Overzicht Bronbeek met links het beeld Mars, maart 2007. Foto: Niek Ravensbergen

In de Cascade nieuwsbrief van winter 2004/2005 stelde ik een vraag naar de herkomst van het tuinbeeld Mars, dat sinds 1863 op het Arnhemse landgoed Bronbeek staat. Ik ontving geen reacties, maar heb inmiddels mijn eigen zoektocht en hypothese voltooid. De uitkomst is als volgt:

Het tuinbeeld Mars op het landgoed Bronbeek is gefabriceerd rond 1750. Het is door Silvius van Heeckeren besteld voor havezathe De Kemnade bij Doetinchem. De aankoop van dit goed in 1749 en de erop volgende verheffing tot havezathe in 1750 waren voor Van Heeckeren aanleiding om bij het huis een nieuwe stijltuin met sculpturen te doen aanleggen. Wegens de hoge transportkosten bestelde hij het beeldhouwwerk in het nabije Westfalen.

Overzicht De Kemnade met links het beeld Mars. Aquarel door H.W. Hoppenaar, 1841.

    
Mars op De Kemnade                    Mars op Bronbeek

Het complete verhaal over de herkomst van dit beeld en zijn pendant Bellona is te vinden op: tuinbeeldmars.blogspot.com

Niek Ravensbergen

Vader en zoon Ebbenhorst waren van huis uit eigenlijk huis-, rijtuig- en decoratieschilders. In de tweede helft van de 19de eeuw was het merendeel van de bewoners van de talrijke Soester villa’s en buitenplaatsen (waarvan helaas vrijwel alles is verdwenen) vaste klant.

Met de afdeling Speciale Collecties van de UB in Wageningen heb ik inmiddels contact gehad. Dat ook daar foto’s waren was nieuw voor mij en ook voor het Koninklijk Huisarchief. Het blijken (zo goed als zeker) dezelfde foto’s te zijn als ook aanwezig bij het Koninklijk Huisarchief en in het "bedrijfsarchief" van de firma J. Ebbenhorst & Zoon. Prins Hendrik (de Zeevaarder) heeft destijds van de meeste foto-opdrachten aan Ebbenhorst werk nabesteld. Waarschijnlijk is een setje van deze nabestellingen langs omwegen bij de Afdeling Speciale Collecties van de UB van Wageningen terechtgekomen. Men kijkt nog of de herkomst te achterhalen is.

Inmiddels heeft men bij het Koninklijk Huisarchief getracht de bouwtekeningen van de kassen te traceren. Er is wel het e.e.a. boven water gekomen, maar geen stukken van doorslaggevende betekenis. De gevonden tekeningen waren veelal te jong, terwijl het daarnaast niet steeds duidelijk was of het wel ontwerptekeningen waren. Wellicht is daar in bewaard gebleven administratie m.b.t. Soestdijk nog wat te vinden, maar dat is waarschijnlijk tijdrovend onderzoek. In feite ben ik dus nog niets opgeschoten en blijven verdere suggesties welkom!

Gérard Derks

Foto Loofgang en kassen Soestdijk, J. Ebbenhorst & Zoon

Momenteel ben ik t.b.v. een binnenkort te openen tentoonstelling in het Museum Oud Soest bezig aan een onderdeel daarvan betreffende de Soestdijk-foto’s gemaakt door J. Ebbenhorst & Zoon tussen 1865 en 1879, voornamelijk bewaard bij het Koninklijk Huisarchief en in beperkte mate ook in het Ebbenhorst-bedrijfsarchief. De Soester fotografen J. Ebenhorst & Zoon, werkzaam tussen ca 1860 en 1919, waren hoffotografen van Prins Hendrik (de Zeevaarder).

Ik probeer m.b.v. de bedrijfsadministratie (samen met het KHA) de diverse bewaard gebleven foto’s te koppelen aan de oorspronkelijke leveringen (waarvan afschriften van nota’s bewaard zijn gebleven) en zodoende beter
te dateren. Een nota voor Prins Hendrik uit 1877 i.v.m. een vijftal foto’s van "de nieuwe aanleg" gemaakt in 1876 of 1877 roept vragen op.

De foto hierboven geeft enkele, in ieder geval ogenschijnlijk, nieuwe kassen en een loofgang die later onder Koning Willem III moeten zijn afgebroken weer. Als bekend is wanneer deze kassen en loofgang zijn gebouwd, hebben we weer een nieuw aanknopingspunt. Zelf vermoed ik dat dit een van de foto’s zou kunnen zijn van de bedoelde nieuwe aanleg.

Een berichtje in het weekblad voor Amersfoort en Omstreken van 21 september 1878 bevestigt de bouw van een tweetal (reusachtige) kassen nabij de schietbaan, waarbij tevens wordt vermeld dat Prins Hendrik ondermeer voornemens was om daartussen nog een derde kas te bouwen en een nieuwe indeling in vijf vakken te maken om planten en gewassen uit de vijf werelddelen in afzonderlijke groepen bij elkaar te kunnen rangschikken. Dit is dan echter ongeveer een jaar later dan de nota. Gelet op het overlijden van Prins Hendrik op 13 januari 1879 zal van de verdere uitvoering van de bovengenoemde voornemens vermoedelijk niet zoveel meer terecht zijn gekomen.

Het is onduidelijk wat hier met deze nieuwe aanleg wordt bedoeld. Ik heb al wat gezocht in literatuur en op internet maar nog zonder resultaat. Betrof deze nieuwe aanleg een verandering op Soestdijk of wellicht in het Baarnsche Bosch? Wie weet meer?

Gérard Derks
Historische vereniging Soest

(voor evt. rechtstreeks contact kunt u email-adres bij webmaster opvragen)

Bisdom van Vliet (Haastrecht), foto J.S.H. Gieskes

Bij het ‘bewaken’ van onze monumenten worden steeds meer bevoegdheden aan de gemeenten gedelegeerd. Heeft de RACM nu nog een bij wet geregelde adviesbevoegdheid, in de loop van het jaar komt er een interimperiode waarbij de adviesplicht van RACM wordt veranderd in een adviesbevoegdheid, dat wil zeggen dat de gemeente niet altijd meer verplicht is om de RACM om advies te vragen. Een zorgelijke ontwikkeling, want het is maar de vraag of elke gemeente voldoende kennis en ervaring in huis heeft over behoud, beheer en herstel van historische monumenten i.h.b. landgoederen, buitenplaatsen, tuinen. Een door de bevoegde instanties te hanteren code kennen we niet. Over dit onderwerp zijn lezenswaardig het ICOMOS Florence Charter van 1982, en het Australische Burra Charter 1999.

Zou er niet ook een Nederlands ‘ICOMOS Charter’ of vergelijkbaar document nuttig zijn? Zouden de daarin vastgelegde codes voor historisch onderzoek, behoud, beheer, herstel, centraal uitgegeven door de overheid, niet in een leemte
voorzien? Ligt hier een taak voor alle stichtingen, organisaties, scholen, universiteiten die deskundig zijn op het gebied van restauratie om zulk een document te bevorderen?

Joost S.H. Gieskes

‘Leonard A. Springer overleden’ is natuurlijk oud nieuws, maar toch ook niet. Nieuws is namelijk dat dit soort krantenberichten digitaal te vinden en te lezen zijn. Nl. via Historische kranten in beeld, een pilot-project van Koninklijke Bibliotheek.

Het Vaderland (9 October 1940) bericht ‘Leonard A. Springer overleden ‘. Het Vaderland (14 juni 1941) vermeldt ‘Veiling van oude plattegronden, topografische kaarten, teekeningen en prenten‘. En ‘Uit de collectie van Leonard A. Springer, tuinarchitect te Haarlem en uit een niet nader genoemde Haagse verzameling…’. En ‘De catalogus die ruim zeven honderd nummers omvat…’. 5 Dagen later volgt kort verslag  met een aantal kavels en prijzen.

Het Vaderland (19 januari 1935) feliciteert Springer  met zijn 80ste verjaardag. Het stukje wordt afgesloten met ‘Deze tuinarchitect heeft heel wat stormen des levens meegemaakt, is door Jan Publiek wel uitgemaakt voor een Vandaal, omdat er een boom moest vallen, om welke reden dan ook, maar nu iedereen de ondervinding opgedaan heeft, dat de tachtigjarige het bij het goede einde had, nu zeggen wij het met bloemen!’  Of te wel een discussie en betiteling die van alle tijden is.

In de NRC (19, 20 & 24-Sep-1925) een verslaglegging van ‘De tentoonstelling van de tuinkunst’, deel I, deel IIa  en IIb, en deel III.

Bond van Nederlandsche Tuinarchitecten (B.N.T.), namen als Springer, Tersteeg, Dinn, Poortman, Westbroek, Bleeker, Hertog Heys van Zouteveen, Copijn enz. zijn terug te vinden. Ook met namen als Haarlemmerhout, Elswout, Middachten, Loo, Twickel is van alles te vinden. Of zoek met tuinkunst of welke zoekterm dan ook. Veel digitaal zoek- en leesplezier!

Meer over de Databank Digitale Dagbladen leest u hier, hier en hier.  JH

Zorgvliet met oprijlaan en ommuurde parterre tuin, J. van Call (ca. 1690)
Bron: Haags Gemeentearchief

Een nieuwsbericht van het Haags Gemeentearchief over de verwerving van ‘Zorgvliet met oprijlaan en ommuurde parterre tuin’ (ca. 1690) door Jan van Call. Een bericht uit 2006, maar toch nog even aangehaald als kapstok voor een aantal verwijzingen.

Via de beeldbank van het Haags Gemeentearchief kunt u nog meer materiaal van de vervaardiger ‘Call’ vinden. O.a. meer materiaal van Sorghvliet. Ter vergelijking noemt het nieuwsbericht ook de prenten van J. van de Avelen. Bedoeld zal zijn Johan Jacobsz. van den Aveele. Ook van hem zijn er prenten in dezelfde beeldbank.

Nu is er van den Aveele een serie van 17 in kleur in de beeldbank van Catena, Browse by Site Name. Onderaan de rechterlijst, Zorgvliet (The Hague, The Netherlands). Aanklikken resulteert in nieuw window met de 17 afbeeldingen. Een afbeelding aanklikken resulteert in opnieuw een nieuw window met een grotere weergave die nog verder vergroot kan worden.

Voor een ieder die van al dit moois hebberig wordt, de afbeeldingen zijn ook op uw PC te downloaden/saven. Vergroot de afbeelding tot er onder aan staat ‘This is the largest size available’, dan rechtermuisklik en bewaren/saven. Even wat werk, maar zo eindig je met een hele mooie set op je PC.  JH

 
Bron: Haags Gemeentearchief                        Bron: Dordrechts Museum

Ik was aan het zoeken en ‘bladeren’ in het beeldmateriaal, de beeldbank van het Haags Gemeentearchief. Kwam ik ‘Een symertisch gevormde tuin met daarachter een huis met bijgebouwen’  (1821), door Lamberts, G. (1776-1850) tegen. Geen verdere duiding, maar ik herkende het van een eerdere weblog over een schilderij van Samuel van Hoogstraten.

Bij de tekening ontbrak dus verdere informatie. Nu kan je een aanvulling intikken welke dan door Haags Gemeentearchief verwerkt wordt, aldus gedaan. Hebben ze er ‘Tuin van Samuel van Hoogstraten’ van gemaakt. Kijk zo heb ik het niet opgestuurd, maar na nieuw contact blijkt dat een correcte omschrijving zal volgen. En wat moet ik denken van de datering – schilderij 1647, tekening 1821 – een latere tekening met schilderij als basis?

Maar al met al toch leuk dat een eerdere weblog tot herkenning leidt.  JH
(klik afbeelding voor grotere weergave)

De meest recente nieuwsbrief van Bibliotheek Wageningen UR bericht over een tweetal schenkingen van tuinontwerpen door de familie Vroom. 

ISS Landscaping Services schonk 88 tekeningen en enkele fotoxe2x80x99s, werk van Jan Vroom sr. (1855-1923) en Jan Vroom jr. (1893-1958). De heer Borgesius schonk een tekening uit 1846 van Gerardus Vroom (1801-1876) en een tekening uit 1868 van Melle G. Vroom (1829-1913).

Zie de nieuwsbrief voor het complete verhaal en de details.  JH

In eerdere weblogs is Vaeshartelt al ter sprake geweest. Nu nog een keer n.a.v. een bezoek aan het park, de tentoonstelling en de publicaties.

In het vrij toegankelijke park van Vaeshartelt  is een negental panelen opgesteld met één of meer prenten uit het Album dédié à mes enfants et mes amies. Per paneel een grote prent, een aantal kleinere en begeleidende tekst. Staand achter een paneel heb je zicht op de plek, het gebouw of het tuinsieraad als op de prent. Een zeer geslaagde manier om het toen en het nu te tonen. Deze combinatie is nog te aanschouwen tot september 2007.

De tentoonstelling ‘Petrus Regout (1801-1878) Méér dan aardewerk alleen‘ belicht Regout’s politieke carrière en ambities, zijn inzet voor de Kerk en het katholieke geloof en zijn villa’s, kastelen en fabrieksgebouwen. De gravures uit Album dédié à mes enfants et mes amies (1863 en later) vormen de fantastische kern van de tentoonstelling. Het geheel is een verzameling van gravures, schilderijen, foto’s, documenten en gebruiksvoorwerpen. Nog tot en met 13 januari 2007 in Regionaal Historisch Centrum Limburg.

Tot slot de publicaties. Een heruitgave van Album dédié à mes enfants et mes amies. 40 losse bladen op A3 formaat, dit is groot, maar toch nog een slag kleiner dan de orginelen! Van de 40 zijn er 15 tuinhistorisch interessant. De aanschafprijs van € 69 is dan wel veel geld. Naast deze heruitgave is er het boekje Petrus Regout – Voor vrienden, vreemden en verwanten van J. van den Boogard en L. Kreukels. Rijk aan illustraties en tekst en met de ‘album’ gravures op A5 formaat of kleiner. De prijs van € 14,95 moet u niet van aanschaf weerhouden. Zie X-Cago (2)  voor meer en evt. bestelling. Helemaal voor niets, kwa kosten dan, is de download van Regourts Rijkdom, eveneens van J. van den Boogard.

Op de webpage  Petrus Regout en zijn Album dédié à mes enfants et mes amies zal ik nog foto’s en meer toevoegen. De tentoonstelling in park en archief hebben één nadeel, Meerssen/Maastricht is ver weg.  JH

Statenbolwerk / Schotersingel (Haarlem), J.D. Zocher Jr. (1821)
Bron: Digitale Kennemer Atlas 

De webpage met beeldbanken is aangepakt. Meer struktuur is aangebracht (per provincie), correcties zijn doorgevoerd en aanvullingen zijn toegevoegd. Hierbij een aantal afbeeldingen uit de toegevoegde beeldbanken.

Voor de webpage Beeldbanken zelf , zie onder Links ter linkerzijde.

Groot Terhorne (Beetgum),                               Zuyder Hout (Heemstede),
L.P Roodbaard(1827)                                       C. van Diest (1787)
Bron: Bonas Archiwijzer                                   Bron: Rijnlands beeldbank

JH