De meest recente nieuwsbrief van Nieuw Gelders Arcadië meldt een aanzienlijk uitgebreiding van haar website www.nieuwgeldersarcadie.nl.
Via een interactieve kaart zijn de meer dan 100 landgoederen en buitenplaatsen te ‘bezoeken’. Een uitgebreide database is aan de kaart gekoppeld, met informatie over opdrachtgevers, (tuin)architecten, ontstaansgeschiedenis, openstelling en plannen voor de toekomst.

Misschien even kijken voor u deel neemt aan de Ronde Tafel Conferentie van 27 maart? Een van de onderwerpen van de RTC betreft Nieuw Gelders Arcadië, door de projectleider Elyze Storms.  JH

Park opzetfiguren.  Bron: SGKJ/AGJMBorms  / picasaweb

Zo’n toevalstreffer als je al zoekend en klikkend over internet struint: Park opzetfiguren. Het idee herken je direct. Velen van ons zijn van een generatie die ze nog uit zijn of haar jeugd kent en misschien prikken kinderen in groep x ze nu nog steeds uit papier.

Behalve de voorstellingen, achtergronden en omschrijving maakt m.n. het jaartal het wel heel interessant. ‘Park’ met vier verwisselbare achtergronden van een villa, een landhuis, een kasteel en een fantasiegezicht op het Kremlin van Moskou, vermoedelijk van een Franse uitgever uit ca. 1780 (aldus de bijgaande beschrijving op picasaweb).

Ja u leest het goed, ca. 1780. Dat zou ruim voor Van Laar zijn en bv midden in de periode van de werken van George Louis Le Rouge, Jardins anglo-chinois ou description des nouveaux jardins à la mode (1776-88) vallen. Zou het jaartal kunnen kloppen? Hebben de Zochers en generatiegenoten al spelend leren vormgeven? Jong geleerd oud gedaan?

Kijk vooral ook even naar de overige platen en opstellingen: toren met torenkamer, poorten, obelisk, bomen en struiken, tempel van Venus, spelende kinderen op schommel, draaimolen of op de wip, koets met paarden, bloempotten, prieeltjes, fonteinen, standbeelden en figuurgroepen enz. Zie picasaweb.  JH

Park opzetfiguren.  Bron: SGKJ/AGJMBorms  / picasaweb

Afgelopen zondag was de feestelijke heropening van het gerenoveerde Vondelpark.
Een stadspark waar problemen als inklinking van de veenbodem, wateroverlast, problemen met de grondwaterhuishouding, zeer intensieve gebruik, slijtage, wegzakkende, vroeg stervende bomen enz. speelden. Het werkwoord in de verleden tijd is ongetwijfeld te stellig, maar de renovatie moet duurzaam beheer mogelijk maken. Kosten: 29 miljoen euro, dat is 60 euro per m2.
Ik kan me voorstellen dat een uitgebreide verslaglegging van de problemen en van potentiële en gekozen oplossingen met gerelateerde technische uitwerking, een bron van kennis voor vele parken in m.n. het westen van het land kan vormen.

Een aspect uit de berichtgeving dat me intrigeerde was ‘Bomen op palen’. Ik kon me daar niet zo veel bij voorstellen en had eerdere berichtgeving hier over gemist. Kort uitgewerkt valt het na te lezen in een artikel op boomzorg.nl, ‘Amsterdamse Vondelparkboom, is gebouwd op palen…’:

De paalconstructie bestaat uit negen houten palen van 10 meter lang. Die steken door de veenlaag en vinden steun in de zandlaag onder het veen. Bovenop de palen komen vlonders te liggen, waarop weer grof bomenzand aangebracht kan worden voor de aanplant van de boom.
De afsluiting van het artikel: xe2x80x9cStraks staan die bomen 2 meter hoger dan de rest van het park, dat verder inzakt. Dan zeggen latere generaties: xe2x80x9cWie heeft die onzin in hemelsnaam verzonnen?xe2x80x9d We denken het nu goed te doen, omdat je toch handelt op basis van wat we nu aan kennis in huis hebben.xe2x80x9d

Zie verder ook de website van Stadsdeel Oud-Zuid, met meer over Vondelpark.  JH

Het zijn die kleine succesjes die je in het veld het gevoel geven dat er iets bereikt kan worden. Na jaren van duwen en trekken maar vooral volhouden komt er soms beweging in vaste gewoonten. Op De Viersprong (Woudenberg) zijn we al een tijdje bezig met de boseigenaar om de cultuurhistorische waarden van de buitenplaats in het terrein te erkennen. Probleem met het terrein, zoals bij zoveel buitenplaatsen, is de tweedeling qua eigendom. Enerzijds de eigenaar van De Viersprong (6 ha.) anderzijds Henschoten Den Treek BV (de overige 25 ha van de parkaanleg). Waar we elkaar eerder voornamelijk in de haren vlogen om onze eigen belangen (bosbouw xe2x80x93 tuinkunst) veilig te stellen is er gaande weg ruimte gekomen voor verdieping in elkaars zienswijze. Het uitgevoerde tuinhistorisch onderzoek en het opgestelde beheerplan voor het gehele terrein zijn hier in grote mate bepalend in geweest.

Zoals helaas wel vaker het geval moeten de zaken soms eerst wat escaleren. Door het blessen van bomen met een hoge cultuurhistorische waarde werd als het ware het doodvonnis over de parkaanleg afgeroepen. Hierover is de eigenaar van De Viersprong persoonlijk met het bestuur van Henschoten Den Treek BV om de tafel gegaan. Op bestuurlijk niveau zijn knopen doorgehakt en met de opgestelde rapporten hebben we laten zien een serieuze en hoogwaardige partner te zijn. Bepaald is dat: xe2x80x9cOp De Viersprong de cultuurhistorische waarden gelden boven de bosbouwkundige waardenxe2x80x9d. Vervolgens mochten alle blessen verwijderd worden en omgezet naar de cultuurhistorische visie van de tuinbaas.

Topkaart situatie 1910 met het xe2x80x9cMaanpad"
Bron: Tuinhistorische waardering De Viersprong, Zweekhorst/van der Does 2009

Op 4 februari is het xe2x80x9cMaanpadxe2x80x9d herstelt. Na 80 jaar afwezigheid was dit fraaie element in 2 uur tijd!!!! terug. Als tuinconservator heb ik zorg gedragen voor het juist inmeten en uitzetten van de historische lijnen. Snappen wat de grote machines wel en niet kunnen. Rondlopen met de machinist en uitleggen wat de bedoeling van het pad is geweest. En dan zie je dat ook deze bosarbeiders hier enorm voor open staan en hier een stuk voldoening uit hun werk halen. De machinist heeft oprecht zijn best gedaan te snappen wat de bedoeling is geweest en hoe deze te vertalen in zijn werkzaamheden, gewoon meedenken!

Werk in uitvoering  Foto: Richard Zweekhorst, feb. 2010

Wat was de bedoeling?
Een wandeling door donker, geurend naaldbos. De vorm van het pad belet de wandelaar het bos te kunnen overzien. Er is geen licht aan het eind van het pad, wat de wandeling tot een aparte beleving maakt.

Midden in het bos gaan we deze zomer een bruggetje plaatsen met twee bankjes. Hiermee proberen we de wandelaar te attenderen op het bijzondere van deze plek en dit pad. Ongetwijfeld gaan we deze plek een invulling geven die het tot een plek maakt om te overdenken.

Na de kap  Foto: Richard Zweekhorst, feb. 2010

Opsteker voor de boswachter: ook op deze manier kwam er 150 m3 hoogwaardig Douglashout vrij voor de verkoop;
Opsteker voor de tuinbaas: weer een stukje park hersteld;
Opsteker voor de natuurwaarden: de boswachter inventariseert alle nesten en mogelijke waardbomen waarbij waardevolle corridors blijven behouden, hierbij versterken we ons als onderdeel van de EHS weer een klein beetje…;
Opsteker voor de eigenaar: de kosten van het herstel zijn te verwaarlozen;
Opsteker voor de raad van bestuur: een stukje van opaxe2x80x99s tuin terug in oude staat!

Ja, soms zit het mee en dat heb je ook zo nodig!

Richard Zweekhorst
Tuinen van Vroeger / tuinbaas De Viersprong in Woudenberg

Zagen  Foto: Richard Zweekhorst, feb. 2010

Sinds jaar en dag kennen we al de PHB, Stichting tot Behoud van Particuliere Historische Buitenplaatsen, en de VPHB, de Stichting Vrienden van Particuliere Historische Buitenplaatsen.
En op 30 januari 2010 is nog een VPHB opgericht, de Vereniging Particuliere Historische Buitenplaatsen. Eigenaren van 109 historische buitenplaatsen hebben zich verenigd met de bedoeling de gemeenschappelijke belangen te verwoorden, hun belang te onderstrepen en hun voortbestaan te verzekeren.

Behalve dat de letters P, H en B gewild lijken te zijn, lijkt de aanduiding kenniscentrum er ook een te worden.
Een deel van de huidige PHB moet overgaan in een op te richten Kennis- en Adviescentrum Historische Buitenplaatsen (KAHB).
Beeckestijn podium voor tuin- en landschapscultuur moet een kenniscentrum voor tuinen, parken en buitenplaatsen worden. De term ‘kennismakelaar‘ wordt ook gebruikt.
En in het ‘Beleidskader Historische Landgoederen 2009-2012’ van GS van Zuid-Holland (zie ook eerdere weblog landgoedbiotoop) staat als een van de ambities de oprichting van een ‘kenniscentrum landgoederen bij het Erfgoedhuis Zuid-Holland‘. In de tekst staat ergens ook tussenhaakjes ‘website’, dus het lijkt eerder een single point of contacts te moeten gaan worden.

Landgoedbiotoop Huys ten Donck (Ridderkerk).  Bron: Buitenplaatsen in Zuid-Holland

Van de in totaal 223 landgoederen in Zuid-Holland zijn er 109 op een lijst van waardevolle historische landgoederen geplaatst. Voor elk van deze waardevolle landgoederen is een landgoedbiotoop opgesteld (voorstel). In de stukken wordt ook de benaming buitenplaatsbiotoop gebruikt (de benamingen buitenplaats en landgoed lijken onwillekeurig te worden gebruikt en hier dezelfde betekenis te hebben).
De aanduiding biotoop is overigens al een begrip in de monumentenzorg en ruimtelijke ordening en wordt gehanteerd bij molens, eendenkooien en forten.

De buitenplaatsbiotoop omvat (met bovenstaande Huys ten Donck als voorbeeld):

• de buitenplaats zelf (rode-oranje vlak)
• de structuur        : koppeling van buitenplaats aan lijn(en), lees waterloop en/of weg (bruine lijn met pijlpunten)
• de zichtlijnen       : nauw ingekaderde, ontworpen lijnen (zwarte lijn met pijlpunten)
• de panorama’s    : zicht door bomen in een trechtervorm ‘geleid’ naar het huis (waaier van lijnen)
• het blikveld         : de ruimte die nodig is om de buitenplaats van buiten af als geheel (dus vooral het park) te kunnen herkennen en ervaren (rode raster)

‘Het is niet zo dat hiermee het landgoed volledig op slot gaat, maar ontwikkeling is wel aan voorwaarden verbonden. Uitgangspunt is om niet te bebouwen, tenzij nieuwbouw past bij het landgoed, de zichtlijnen en het panorama.’ Aldus Gedeputeerde Martin van Engelshoven-Huls (Cultuur) in het nieuwsbericht van de Provincie Zuid-Holland.  JH

Klik hier voor Beleidskader Historische Landgoederen 2009-2012 (vanaf blz 3 en vanaf blz. 14 meer over landgoedbiotoop).
Klik hier voor landgoedbiotopen van de 109 objecten.

Volkspark Zaandam

Voor mijn stage bij de Nederlandse Tuinen Stichting ben ik op zoek naar Volksparken in Nederland. Ik pak het misschien wel te ruim aan, maar die parken blijken onderling toch vaak nogal te verschillen. Ik wil eigenlijk, als ik er meer heb, e.e.a. rubriceren en pas dan een keuze maken welke het meest onder de noemer Volkspark vallen.

Voor zover ik inmiddels heb begrepen is een Volkspark een park dat eenvoudig is van opzet en beplanting, met brede lanen en speel- en ligweiden, niet a priori gericht op natuurbeleving of rust en stilte. Ze zijn allemaal aangelegd aan het eind van de 19e of het begin van de 20ste eeuw, in elk geval voor de Tweede Wereldoorlog.

Wel met als bijzonderheid dat er recreatieve voorzieningen bij horen: voor consumpties, dieren, muziek, toneel, sport etc. Het komt er toch op neer dat het ene park bijvoorbeeld een hertenkamp en een muziektent heeft, en het andere een sintelbaan en een kinderboerderij. Soms is er een openluchttheater, of een speeltuin, of een ijsbaan, of een visvijver, of een tennisbaan, of schooltuinen, of een blindentuin of een openluchtzwembad of een stadion, maar op het moment dat je gaat eisen dat ze dat allemaal moeten hebben, vind je er geen twee die hetzelfde zijn. Misschien zou je moeten zeggen dat ze behalve als wandelpark ook nog minstens 2 van die extra’s moeten hebben, of drie…

Gemeen hebben ze wel de gedachte dat de arbeider daar verheven moest worden en dat hij en zijn gezin zich daar konden vermaken in hun schaarse vrije tijd en zo gezondheid op konden doen (waardoor ze weer beter zouden  functioneren in de fabrieken, en niet meer naar de fles zouden grijpen). Vaak werden ze door een grootindustrieel of een grootgrondbezitter aan de burgerij geschonken.

Er zijn parken die zo heten, in Enschede, Zaandam en Bergen op Zoom bijvoorbeeld. De laatste is inmiddels anders gaan heten. Dat maakt het ook zo moeilijk ernaar te zoeken.

De vraag is dus: weet U wellicht in uw omgeving nog een park dat aan bovenstaande omschrijving voldoet? Ik ben heel blij met aanvullingen op hetgeen ik tot nog toe heb gevonden.

Christie Weduwer

Deze week kreeg ik het blad Buitenleven (uitgave van de ANWB) cadeau, waarin wordt aangekondigd de Buitenleven Natuur & Erfgoedprijs. Uit het ANWB Fonds worden projecten ondersteund die waardevol en inspirerend zijn voor de leden (4 miljoen leden). Het gaat om projecten en initiatieven op het gebied van recreatie, toerisme, verkeer & vervoer met aandacht voor het milieu en landschappelijke en cultuurhistorische waarden.

Ik citeer:

Nederland zit vol met betrokken burgers die zich het lot aantrekken van de natuur en historie van ons land. Mensen die zich belangeloos inzetten om ons erfgoed te behouden of te herstellen.

Deelnemende projecten moeten
– toegankelijk zijn voor ANWB-leden
– geen commercieel belang dienen
– van blijvende waarde zijn
– in Nederland liggen
– voor 1 januari 2012 gerealiseerd kunnen worden.

Prijzen:
1e prijs  10.000 euro (en reportage in Buitenleven)
2e prijs  5000 euro
3e prijs  2500 euro

Ik vind het een leuk initiatief en ben al hard aan het denken wat ik zou kunnen voordragen.
Karen Veenland

Carla, Leo en de penning.   Foto: Elisabeth Stades-Vischer

Gisterenmiddag vond het Cascade minisymposium 2009 plaats. Voor de pauze een drietal voordrachten. Annemarie van Leeuwen, Hanny van der Heide, Mariska de Boer en Jan Willem van Beusekom presenteerden onderwerpen waarmee ze zich, al dan niet in het kader van hun studie, hebben bezig gehouden.

Na de pauze was er de ruimte voor waarderende woorden door vice-voorzitter Johan Carel Bierens de Haan aan scheidend voorzitter Carla Oldenburger-Ebbers. Carla vervolgde met afscheidswoorden in de vorm van ‘Groene gedachten onderweg’. Vijf voorbeelden van een vluchtige gedachte of een toevallige vondst die mogelijk, en naar Carla hoopt, aanleiding zijn voor verder onderzoek en tot een nieuwe verdieping.

Naast waarderende woorden horen bij een ‘afscheid’ ook cadeaus. Prachtige boeketten en nog meer bloemen, maar ook een boeket, een bundeling van tuinhistorische artikelen. Het tweede Cascade Bulletin 2009 in de vorm van een boek. Zesentwintig bijdragen bijeen in het boek Tuingeschiedenis in Nederland. Veelzijdig erfgoed in ’t groen, Arinda van der Does en Jan Holwerda (eindredactie). Uitgegeven door Matrijs, klik hier.
Hier bleef het niet bij. Een prijs, de Carla Oldenburger-Ebbers penning (Cascade stimuleringsprijs voor jong talent), is in het leven geroepen. Eens in de drie jaar zal deze worden toegekend.

En last, but not least, waar sprake is van een scheidend voorzitter is ook sprake van een nieuwe voorzitter. Leo den Dulk neemt de voorzittershamer over en zal met zijn kwaliteiten en die van het zittende bestuur zonder twijfel zorg dragen voor een als vanzelfsprekende voortzetting van de vele activiteiten die Cascade al kent. En wie weet, weet hij aan dat boeket nog een bloeiende, geurende bloem toe te voegen.  JH

N.B. N.a.v. de reactie van Richard, donateurs krijgen het boek toegestuurd. Als Cascade Bulletin 2009-2.

De afgelopen tijd druppelde al wat nieuws naar buiten en vandaag kreeg ik van drie kanten verwijzingen naar nieuws betreffende Beeckestijn.
De site Vrienden van Beeckestijn lijkt wat het nieuws betreft een en ander het beste te verenigen. ‘podium voor tuin- en landschapscultuur’ valt te lezen, maar ook ‘congresfaciliteiten’ en ‘restaurant’

Zondag 22 november kan een ieder tussen 12.00 en 17.00 uur kennis komen nemen van de plannen. Er is een presentatie in enkele kamers van het huis. Met een beeld van de menselijke relatie met de natuur, in pakweg 1790, en nu. In de tuinen van het landgoed wijzen deskundigen op zes verborgen tuinstijlen.

Op dezelfde site staat ook het ‘Persbericht over toekomst Beeckestijn’. Klik daar zeker ook op de link ‘achtergrondinformatie’, met meer over de geschiedenis en verdere restauratievoornemens. Maar ook met een samenvatting van het businessplan. Landgoed Beeckestijn wordt een kenniscentrum voor tuinen, parken en buitenplaatsen. Uitgangspunt wordt een congrescentrum met overnachtingsmogelijkheid op de bovenverdieping en de benedenverdieping moet een permanente tentoonstelling gaan huisvesten.

Het ‘podium’ heeft ook een eigen website, verdere invulling volgt ongetwijfeld.  JH