Een oude(re) heer, een jong meisje en een bedje van tulpen. (Bron: Museum de Zwarte Tulp) (groter)
Museum de Zwarte Tulp te Lisse heeft een klein paneel met olieverf uit de zeventiende eeuw met daarop een prachtig bedje met tulpen in langdurig bruikleen. Het is een bezit van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Directeur Werner van den Belt stuurde een vragende mail…
In z’n algemeen wordt informatie gezocht, over het thema, de kunstenaar, de betekenis, de locatie, etc.
Is het een bestaande tuin? Een fictieve Hortus Conclusus? De deskundige kunsthistorici en RCE staan voor een raadsel. Voor het meisje zijn allerlei verklaringen maar voor de oude man met het perkament in zijn hand niet. Na het kijken van duizenden schilderijen uit de zeventiende eeuw heeft Werner geen enkele overeenkomst in schilderwijze en/of compositie gevonden. Wel ziet hij overeenkomsten in de prenten van Adriaan van de Venne die hij samen met Jacob Cats maakte. Een aantal van deze moralistische voorstellingen zijn gesitueerd in tuinen, mogelijk in Middelburg. Werner vindt de oudere heer ook wel iets weg hebben van Cats zelf.
Is het een portret van Cats? Het verklaart het document in zijn hand (een gedicht) en een moralistisch gedichtje rechts op de muur. Wat de tekst betreft is een medewerker van de RCE door ontcijferen tot het volgende gekomen:
Wat doet ghy vrouwke fijn
Ik wiedt het oncruit int hofien mijn
Dat ijder ‘t sijn en ….. anders uit widen
Daer sal de meer ….
inde werelt geschiden
De houding van de man over de balustrade heeft overigens veel overeenkomsten met vele andere prenten uit die tijd zoals van Crispijn van der Passe en de bekende prent van de Leidse Hortus Botanicus.
Ideeën?
Mogelijk is het klassiek aandoende gebouw rechtsboven een ingang.
Als alternatieve betekenis gebruikt Werner wel eens het verhaal van het meisje dat een oudere heer bollen wil verkopen, vlak voor de tulpomanie. De man ziet er namelijk erg goedgelovig uit. Meestgebruikte verklaring is dat het meisje haar maagdelijkheid wil aanbieden, maar waarom dan die oudere heer en wat is het papier in zijn hand? Heeft hij haar vrijgekocht bij de Begijnen?
Bovenstaande verklaringen zouden kunnen wijzen op een jaartal rond 1630-1635. Hofjes zoals deze zijn er waarschijnlijk honderden geweest, dus dat is onbegonnen werk. Velen bestaan ook niet meer. Kleding zou op Amsterdam kunnen wijzen. Aldus Werner van den Belt.
Het eerste wat ik me afvraag is: is de situatie nu binnen of buiten? Op het schilderij zie ik rechts boven een kerk, daarvoor een muur met een toegangsdeur en in de ruimte waar de scene zich afspeelt enige architectuur-elementen, 3 bloembedden, een vrouw die laat zien hoe mooi haar tulpentuintje is (nadat zij het kennelijk gewied heeft), en een man (een dichter of mogelijk een dominee?) die wijst op dat tuintje en de tulpen en de schoonheid van Gods natuur. Tegelijkertijd, hoewel de scene zich duidelijk afspeelt in een gesloten buitenruimte, lijkt het ook op het interieur van een kerk. De begrippen dooptuin en doophek dringen zich bij mij op. Onzin natuurlijk, want in een kerk groeien geen tulpen, maar in een kerktuin wel.
Ik weet het echt niet, maar als iedereen wil opschrijven wat hij/zij denkt, wie weet komt er dan toch nog een nieuwe gedachte naar voren. CO
Iets met doopsgezinde kerk Amsterdam? Zij hadden een tulpentuin (schilderij bekend).
Dag Carla. Heb je meer informatie over het schilderij met de tulpentuin?
Het is wel een schilderij van een tulpentuin, hangt in Singelkerk Amsterdam in een zaal of kamer, maar is niet de tuin van die kerk. Zie http://www.cascade1987.nl/nieuw-tuin-schilderij-uit-1647/
Ik bedoel het schilderij met de doopsgezinde kerk Amsterdam er op.
Dank je wel Carla. Benieuwd of er iemand is die op jouw gedachte kan voortborduren, of een geheel eigen kijk op het schilderij heeft.
Als de oudere man Cats zelf is, dan heeft hij wellicht in zijn hand een papier met daarop zijn gedicht uit 1625 ‘Maeghde-wapen’, waarin hij de gesloten tulp gebruikt als een symbool voor maagdelijkheid en kuisheid in het boek ‘Houwelyk’.