer en Berg, S.J. Sang (1765-1770)  Bron: Vereniging Rembrandt

Al zoekende lees je wel eens iets waar je niet naar op zoek bent. Zo is In een document van de Vereniging Rembrandt o.a. het volgende te lezen:

Bokaal met deksel met afbeeldingen van de buitenplaats Meer en Berg
De bokaal wordt toegeschreven aan (Simon) Jacob Sang (ca. 1720-1786), gesneden in Amsterdam 1765-1770. Sang was een Saxische Konst-Glassnijder werkzaam te Amsterdam en in bezit van een Engelsche glaswinkel.

Op de kelk van de grote dekselbokaal zijn twee voorstellingen gegraveerd van de buitenplaats Meer en Berg bij Heemstede, waartussen twee allegorische vrouwenfiguren: Vriendschap met de tekst In signum Amicitia en Dankbaarheid met de tekst Et Gratitudinis.

De buitenplaats lag ingeklemd tussen de duinen en de Haarlemmermeer. Van 1749 tot 1791 was de buitenplaats eigendom van Aernout van Lennep (1718-1791), een vermogend doopsgezind koopman uit Amsterdam.

De twee gravures op het glas laten unieke details zien van de rond 1730/1732 door Daniël Marot (ca. 1662-1752) ontworpen tuin, die rijkelijk gestoffeerd was met beeldengroepen van Jan van Logteren.
Zo toont de gravure met ‘Berg’ en een grote waterpartij met een Neptunus beeldengroep, gelegen aan de voet van twee, als een getrapte piramide gevormde duinen. Op de bergen staan twee ‘Turkse’ tenten, weinig afgebeelde maar populaire tuinelementen.
Op de andere gravure met ‘Meer en’ is een gezicht richting de Haarlemmermeer gekozen, toen nog een woeste watervlakte die pas in de 19de eeuw is drooggelegd. Te zien zijn het nog bestaande toegangshek tussen de twee bouwhuizen aan de Glipperdreef, twee berceaux met bloemperken en twee hoge pagodeachtige torens, waarachter spelevarende bootjes op de plas. Op de ontwerptekening van Marot is de aanleg van dit stukje tuin, gelegen tussen de weg en het water, niet weergegeven.
Maar het is zeer goed mogelijk dat de tuinaanleg ten tijde van Aernout van Lennep naar de Meer is uitgebreid. Hier immers speelde zich een aantrekkelijk deel van het buitenleven af en de meeste gasten van de buitenplaats arriveerden ongetwijfeld per boot. Intrigerend zijn hierbij de twee hoge constructies: mogelijk dienden zij als vuurbakens aan de plas, zodat het duidelijk was waar zich de toegang tot Meer en Berg bevond.  JH

Gravure Meer en Berg, S.J. Sang (1765-1770)  Bron: Vereniging Rembrandt

Lindenkom Groenendaal (Heemstede)  Foto: Leo Goudzwaard

Parasollanen Elswout (Overveen)

Voor het boek over monumentale bomen beschrijf ik de parasollanen van Elswout en de lindenkom van Groenendaal. Wie weet er meer over het verschijnsel parasollaan en lindenkom?

Lindenkom
De lindenkom in Groenendaal te Heemstede is beplant met Holl. linden, gekiemd omstreeks 1755, omstreeks 1765 geplant, is uit jaarringtellingen gebleken.

Wie weet er meer over lindenkommen, waarom werden ze geplant, wat is hun symboliek? Zijn er nog meer lindenkommen of andere bomenkommen met de oude beplanting? Ik heb wel een oude prentbriefkaart van de lindenkom in Baarn met de originele lindebeplanting, maar die is nu herplant met jonge linden.
Is de lindenkom van Groenendaal nog de enige intacte in Nederland?

Parasollaan.
Staatsbosbeheer noemt de lanen aan weerszijden van de hertenbaan parasollanen, vanwege de lage vertakking van de bomen. Inderdaad zijn ze anders dan de eenstammige lindenlanen. Dit type bomen zou daar speciaal voor gekweekt zijn, eerder een brede kroon vormen dan gewone linden, en dus sneller schaduw geven als een parasol.

Ik wil graag weten of dit type lanen elders ook voorkomt, en of het een bekende term is.

Leo Goudzwaard

Libanonceder in Heemstede  Foto: Leo Goudzwaard

Bij het zoeken naar verhalen "achter" bomen voor het boek Monumentale Bomen in Nederland, dat we aan het schrijven zijn, hoorde ik een opmerkelijk verhaal.

In een tuin in Heemstede staat een scheve ceder, zie foto. Volgens de eigenaar heeft Linnaeus deze boom nog uit Libanon meegebracht en daar geplant. Dan zou de boom dus stammen uit 1735-1737, en het zou volgens hem ook de oudste libanonceder van Europa zijn.

Wie weet er meer van, en nog beter wie kent er een beschrijving van de Heemsteedse ceder?

Leo Goudzwaard

Gerrit Vlaskamp (1874)

Het onderzoek naar de tuinen van Gerrit Vlaskamp vordert gestaag. Er zijn nu 290 Friese tuinen ontdekt,  30 in Groningen en 1 in Drenthe. De tuin in Drenthe heeft een connectie met één van de Groninger tuinen.

Vlaskamp heeft in 1872 en 1873 een enorme tuin aangelegd voor Onno Joost Quintus. Ik vermoedde meteen al, dat dit niet een gewone tuin kon zijn, omdat het om 6 paginaxc2xb9s bomen en struiken ging. Ik heb het sterke vermoeden, dat het om park Groenestein  gaat, dat toegeschreven is aan Copijn. Quintus was getrouwd met een meisje Van Royen. In 1876 heeft Vlaskamp een tuin ontworpen voor mevr. Van Royen in Assen. Welke tuin dit is, weet ik nog niet, misschien kan iemand me daarbij helpen.

Bovendien is er een foto van Gerrit Vlaskamp opgedoken uit 1874, voor mij een wonder. In de Leeuwarder Courant heeft een artikel gestaan over mijn speurtocht naar de tuinen van Vlaskamp.
Een verre nicht van mijn man (Gerrit is zijn oud-oud oom) woont al 50 jaar in Brabant, maar leest nog steeds de Leeuwarder Courant. Ze las het artikel en bedacht, dat er nog een heel oud album op zolder lag met fotoxc2xb9s van Vlaskampen. Toen ze belde om het te vertellen kon ik het haast niet geloven, maar het klopte. Er stonden twee fotoxc2xb9s van Gerrit Vlaskamp in.
Zijn naam stond onder de foto en er achterop geschreven. Er stond bij, dat Gerrit op de foto 40 jaar is, hij is geboren in 1834, dus de foto is genomen in 1874.

Aly van der Mark