Algemeen Handelsblad 23-12-1852
Afgaand op google krijgt de kerstboom in Nederland lopende de 19de eeuw z’n plek (Germaanse achtergronden en zo ga ik even aan voorbij hoor). Bovenstaande advertentie is een eerste die ik kon vinden, 1852. Een boom om leeg te eten.
Onderstaande kinderprent dateert uit eind 19de eeuw. Uitzonderingen daargelaten is het lot niet veranderd. JH
Bron: www.jefdejager.nl/kerstmis.php Klik hier voor de grote afbeelding.
De balustrade van de toegang tot voorplein van kasteel Sterkenburg. Foto’s: Jan Holwerda
Een week of vier geleden was ik op/bij kasteel Sterkenburg. Prachtig om tegen huis en toren op te kijken en door park en omgeving te wandelen. Maar wat nog het meest is bijgebleven is de balustrade van de toegang tot het voorplein. De linkerzijde bestaat uit een gaaf deel en een deel vervangen door hout (zie foto boven). Maar klop je op het gave deel, dan klopt er iets niet. Kijk je vervolgens naar rechts, dan weet je genoeg. Van metaal… en hol…, geen hardstenen balustrade. Ik zeg aub niet vervangen. JH
Lees vooral ook het later ingezonden bericht Sterkenburg: zink en andere ‘moderne materialen.
Uitzetten van een bed op De Viersprong (Woudenberg) Foto: Richard Zweekhorst.
Om te zorgen dat Jan de 1000ste weblog niet al te snel gaat behalen voeg ik voor het gemak maar twee weblogs samen. Niet zozeer een verslag van de SOL maar meer een ervaring hoe het is om de SOL te ontvangen.
Op 15 mei 2010 mocht ik op De Viersprong de Studie Op Locatie van Cascade ontvangen. Een twintigtal Cascadedonateurs met verschillend specialisme kwamen meedenken over de gehanteerde tuinstijl en de problemen met compostering, natuurlijke verjongen en uiteindelijk de mogelijkheid tot het aanbrengen van stinzenplanten. Natuurlijk weer onder de vleugels van Karen Veenland zodat het tot in de punten verzorgd was, althans dat dachten we. Als deze tuinbaas begint te praten over zijn park dan kan een halfuurtje nog wel eens oprekken tot, nou ja, het duurde even. Neemt niet weg dat de ontwikkelingsgeschiedenis enorm belangrijk is en de grondslag vormt voor een park, zoals dit natuurlijk het geval is bij alle historische tuinen. Maar de vraag is natuurlijk; voegt de SOL iets toe? Zijn er bruikbare tips of lost het problemen op? Antwoord op de laatste vraag is even kort als duidelijk; Bruikbare tips: ja; Oplossingen, nee.
Het is goed zo af en toe eens even kritisch benaderd te worden over beslissingen die je neemt, dat zet je aan het denken. Anderzijds is het toelichten van alles wat er speelt in een park gewoon niet mogelijk in een middag en voor de SOL leden onmogelijk dit zichzelf eigen te maken. Dus hiermee in het achterhoofd zijn kritische noten en andere denkwijze prima maar moet je ze als tuinbaas ook weer in de juiste context plaatsen. SOL leden moeten zich ook realiseren dat zij slechts 10% meekrijgen van alles wat er speelt en misschien ook iets minder kort door de bocht waarderen wat ze zien. (iets waaraan ik mijzelf ook veelvuldig schuldig maak)
Voegt de SOL iets toe? Een volmondig ja, maar met een kanttekening. De SOL werkt als er mensen komen die iets toevoegen en mee discussiëren over de stellingen, hoe kleiner de groep zoveel hoogwaardiger is de discussie. Maar, in mijn ogen, is de SOL geen verkapte Cascade excursie dus louter meelopen voor een leuke wandeling maakt de groep onnodig groot en dus minder slagvaardig.
Componeren van het bed direct tegen het huis. Foto: Richard Zweekhorst.
De SOL voegt iets toe, voor de parken en voor de leden. Met de SOL loopt enorm veel expertise rond op het object, daar moet je gebruik van maken. Anderzijds is er ook een andere beweging, mensen die willen leren en snappen waar we mee bezig zijn en hoe we dingen aanpakken. Laten we maar stellen dat de SOL grotendeels informatie komt brengen, waarop de logische vraag: waar gaan leden informatie halen?
Het kleinschalige van de SOL ( Studie Op Locatie) werkt; Tijd voor de tegenhanger SVL ( Studie Van Locatie) en op bezoek bij de tuinbaas, beheerder, ontwerper of onderzoeker.
Met het idee van de SVL slaat het direct een mooie brug naar de mozaïekperken. Op 22 mei zijn deze aangebracht met hulp van een enorm leuke groep vrijwilligers. En is het niet eens goed om zelf te ondervinden hoe het is om dit aan te leggen? Als onderzoeker of bovenmatig geïnteresseerde in historische tuinen weten we al snel te vertellen hoe het allemaal zou moeten en met name wat er fout gaat. Door het zelf eens uit te voeren leer je begrijpen waarom er voor andere soorten gekozen wordt (water geven, wildvraat, wisselteelt enz. ) en hoe lastig het is dat verrekte plantje in het midden te planten. En na een dag ploeteren blijk je ook gewoon mens te zijn en als de grote palm in het midden dan 5 cm uit het lood staat dan kan dat je echt gestolen worden.
Maar het is mooi geworden, ze liggen weer in de zichtlijn op De Viersprong in Woudenberg, kom lekker zelf kijken en anders is er iets te zien op de weblog van www.tuinenvanvroeger.nu.
Richard Zweekhorst
Ingevuld! Foto: Richard Zweekhorst.
Zo maar een voorbeeld: Middeloo te Velsen. Grotere weergave volgt na muisklik op afbeelding.
Bron: Opregte Haarlemsche Courant, 24-05-1808. Via KB Historische Kranten.
Ik mag graag zoeken, bladeren en lezen in oude kranten. Veel kranten zijn al (deels) gedigitaliseerd. Een overzicht biedt kranten-historisch.startpagina.nl.
Ook de Koninklijke Bibliotheek had al een webpage om in gedigitaliseerde krantenpagina’s te zoeken. En afgelopen donderdag ging het langverwachte nieuwe KB Historische Kranten in de lucht.
Een omvangrijk deel van alle landelijke, regionale, lokale en koloniale kranten die zijn verschenen tussen 1618 en 1995 wordt gedigitaliseerd. Het betreft meer dan 70 verschillende kranten, van de Oprechte Haarlemsche Courant tot het Algemeen Handelsblad en de Rotterdamsche Courant. Nu zijn één miljoen paginaxe2x80x99s voor iedereen toegankelijk. De overige zeven miljoen paginaxe2x80x99s worden in de komende achttien maanden in etappes aan de website toegevoegd (zie ook bericht KB presenteert 400 jaar kranten online).
Van alles is te vinden. Is het niet via KB dan wel via al die andere opties als in genoemde startpagina. Veel is ook nog niet gedigitaliseerd, dus veel zul je ook niet, of nog niet, vinden. En heel veel heeft ook gewoon niet in de krant te staan. En dan zijn er nog redenen van laten we zeggen op het gebied van zoekwoorden en van ‘zoektechnische aard’.
Om uit de losse pols een aantal te noemen:
– variaties in naamgeving, denk aan Beeckestijn. Op hoeveel wijzen kan en is dat niet geschreven?
– of een aanduiding als Chinees of Turks (bij bv tent of tuin). Vaak ook Chineesche, Chinesche, Turksche. Allerlei variaties waar per stuk mee gezocht moet worden.
– en daar op voortbordurend, het gebruik van de lange-s (?). Dus de s die leest als een f zonder het dwarsstreepje. Kijk en dat is wat met het digitaliseringsproces gebeurt. Die lange-s wordt herkent als een f. En daarmee wordt het Engelfche i.p.v. wat het menselijk oog herkent als Engelsche. Zie bovenstaande advertentie met Engelfche Plantfoenen (2x ‘f’).
– en op het technische aspect doorgaand. De krantenpagina die u ziet is een ‘plaatje’, een ‘foto’ van de pagina. Deze is geïnterpreteerd naar ‘normale’ tekst, en op die tekst wordt gezocht. Maar deze omzetting gaat gepaard met fouten. Vlekjes en vouwtjes, om maar twee voorbeelden te noemen, daar kan het menselijk oog wel mee over weg. Maar software? Nee, die is daar minder goed in. Bv Zocher kan dan ineens Zoeher worden. De bovenstaande advertentie resulteerde na omzetting in de volgende tekst:
Uitdehandtekoop: Een extra welgeütiieerde en zeer geëxtendeerde HOFSTEEDE en OVERPLAATS, genaamd MIDDELOO, met deszelfs capitale, zeer aanzienlijke en pretleus betimmerde Heeren-Huizinge , Tuinmans-Wooning, Koetshuis en Paarden-Stallinge , Orangerie, Billard-Kamer, Chinecfehe Sallon , Hermitage, Viukenhuis en verdere Getimmertens, voorts bevallige. Engelfche Plantfoenen, vischrijke Vijvers en Carper-Kom, Bosfchen , Laanen, Boomgaarden, Menagerie, Moes-en Broekuihen, Annanasfen-Bak, Perfiken-‘en Dnrivcu-K.isfen , en laatftelijk de extra weltoegeniaakte Bouw-, Hooi-en Weilanden, Duingronden &c., alles ftaande en gelegenaan de Jtfiddcn-Weg, nabij en onderden Geïcchie van Yelfsa; tebe.vnweubijdeMake-
Dus Chineesche Sallon als zoekterm komt niet met deze advertentie terug, want de omzetting resulteerde in Chinecfehe Sallon. Idem voor Engelsche Plantsoenen; hier resulteerde het in Engelfche Plantfoenen.
Of te wel, gegevens worden vaak niet zo maar gevonden. Als je hetgeen je zoekt niet kan vinden betekent het niet dat er niet over is geschreven. De enige zekerheid die je hebt is simpelweg dat jij niets hebt kunnen vinden.
En ten aanzien van ‘Wegens te grote drukte op deze site’: met veel enthousiasme en belangstelling is de website onthaalt, met als resultaat een overbelasting en de boodschap: Wegens te grote drukte op deze site is het momenteel niet mogelijk alle vragen te verwerken. Onze excuses hiervoor. Wij verzoeken u het later nogmaals te proberen.
Gewoon volhouden! JH
500, da’s toch geen titel? Tja, deze bijdrage heeft dan ook geen inhoud. Geen inhoud, maar wel een beetje een feestje.
Enige weken geleden zag ik, op grond van de statistiekcijfertjes, het getal 500 aan de directe horizon.
Het begon in december 2005. Korte berichtjes, een praatje met een plaatje en continuïteit. En dat laatste maakt dat dit weblog nummer 500 is.
Klik nog eens lekker in het wilde weg: klik op Archieven in het rechtermenu, en klik dan op Meer.
Een vroeg Cascadefeestje of -uitje; De Buitenpartij, Dirck Hals (1627)
Bron: Rijksmuseum Amsterdam
Op het ‘aquaduct’ van De Duno (Doorwerth) Foto: Niek Ravensbergen
Deels objectief, deels subjectief zeg ik de voorjaarsexcursie vond plaats in schitterend weer, met fantastische uitzichten, intrigerende relicten, een veelheid aan pril groen en in een heerlijke omgeving. Bezocht werden achtereenvolgens Heveadorp, De Duno (Doorwerth), Laag Oorsprong (Oosterbeek) en Tuin de Lage Oorsprong (Oosterbeek).
Niek Ravensbergen stuurde alvast een eerste serie foto’s, van de ochtend (meer volgt vast nog) ; klik hier.
Op de bovenstaande foto staat de helft van het excursiegezelschap op het bruggetje van het voormalige landgoed De Duno (Doorwerth). Een folly, zeker ook gezien de benaming ‘aquaduct’ in een werkplan (in Speciale Collecties van WUR) ondertekent door Van Vloten en Voorhoeve: ‘…een kweekerij van hout- en struikgewas in de ravijn van het aquaduct…’ En inderdaad over de bovenzijde loopt een goot(je), maar een waterloop zul je er niet vinden. JH
Meer lezen? Zie het rapport De Oorsprong cultuurhistorische analyse en beleidsaanbevelingen door Gelders Genootschap, het artikel ‘Het cascadedal van landgoed De Duno’ in Tuingeschiedenis in Nederland. Veelzijdig erfgoed in ’t groen en de website Tuin de Lage Oorsprong
Wegwijzer op De Duno (Doorwerth) Foto: Niek Ravensbergen
Agnetapark (Delft)
Groen in de stad is het thema van de Nationale Monumentenstudiedag 2010. Georganiseerd door Erfgoed Nederland en de gemeente Delft: 20 mei 2010, TU Delft, faculteit Bouwkunde.
’s Ochtends reflecteren drie sprekers op de actuele betekenis en het gebruik van groen in de stad:
Een groene lens op de stad door Erik de Jong;
De maatschappelijke betekenis van groen: de landschapsarchitectuur van de wederopbouwjaren door Dorine van Hoogstraten, architectuurhistoricus;
Groen in de stad: perceptie vanuit de ontwerppraktijk door Maike van Stiphout, landschapsarchitect.
’s Middags staan, met bezoek per (gehuurde) fiets, acht actuele opgaven in Delft ter discussie:
De transformatie van het park: Het Agnetapark en het Wilhelminapark, Jos van de Lindeloof, tuin- en landschapsarchitect;
De groenstructuur langs de voormalige stadswallen, Ben Kuipers, landschapsarchitect;
Groen in wederopbouwwijken – Kuyperwijk, Bomenwijk en Poptahof, Arjan Hebly, architect en onderzoeker;
Landschapsstructuren en de Delftse Hout, Gertjan van der Harst, bouwhistoricus en Laurens Engelbrecht, stedenbouwkundige gemeente Delft;
De botanische tuin in Delft, Bob Ursem, wetenschappelijk directeur;
Hofjes in de binnenstad, Willemijn Wilms Floet, universitair docent en onderzoeker;
Bomen in de openbare ruimte van de historische stad, vroeger en nu, Wim Weve, bouwhistoricus en Rob van Beek, beleidsadviseur gemeente Delft;
De verarming van het historische boerenerf, Frits van Ooststroom, adviseur cultuurhistorie.
Voor alle details en inschrijving, zie de website van Erfgoed Nederland.
Agnetapark (delft), het meer. Zicht op het huis van Van Marken, uit het fotoalbum J.C. van Marken
Bron: Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
Achter de nog aanwezige oude lindebomen in het hart van het voorplein is de nieuwe
aanplant (boompalen) te zien. Foto: Wim Dröge
Na de januaristorm van 1990 werden de toen bijna 40 meter hoge lindebomen van Huis te Manpad teruggesnoeid tot circa 20 meter en werden waar nodig de gespleten stammen verbonden met ijzeren pennen. In januari 2010 is na jarenlange discussie het vervangingsplan in gang gezet en zijn 27 oude lindebomen opgekapt. Omwille van de cultuurhistorische eenheid worden alle bomen vervangen, in twee fasen.
De belangrijkste reden voor deze gefaseerde aanpak is het feit dat er twee klonen voorkomen op het voorplein. Een algemene kloon van de zomerlinde is nu vervangen. Deze bomen staan in twee rijen. De ene rij staat parallel aan de Hereweg, de tweede rij staat langs de vijver. Van een zeldzame soort, die het hart van het voorplein vormt, zijn stekken genomen en die groeien nu op bij een boomkwekerij. Zodra die groot genoeg zijn (over 15 jaar) worden ze overgebracht naar Huis te Manpad en wordt de tweede groep oude lindes vervangen. Een bijkomend voordeel van de gefaseerde vervanging is dat het beeld van het voorplein grotendeels in takt blijft.
Een en ander valt te volgen op de website van Huis te Manpad. Lees bv de nieuwsberichten, van onder naar boven, startend met ‘Lindeboom om’.
Met dank aan Jos Teeuwisse, René Dessing en Wim Dröge. JH
De nieuwe aanplant aan de zijde van de Hereweg. Foto: Wim Dröge
Aantasting door Cylindrocladium buxicola. Bron: poster van NBvB
Aldus de kop van een halve pagina groot artikel in mijn krant, De Gelderlander.
Met de opening van de boventuin (zie weblog 30 mei 2008) werd al gemeld dat ook de benedentuin aangepakt dient te worden. Een van de redenen is dat na 25 jaar toch wel sprake is van slijtage. Maar de krant lezend is er een reden bijgekomen.
De Buxushagen hebben de gevreesde schimmelziekte Cylindrocladium buxicola onder de leden. De schimmelziekte is meegekomen met de nieuwe aanplant in de boventuin. ‘Op 3 juli vorig jaar hebben we hier een enorme wolkbreuk gehad, waardoor de hele tuin onder water kwam. Daardoor hebben de sporen van de schimmel zich ook naar de benedentuin kunnen verspreiden. Die sporen zitten nu overal in de grond’ aldus Willem Zieleman.
Nu probeert men door regelmatig chemische bestrijding toe te passen de ziekte te vertragen. En men is op zoek naar een variëteit die goed tegen de schimmel bestand is. Verschillende variëteiten zijn nu al geplant in de nabijheid van de ziektehaard en de verder ontwikkeling van deze variëteiten zal moeten uitwijzen voor welke variëteit gekozen kan worden.
Voor meer over de ziekte verwijs ik graag naar de poster van NBvB, klik hier.
Gisteravond was het ook een item in het NOS journaal. Klik hier om te zien en horen. Toch even vermelden, want hoorde ik het goed… Het stukje sluit af, door de commentaarstem en niet door Willem Zieleman, met ‘…als er geen schimmelbestendige soort wordt gevonden kan de Buxus uiteindelijk worden vervangen door een andere plant die in vorm gesnoeid kan worden, bv Hulst’! JH
Zoals menigeen weet is Carla druk bezig met de ‘Zochers’. Alles wordt vastgelegd in een online document dat voor een ieder toegankelijk is ; delen (door Carla) in de hoop te komen tot mededelen (door de lezers). Klik hier voor de meeste recente versie.
Tot nu toe gaf ik mijn reacties rechtstreeks, maar via deze weg even een tweetal die ik ‘zo leuk anders vind’. De Zochers worden vanzelfsprekend volop in vakliteratuur genoemd, maar onderstaand een tweetal uit literatuur. Mogelijk zijn er wel meer hoor… Reageren zou ik zeggen.
In Vruchten ingezameld door de aloude rederijkkamer De wijngaardranken, onder de zinspreuk: Liefde boven al, te Haarlem (1833) staat onder de kop Nicolaas Berchem (Noord-Nederlandse etser en schilder van pastorale landschappen in italianiserende stijl, 1620-1683):
Klik hier voor het werk
Het tweede werk is de vijfdelige roman De lotgevallen van Klaasje Zevenster verschenen in de jaren 1865-1866 en geschreven door Jacob van Lennep. Het boek wekte grote opschudding omdat de heldin, een keurig, lieftallig meisje, een huis van ontucht betreedt (neen, niet met Zocher).
De wandeling wordt gemaakt op het fictieve Hardestein. Van Lennep zegt hierover ‘… het huis en ’t park van Hardestein, ’t welk ik heb samengesteld uit één landhuis en buiten plaats te ‘sGraveland en uit twee kasteelen met hun omgeving in Gelderlandxe2x80x99 (in de Navorscher van 1867).