Op 12 november j.l. verscheen het boek Soest in de zeventiende en achttiende eeuw, een uitgave van de Historische Vereniging Soest / Soesterberg.
In dit 288 paginaxe2x80x99s dikke boek – waarvan ik het overgrote deel heb geschreven – zijn circa vijftig paginaxe2x80x99s gewijd aan de geschiedenis van de Soester buitenplaatsen voor wat betreft bovengenoemde eeuwen. Over deze buitenplaatsen – waarvan helaas niet veel is overgebleven – was tot op heden nog maar erg weinig tot niets geschreven.
De beschreven buitenplaatsen zijn:
– Bleijendaal (families Van den Berch, Cardoso, De Weth, De Waal, Hamel, Schipper-Veselaar, Rijcksz-Van Baerle, Schutter)
– Maperduijs / Mopperduijs (families Van Sneul, Van Westrenen, Van Staverden, Van Rootselaar, Van Logtensteijn)
– Hofslot (families Van Weede, Baeck-van Erp, Van der Meersch, Teeckman-van Hoornbeek, Inssen, Doeckes, Van Pembroek en Krebs)
– Heuvel en Daal / Vosseveld (families Van Rheede van Amerongen, Bartolotti van den Heuvel, De Swart)
– Middelwijk (families Van der Meersch, De Clercq, Smit, Eberlein, Richter, Zubli, Offerman en Muijsken)
– Engendaal (families Van Davelaar, Beck, Maes, Scheen, Van Sandendaal, De Hoogh, Methorst)
– Sterrenberg (Soesterberg; families Van Weede, Berger, Wittert, Van Tuyll van Serooskerken, Bosch van Drakesteijn)
– Hogerhorst (Hoogland; families Van Speuld, Van Wenckum, Van Wijnbergen, Livingstone-Edmond, Lijnslager, Teeckman, Elsevier, Van Ewijk).
Laatstgenoemde buitenplaats Hogerhorst lag weliswaar onder Hoogland maar hoorde kerkelijk onder Soest; de eigenaren/bewoners waren meer op Soest georiënteerd dan op Hoogland.
Aan de beschrijvingen van de afzonderlijke buitenplaatsen gaat een korte algemene inleiding vooraf over aanzienlijke bebouwing in het Eemland in het algemeen en Soest in het bijzonder.
Gérard Derks
(Historische vereniging Soest/Soesterberg)
Zie ook de website van Museum Oud Soest.
Dag Gérard, hartelijk gefeliciteerd met jullie boek, waar je zonder twijfel heel erg veel onderzoek voor hebt moeten doen. Ik ben erg benieuwd of de tuinarchitect J. D. Zocher sr. ook in het boek voorkomt. Ik ga het boek zeker lezen, maar misschien kan je al een tipje van de sluier oplichten? Tot heden is bekend dat hij aan Soestdijk heeft gewerkt (maar dat is Baarn, Soestdijk) en verder werkte zijn zoon J. D. Zocher jr. aan de buitenplaatsen Nieuwerhoek en Vredehof (eerste helft 19de eeuw), maar deze komen in jouw lijstje niet voor. Veel gegevens zijn daar overigens niet over.CO
Beste Carla, dank voor je felicitatie. Aan het boek liggen inderdaad heel wat onderzoeksuurtjes ten grondslag.
J.D. Zocher komt éénmaal in het boek voor (p. 202), namelijk met betrekking tot de buitenplaats Hofslot. Volgens een manuscript van de negentiende-eeuwse Soester dominee J.J. Bos werd de aanleg van deze (nu niet meer bestaande) buitenplaats ingrijpend vernieuwd onder leiding van Zocher. Ik heb in het boek overigens in het midden gelaten of het om sr. of jr. ging, maar het is zo goed als zeker dat het jr. betrof.
Nieuwerhoek en Vredehof zijn beide pas in het begin van de negentiende eeuw nieuw aangelegd en komen derhalve in het boek niet voor. Aan de betrekkelijk grote serie (voormalige) negentiende-eeuwse Soester buitenplaatsen hoop ik in de toekomst nog eens aandacht te besteden; ik heb reeds het nodige verzameld maar het onderzoek loopt nog.
M.b.t. Nieuwerhoek was mij – uit eerdergenoemd manuscript van Ds Bos – reeds bekend dat Zocher jr. daar gewerkt heeft. In de zeventiende en achttiende eeuw bewoonden mijn voorouders (familie De Beer) een grote boerderij ter plekke van de latere buitenplaats. M.b.t. Vredehof heb ik tot op heden nooit enige serieuze aanwijzing gevonden dat Zocher daar gewerkt heeft, dus je maakt me wel nieuwsgierig!
Hopelijk was dit een voldoende tipje van de sluier. GD
Beste Carla en Gérard, daar komt het dan;
Op 21 maart 1881 meld de Amersfoortsche courant op pagina 3/4:
De verkoop van ” De buitenplaats “Vredehof”, Bestaande in kapitale- en welbetimmerde Heerenwoning, zeer geschikt voor Zomer- en Winterverblijf, Tuinmanswoning, Koetshuis met annexe stalling voor 4 paarden, Koetsierswoning en ( nu wordt het leuk!!!) Koepel, benevens door de Heer Zocher smaakvol aangelegd Wandelpark, beplant met Fraaije, zware opgaande Boomen, fijne Heesters en Bloemhout, en doorsneden van eene stroomende, zeer schoone en heldere Waterpartij; voorts grooten en vruchtbaren Moestuin met steenen Druivenkast en Bak, dito Kribben, uitmuntende Bouw- en Weilanden, zamen groot 7 hectaren, 33 aren, 25 centiaren, allen aangenaam tegenover elkander gelegen, aan den straatweg van Soestdijk naar Amersfoort, onder de gemeente Soest, in de onmiddelijke nabijheid van Soestdijk en de Baarnsche bossen…”. Notaris S. Cambier van Nooten te Soest.
Verder wordt in het artikel duidelijk dat het gaat om 6 percelen welke opdeeld mogen worden, 1 perceel met huis aan de westzijde van de straatweg, de overige 5 percelen aan de overzijde.
Hiermee lijkt mij onomstotelijk vast te staan dat Vredehof een aanleg van Zocher heeft gekent, als wordt mij niet direct duidelijk welke maar dat zal voor Carla een inkoppertje zijn. Deze informatie komt redelijk makkelijk uit het Eemland archief waar, zeer waarschijnlijk, nog veel meer over de andere buitenplaatsen te vinden is.
Mooi begin van het nieuwe jaar!
Beste Richard (en Carla),
Naar aanleiding van jouw reactie mijn dossier m.b.t. Vredehof er nog eens bijgezocht en daar zaten ook enkele berichtjes uit de AC in, waaronder die van 1881. (Soms weet je zelf niet meer wat je al verzameld hebt….) Overigens wordt Vredehof (Vreedenhoff) ook uitgebreid genoemd in een bericht in diezelfde AC van 30-06-1863 i.v.m. een publieke verkoping, doch Zocher wordt dan niet vermeld.
Nieuwerhoek en Vredehof waren in het begin van de 19de eeuw beide eigendom van de Amsterdams/Amersfoortse familie Harderwijk die vermoedelijk beide buitenplaatsen geheel nieuw heeft laten aanleggen, zo omstreeks 1825. Op Vredehof was het dus hoogstwaarschijnlijk óók Zocher jr. die er werkzaam was!
Prachtig al die reacties,
Goed dat jullie wat bronnen aanbrengen; ik ging er echter van uit dat ik niet hoefde te verwijzen naar Zocher on line (http://www.historischetuinen.nl/oldenburgers/pdf/zocher-online-08-03-2010.pdf) op de site van Oldenburgers Historische Tuinen. Het gegeven uit de Nieuwe Amersfoortse Courant over Vredehof (12-03-1881) wordt daar inderdaad ook door ons vermeld (zie tabel Zocher jr. Soest, p.151) en achter Nieuwerhoek (ook onder Zocher jr.) wordt een verwijzing gegeven naar de vermelding in Immerzeel, levens en werken der Hollandsche kunstschilders…1842 / 1843, maar meer ook niet. Hoewel Immerzeel best te vertrouwen is, zijn aanvullende gegevens altijd welkom en daarom vroeg ik er naar, niet wetende dat beide buitenplaatsen pas in het begin van de 19de eeuw zijn aangelegd. Maar het gegeven dat beide buitenplaatsen in eigendom waren van de fam. Harderwijk en omstreeks 1825 nieuw aangelegd zullen zijn, is toch nieuw voor mij, waarvoor dank. Gérard weet je ook nog voorletters van de eigenaar? Dan zal ik die opnemen in Zocher on line. Zo zie je maar, altijd wel wat aan te vullen. CO
De eigenaar – en hoogstwaarschijnlijk ook opdrachtgever – was Fredericus Johannes Harderwijk (ged. Amersfoort 16.6.1752, bierbrouwer en later rentenier te Amsterdam, overl. Amsterdam 25.5.1841), gehuwd met Margaretha Post (1764-1825). Onduidelijk is nog waarom hij èn Nieuwerhoek èn het er tegenover gelegen Vredehof liet bouwen en aanleggen. Mogelijk was Vredehof aanvankelijk “slechts” onderdeel van Nieuwerhoek en was het voor Zocher één groot project. Na het overlijden van F.J. Harderwijk in 1841 is Vredehof uit het bezit verkocht aan de Amsterdamse koopman B.J. Rothuijs [een wat ongelukkige naam voor een buitenplaatseigenaar …], die het vermoedelijk verder ontwikkelde tot zelfstandige buitenplaats. De geschiedenis van de beginfase van beide buitenplaatsen is echter nog wat mistig; zoals gezegd loopt het onderzoek nog. GD
Cultuurprijs
Aanvullend nieuws: de gemeente Soest heeft vrijdag 28 januari j.l. de cultuurprijs 2010 toegekend aan de Historische Vereniging Soest / Soesterberg vanwege verschillende activiteiten maar vooral ook vanwege het verschijnen van bovengenoemd boek!
Dag Gérard, Nou dat is dus nog een keer een felicitatie waard. Leuk die aandacht voor de historische buitenplaatsen van Soest en voor de Historische vereniging. Ik begrijp nu ook dat Vredenhof eigenlijk de zgn. ‘overplaats’ was van Nieuwerhoek, en later pas een zelfstandige buitenplaats werd. Dank voor je extra speurwerk. CO.