De Algemene Begraafplaats in Doesburg
Dit is een schetsontwerp van de Algemene Begraafplaats in Doesburg, gelegen op het bolwerk bij de Meipoort. Ongedateerd, ongesigneerd. Het poortgebouw en de aanleg worden aan Zocher jr.(1829) toegeschreven (Monumentenregister en meer secondaire bronnen). Het poortgebouw ziet er min of meer uit zoals op de tekening. De centrale hof met de paden in kruisvorm zijn niet zo uitgevoerd. Wel is er tussen de linker en rechter helft van deze ronde ruimte een recht pad gerealiseerd (ca. 1847) vanaf de ingang naar het tegenover liggende contrapunt. Het pad daar loodrecht op is er waarschijnlijk nooit geweest. Wie weet waar die toeschrijving van Zocher vandaan komt? In het archief van Doesburg hebben we de naam van Zocher tot heden nog niet vermeld gezien. De ronde ruimte is hier door de kruisvormige paden in vier delen verdeeld, daarin geschreven staat in linker deel 2 x ‘Hof van Buijting’ en in het rechter deel 2x ‘Hof van Van Londen’. Rondom slingert een pad langs perken (met bloemheesters?). Buijting en Van Londen zijn Doesburgse familienamen. Kan dit betekenen dat deze families, voordat de grond aan de gemeente werd verkocht (Kadasterkaart noemt de gemeente als eigenaar) eigenaar zijn geweest? De vier hoven samen vormden in de eerste fase de hele begraafplaats dus het kan niet zo zijn dat beide families deze grond in bezit verkregen voor hun eigen familiegraven.
Het poortgebouw, hoewel primitief getekend, ziet er nog steeds zo uit. Wie weet of dit in aanvang van hout is geweest, i.v.m. De Kringenwet? Dat zou verklaren dat er later weer ontwerpen zijn gemaakt voor een poortgebouw en voor een aangepaste aanleg (tussen 1850 en 1870?), toen het misschien wel werd toegestaan daar toch een poortgebouw van steen te plaatsen.
Kortom vele vragen. Alvast bedankt voor reacties.
Carla Oldenburger
Voordat het een begraafplaats werd was het al een voormalig bolwerkdeel, de nieuwe vestingwerken lagen en liggen namelijk verder naar het oosten. Ook andere voormalige bolwerkdelen waren in 1832 deels in particuliere handen. Dus het zou zeker zo kunnen zijn dat betreffende grond eerder in eigendom was van Van Londen en Buijting.
Er kan sprake zijn geweest van een houten poortgebouw, maar ik denk niet op grond van de Kringenwet; opnieuw vanwege de nieuwe linie verder naar het oosten. In mijn beleving was bij de begraafplaats sprake van een voormalig bolwerkdeel en was de Kringenwet hier toen niet meer van toepassing.
En nog meer vragen Carla…
Op verzamelplan Doesburg met jaartal 1817, opgenomen door L.D. van Heijst, staat in/bij betreffende bolwerk Algemeene Begraafplaats. Op Minuutplan Doesburg sectie B blad 1 valt te lezen Kerkhof (al ontbreekt een kerk) en er staat een (poort?)gebouw. Daarnaast laat het minuutplan ook fraai zien wat is weggegraven om een ovaal eiland tot stand te brengen! Dat gezegd hebbende, op het verzamelplan staat het al in z’n vergraven staat afgebeeld!
Een en ander valt natuurlijk op allerlei manieren uit te leggen. Er van uitgaande dat beide kaarten uit 1817 dateren…
Een eerste verklaring: 1817 is na Code Civil* (1804) en Code Pénal (1810) uit Franse tijd waardoor begraven in de kerk verboden werd (in 1813 werd dit besluit weer ongedaan gemaakt). Onze oudste algemene begraafplaatsen dateren uit de Franse tijd. Ook in Doesburg zal een begraafplaats noodzaak zijn geweest. Staat deze aangegeven, al dan niet als plan? Of was ook in Doesburg al sprake van een Algemeene Begraafplaats voor die van 1829?
Een tweede verklaring: een en ander is in/na 1829 aan de kaarten toegevoegd. Maar de vergraving op minuutplan en de vorm op verzamelplan spreken dit tegen. Was het al voor 1829 (of zelfs voor 1817) een Algemeene Begraafplaats? En in het verlengde van die gedachte… behoort het kaartje bij een mogelijk voorgaande fase?
Een derde verklaring: anders moeten verzamelplan en minuutplan van na 1829 dateren (ondanks de 1817 op verzamelplan) of als 2e versie…
Hoi Jan, dank voor je commentaar. Natuurlijk hebben wij ook eerst naar de kadasterkaarten gekeken, maar o schande, ik had dat jaartal 1817 nog niet opgemerkt. Ik zocht er wel naar, maar meestal staat dat helemaal onderaan de tekst op verzamelplan of minuutplans, maar deze keer dus hoger, dus het was me geheel niet opgevallen. Ik denk dat het verzamelplan altijd als slotstuk werd gemaakt, nadat de minuten waren geklaard, en als dat zo is weten we dus i.i.g. dat Doesburg in 1817 (of al eerder) een Algemene (i.e. een gemeentelijke, voor alle gezindten) Begraafplaats had, gelegen op een voormalig bolwerk dat rondom in het water was gelegen. Hoewel we een aantal ontwerptekeningen hebben gevonden (maar niet van Zocher jr.) weten we nog niet in welke jaren die gemaakt zijn. Ook nog wel opvallend op het minuutplans is dat de poort niet middenin de toegangsweg staat. Dit is later wel het geval, zie ook bovenstaande tekening. CO
Wat levert literatuuronderzoek op? Ik zie dat er een artikel is geschreven over de totstandkoming (in 1829) van de begraafplaatsen buiten de Meipoort door J.W. van Petersen (oud- archivaris) in Mededelingenblad (Stad en Ambt Doesburg), 1979. Waarschijnlijk al bekend?
Karen, we kregen een literatuurlijst van Natascha toegestuurd waarin deze titel voorkomt. Die lijst gaan we volgende week een voor een bestuderen. Hopelijk worden we daar wijzer van. Bedankt in ieder geval. Ik zal rapporteren. Ik ben erg benieuwd of Zocher daar echt met bronvermelding tevoorschijn komt.
Het mysterie van de hoven van Buijting en Van Londen is opgelost. Volgens Van Petersen lagen op een ander bolwerk / deel van de vesting waar men eerst de begraafplaats wilde aanleggen. Blijkbaar was er toen wel al een ontwerp voor het gebouwtje (baarhuis / huis van de doodgraver), vandaar dat dat op de tekening stond afgebeeld.
Jan merkte heel goed op dat dat best van steen kon zijn, aangezien de vesting al eerder naar het Oosten is verlegd. Verzamel- en minuutplan dateren van 1817, maar de Algemene begraafplaats is aangelegd in 1829. Als je het minuutplan goed bekijkt, zie je echter dat op de begraafplaats (en elders) de perceelgrenzen zijn aangepast en kadasternummers zijn gewijzigd.
Het enige wat we nog niet hebben gevonden is of het gebouw nu van Zocher jr. is of niet, daarvoor moeten we nog een keer naar het archief.