Tuin op Rottumeroog


Uitsneden Carte de l’isle dite Rottumeroog, comme elle se présente pendant les hautes marées (1811), (Bron: Groninger Archieven  inzoomen).

Gewoon leuk, een jardin op Rottumeroog. Oké het zal een moestuin zijn. Maar nog steeds leuk. De tuin van de strandvoogd. Iets anders is de tuin bij de Camminghastate of het Camminghaslot, ook wel Jelmerastate of kasteel Cammingha genoemd, een state in het dorp Ballum op Ameland.


Schetze van het Slot, aangelegen Bosch en Plantage (1814), C. Boling (Bron: Tresoar Leeuwarden).

In 1814, 15 jaar voor de sloop in 1829, maakte de landmeter Cornelis Boling, op last van Ing. Jan Peereboom, geveltekeningen, plattegronden, doorsneden en een ‘Schetze van het Slot, aangelegen Bosch en Plantage’. Boling kennen we ook van de kaart van Oranjewoud. Die van de Camminghastate is in het bezit van Tresoar Leeuwarden, inzoomen kan hier.

Over het Camminghaslot is meer dan genoeg te googelen. Ik verwijs alleen even naar dit filmpje.
Jan Holwerda

In de steigers – 800 jaar bouwen aan Slot Zuylen

In de winterse periode met minder weer is het misschien aantrekkelijk om naar binnen te gaan. Bijvoorbeeld naar de tentoonstelling ‘In de steigers – 800 jaar bouwen aan Slot Zuylen’, lopend t/m 30 maart 2025.


(OVERGENOMEN)

Tussen oktober 2024 en maart 2025 worden de gevels en loden daken van Slot Zuylen gerestaureerd. Daarom staat het kasteel in die periode in de steigers. Deze restauratie is een goed moment om terug te blikken op alle verbouwingen en restauraties die het slot in de loop der eeuwen heeft ondergaan. Het kasteel heeft tenslotte talloze keren in de steigers gestaan. In de tentoonstelling In de steigers; 800 jaar bouwen aan Slot Zuylen staan juist deze momenten centraal.

Slot Zuylen bestaat al bijna acht eeuwen. In die lange tijd is er van alles en nog wat aan het kasteel veranderd. Het werd gesloopt, herbouwd, verbouwd en gerestaureerd. Elke generatie die het huis bezat, paste het aan aan hun eigen smaak en wensen. Het kasteel heeft er in de diverse eeuwen daardoor verschillend uitgezien. De tentoonstelling In de steigers laat zien hoe het kasteel er vroeger uit zag, maar kijkt ook naar de mensen achter de verbouwingen. Wie waren bijvoorbeeld de opdrachtgevers? En wat voor architecten hebben zij ingezet? Allemaal vragen die in de tentoonstelling worden beantwoord. Van een ‘verrader’ als kasteelheer tot een ‘betonbaron’… Het komt allemaal aan bod aan de hand van originele historische documenten, schilderijen, prenten en foto’s.

Geopend vrijdag, zaterdag en zondag van 11:00-17:00 uur, zie hier.

Buitenplaatsen aan de Schie

(OVERGENOMEN)
In dit derde deel van de buitenplaatsen van Rotterdam worden de zomerverblijven van de Rotterdamse elite beschreven die aan de Schie lagen. Deze keer spelen ook eigenaren die hun stadshuis in Delft, Delfshaven of Schiedam hadden een rol. Na het succes van de Kralingse buitenplaatsen en De buitenplaatsen bij de Rotte ligt er weer een boek voor u vol mooie verhalen over de huizen en hun bewoners, de lokale geschiedenis en de rol van deze buitenplaatsen in de Vaderlandse geschiedenis en wederom is het rijk geïllustreerd. Langzaamaan ontstaat een beeld van dit elitaire leven rond Rotterdam dat niet onder gedaan heeft voor veel beroemdere buitenplaatsenlandschappen zoals de Vecht en de Utrechtse heuvelrug. Helaas is er wel veel minder van over. Maar in Overschie kunnen we nog De Tempel, de Leeuwenhof en Nieuw Rodenrijs aanschouwen, terwijl in de stad op het kruispunt van de Schiekade en de Walenburgerweg nog het huis De Walenburg ligt.
Bijzonder zijn de beschrijvingen van de talloze buitenplaatsen aan de Schiekade, eigenlijk een buitenstadse gracht met een lange rij aan buitens die rond 1900 allemaal verdwenen zijn. Dankzij de architect-kunstenaar Verheul hebben we fraaie aquarellen van de meeste van de buitenplaatsen aan de kade. Een verrassende vondst is dat waar nu de drukke Beukelsweg loopt tot ver in de 19e eeuw een snoer van buitenplaatsen en herenboerderijen heeft gelegen, aan de Beukelsdijk.
Veel meer dan in de andere twee delen over de Rotterdamse buitenplaatsen komen we aan de Schie adel tegen, van Hollandse oer-adel tot geslachten die door koning Willem I rond 1815 in de adelstand zijn verheven, voorwaar dus een aristocratisch Arcadië.

Robert J. Ligthelm, Buitenplaatsen aan de Schie, € 37,50; zie hier.

Hoogteviewer (AHN)

Luchtfoto met Stania State (Oentjerk) en transparant AHN4 DTM Hillshade kleur.

Eerder geklaagd over de vernieuwde AHN viewer of eigenlijk het uit de lucht halen van de oude (zie hier). Er waren wel andere oplossingen, maar net online is een nieuwe geïntegreerde oplossing: de Esri hoogteviewer, zie hier.

Hier boven een screenshot met de opties:
– linksboven, bovenste vierkantje geeft opties voor AHN versie, terreinmodel, visualisatie en transparantie.
– rechtsonder, vierkantje, geeft andere ondergrond/basiskaart: topografische kaart of luchtfoto.
Zelf lekker mee spelen (of werken)…
Jan Holwerda

In de voetsporen van Herman Saftleven


Tussen de vele afbeeldingen toch ook een lusthof.

Online RKD Studie: In de voetsporen van Herman Saftleven. De Utrechtse stadswaltekeningen, Laurens Schoemaker, met bijdragen van Frans Kipp en Jeroen Kapelle, 2024. Zie hier voor die online versie. Met heel veel afbeeldingen en heel veel muisklikken om te bladeren en in te zoomen.

Herman Saftleven (1609-1685) vervaardigde opvallend veel tekeningen van de Utrechtse stadswal en Stadsbuitengracht. In deze RKD Study worden zijn ‘stadswaltekeningen’ in samenhang en vanuit verschillende invalshoeken gepresenteerd.

In hoofdstuk 1 staan het leven van Herman Saftleven en de ontwikkeling die hij als kunstenaar doormaakte centraal. Hoofdstuk 2 gaat over zijn topografische tekeningen, zijn tekenreizen en zijn Utrechtse stadswaltekeningen. Ook voorgangers, tijdgenoten, navolgers, opdrachtgevers en verzamelaars van zijn werk komen aan bod. Voortbouwend op de studies van Schulz (1982) en Salomonson (1983) zijn Saftlevens stadswaltekeningen in hoofdstuk 3 (Catalogus deel I), voor zover mogelijk, in reeksen ondergebracht. In hoofdstuk 4 (Catalogus deel II) zijn Saftlevens stadswaltekeningen topografisch geordend met de Stadsbuitengracht als leidraad. Frans Kipp (Zeist) behandelt in hoofdstuk 5 Saftlevens stadswaltekeningen als historische bron voor bouwhistorisch onderzoek. De 3D-modellen van de Utrechtse stadswallen, die Daan Claessen (Erfgoed Utrecht) in samenwerking met Kipp voor de gemeente Utrecht heeft ontwikkeld, maken het mogelijk om tekeningen van Saftleven te vergelijken met de toenmalige situatie: een ongekende sensatie. Hoofdstuk 6 is geschreven door Jeroen Kapelle (RKD) en gaat over Cornelis van Hardenbergh (1755-1843) en de Utrechtse stadsomwalling. Met de eerste publicatie over deze relatief onbekende kunstenaar plaatst hij de tekeningen van Saftleven in een breder perspectief.

In 2022 verscheen al Wandelen over de Utrechtse stadswal. Tekeningen van toen en foto’s van nu. Zie hier.

Koetshuizen in Nederland. Op kastelen en buitenplaatsen

(OVERGENOMEN)
Met 21 unieke inkijkjes in de laatste nog intacte Koetshuizen in Nederland. Sensitief en kunstzinnig gefotografeerd. Door het licht dat er spaarzaam naar binnenvalt, het donkere hout en een enkel spinnenweb, zijn het gebouwen die een zeker mysterie uitstralen. De meeste zijn in privébezit, niet geopend voor het publiek. Ooit klonk er het ritmische geluid van paardenhoeven in het gangpad, sjouwden er stalknechten met emmers water, en werd er aan rijtuigen gepoetst tot ze blonken in het ochtendlicht. Wie in vorige eeuwen een rijtuig bezat, had een hele ‘equipage’ van paarden, tuigen en personeel. En dat had een onderkomen nodig: een koetshuis. Na vier jaar onderzoek is dit het eerste boek gewijd aan het meest multifunctionele bijgebouw op de Nederlandse buitenplaats. Dit standaardwerk neemt je mee door de tijd, van de dagen dat paarden van de adel nog een veilig heenkomen zochten binnen de gracht en versterkte muren van een voorburcht tot de negentiende eeuw, waarin het koetshuis zich ontplooide tot luxe onderdeel van het parklandschap van buitenplaatsen. Altijd stonden er paarden op stal, totdat de automobiel zijn intrede deed en de laatste koetshuizen tevens als garage gingen dienen. Beroemde architecten zoals Berlage en Eberson tekenden ontwerpen voor dit erfgoed dat nu veelal een monumentenstatus heeft, maar door herbestemming zijn unieke kenmerken dreigt te verliezen. Een fascinerend boek voor liefhebbers van buitenplaatsen, paarden en autohistorie.

Mario Broekhuis, Koetshuizen in Nederland. Op kastelen en buitenplaatsen, 2024, ISBN 9789462625921, pp. 288, €39,95

Stukje bladeren
(zie ook www.hippomobielerfgoed.nl/stallen-koetshuizen-en-garages)

 

Bos(ch) en Hoven (Heemstede) revisited

Bosch en Hoven (Heemstede), kaart-uitsnede met eiland en hermitage  Bron: Noord-Hollands Archief

Weer een terugblik? Tja zo gaat dat vaak. Duikt er weer een snipper, krabbel, afbeelding of gedachte op. Een onderwerp, onderzoek of geschiedenis is nooit af.
Eerder was er een bericht over die prachtige kaart van Bosch en Hoven te Heemstede, zie hier. Daar zoomde ik in tot een eiland met hermitage.
Vorige week kom ik ineens een foto-tje in een krant uit 1926 tegen. Met de grot van Bosch en Hoven. Hoe leuk passend bij de afbeelding op de kaart…
Jan Holwerda

Opzetfiguren


Opzetfiguurtjes, naar Magazijn van Tuin-sieraaden van Gijsbert van Laar
Foto: Christine Sinninghe Damsté

Eind 2011 startte de Cascade website/weblog 2.0 met vermelding van opzetfiguren en deze foto’s (zie hier). Ik zie net dat er in 2012 een tentoonstelling met die figuurtjes in Stadsmuseum Almelo was. Christine Sinninghe Damsté schreef een bijdrage over die figuurtjes, herkomst en achtergrond in Stad en Ambt Almelo, het blad van de Historische Kring Almelo.
Jaren na 20212 gescand, zie hier p. 6-8.
Jan Holwerda


Opzetfiguurtjes, naar Magazijn van Tuin-sieraaden van Gijsbert van Laar
Foto’s: Christine Sinninghe Damsté

Vernieling van landgoederen en buitenplaatsen (1925)


Voordaan (Groenekan)

Toevallig tegengekomen in De Maasbode van 12 feb 1925.
In 1925 worden n.a.v. vellingen op landgoed Voordaan (Groenekan) vragen aan de minister gesteld. Eén luidde ‘Is de Minister bereid aan de Kamer een overzicht te doen verstrekken van de landgoederen met hoogopgaand geboomte, de buitenplaatsen, die uit een oogpunt van natuurschoon beteekenis hadden, enz., welke in den loop der laatste jaren geheel of gedeeltelijk vernield zijn, alsmede van die, welke nu reeds met vernieling worden bedreigd?

En dan volgt een lijst:
Hoogezand, Van Arnhemsch Bosch, het hout is in 1924 verkocht
Vledder, Boschlust, kaalgekapt in de oorlogsjaren
Diever, Zorgvlied, kaalgekapt in de oorlogsjaren
Westerbork, Kymmelbosch, voor het grootste deel geveld
Zuidlaren, Entinge, veel van schoonheid verloren
Roden, Bosch bij Terheyl, bestaat gevaar voor verkoop
Delden, Backenhagen, in 1924 in perceelen verkocht
Enschedé, Wooldrik, bestemd voor bouwterrein
Hierden, De Essenburg, in 1924 in perceelen verkocht
Gorssel, Het Hassink, voor eenige jaren in perceelen verkocht
Laren, De Ehze, ’t Ross en Nettelhorst, voor het grootste deel uiteengevallen
Warnsveld, Waliën, in 1920 in perceelen verkocht
Brummen, Groote Rees, bijna geheel bouwterrein
Loenen, Loenensche Bosschen, in 1924 verkocht, grootendeels geveld
Nijmegen, Duckenburg, grootendeels van hout ontdaan
Nijmegen, Meerwijken, veiling van lanen en bosschen
Wehl, Stilliwald, uiteengevallen
Wilp, De Lathmer, veiling van mooie lanen
Apeldoorn, Marialust, hout zal binnenkort verkocht worden
Maartensdijk, Beukenberg, groot deel hout verkocht en geveld
Persyn, ten deele verkocht; grond in bouw- en grasland omgezet
Houten, Jeannette Hoeve, bijna al het hout verkocht
Soest, Prins Hendriksoord en Ewijkshoeve, in 1924 in perceelen verkocht
Soest, De Pals, in 1923 aan houtkooper verkocht, tot heden ongerept gebleven
Breukelen, Groenevecht, grootendeels geveld
Driebergen, Driebergsche Bosch, grootendeels villapark
Bilthoven, Overbosch, grootendeels villapark
Baarn, Pekingbosch, grootendeels villapark
Beerschoten, grootendeels villapark
Heilo, Heiloënbosch, worden steeds meer deelen afgenomen voor bouwterrein
Bergen, Bergerbosch, worden steeds meer deelen afgenomen voor bouwterrein
Heemstede, Bosch en Hoven, worden steeds meer deelen afgenomen voor bouwterrein
Velsen, Velserbosch, verbreeding Noordzeekanaal en bouw hoogovens
Bloemendaal, Boekenrode, gebruikt als bouwterrein
Bloemendaal, Groenendaal, gebruikt als bouwterrein
Heemstede, Meerenberg, Dennenheuvel en Berkenrode, er schijnen plannen tot verkoop te bestaan
Vogelenzang, De Vogelenzang, er schijnen plannen tot verkoop te bestaan
Heemstede, Spaarnhout, is te koop
Velsen, De Neethof, schijnt verkocht te zijn
Bloemendaal, Naaldenveld, schijnt reeds exploitatieplan te zijn opgemaakt
Overveen, Elswout, Duinlust, Koningshof met uitgestrekt duingebied, de vrees schijnt niet ongegrond, dat dit bezit binnen niet te langen tijd uiteen zal vallen
Overveen, Duin- en Kruidberg, over verbrokkeling wordt gesproken
Muiden, Echobosch, wordt bedreigd
Loosdrecht, Nooit Gedacht, komt binnenkort onder den hamer
Naarden, De Limiten, grootendeels bouwterrein
Bussum, Bosch van Bredius en Krailoo, gedeeltelijk voor bouwterrein bestemd
‘s-Gravenhage en Wassenaar, diverse buitenplaatsen, bestemd voor villaparken
Rijswijk, Cromvliet en Voorburg, Hoekenburg, schijnen grootendeels voor bouwterrein bestemd
Vierlingsbeek, Hallert, velling mooie beukenlanen
Eindhoven, Heeze, nog slechts een deel van het vroegere schoon behouden
St. Michiels-Gestel, De Dennenboom, geboomte geheel geveld, alsmede mooie laanbeplanting
Vught, Zegenwerp, schijnt thans in handen van een naamlooze vennootschap te zijn
Afferden, Beegenbeek, groote stukken verkocht en van deel van het oudere hout ontdaan
Wansum, Geysteren, meeste bosschen geveld
Well (kasteel), verkaveld en geheel versnipperd
Mook, De Jansberg, hier is veel geveld
Maastricht, De Pietersberg, geleidelijk vermindering van natuurschoon door mergelwinning.

Jan Holwerda

Waarachtige Verhalen

(getipt en OVERGENOMEN)

De Nieuwe Ooster in Amsterdam is de grootste, groenste en misschien wel mooiste begraafplaats van Nederland. Wie deze prachtige enclave met een grootte van 33 hectare bezoekt, kan dit alleen maar beamen. Meer dan 30.000 graven, duizend verschillende soorten bomen en negen monumentale gebouwen weerspiegelen hier de multiculturele samenleving van vandaag. De geschiedenis van Amsterdam is op elke vierkante meter te aanschouwen.

Op 1 mei 1894 wordt de door de vermaarde tuinarchitect Leonard Anthony Springer ontworpen begraafplaats officieel geopend. Daarna staat de tijd allerminst stil. Terreinuitbreidingen, sloop en nieuwbouw, de komst van een crematorium, een uitvaartmuseum en een rouwcentrum, veranderde uitvaartrituelen, het komt allemaal voorbij in dit boek.

Waarachtige Verhalen geeft een bijzondere inkijk in het reilen en zeilen van een vaak vergeten pijler van onze maatschappij. In deel 1 ligt het accent op de 130 jaar oude historie van De Nieuwe Ooster. Deel 2 gaat over opvallende gebeurtenissen, grafmonumenten van bekende en onbekende Amsterdammers en de oorlogsherdenkingen. In de Epiloog geven dertien betrokkenen, van uitvaartondernemer en specialist funerair erfgoed tot architect en de huidige directeur, hun mening over de toekomst van De Nieuwe Ooster.

Marie-Louise Meuris, Waarachtige Verhalen. De historie van de 130 jaar oude begraafplaats De Nieuwe Ooster, 2024, EAN 9789083366166, € 39,50, pp. 264.