Ontwerp voor de tuin van den heer Ridel appotheker te Collum (Riedel te Kollum),
L.P. Roodbaard. Bron: www.tresoar.nl
Nico Kloppenborg stuurde eerder deze week al een mail met de foto. En omroep Fryslan meldt: Tresoar yn Ljouwert hat in orizjineel ûntwerp fan Roodbaard krigen. It giet om in ûntwerp dat de ferneamde arsjitekt foar in tún yn Kollum makke hat. De tún waard yn de jierren 1828-1838 oanlein achter it hûs oan de Foarstrjitte fan de doetiidske apteker Riedel. De tún is net bewarre bleaun.
Voor een ieder buiten Friesland is er de website van Tresoar met hetzelfde nieuws.
Eind november 2014 is de ontwerptekening van Roodbaard voor de tuin van apotheker Riedel te Kollum (Voorstraat 62) aan Tresoar geschonken. De tuin, aangelegd in de periode 1828-1838, is niet bewaard gebleven. In 1992 is de tekening blijkbaar boven water gekomen. Tot nu had ik ‘m slechts in zwart-wit en zonder de bijschriften in de rand gezien, in o.a. Tuinen van de Friese adel en in Roodbaards Rijkdom. Nu dus is kleur te aanschouwen.
De vormentaal als bekend van Roodbaard. Zo ook een prieel of tent met eene rieten dak en met eene rondgaande bank houte floer en roondom digt en riete dak. De grote bedden (met strepen) zijn voor groentens, kleinere hebben bloemen, heesters, dubbelde daliaas. Verder staan er in de randen van de tuin rode beijen (bessen?) en Engelse frambozen en verspreid door de tuin staan solitairen: bonte kastanje, aser negundo, goude reegen, swarte beuk, grootbladige platanus, bonte esdoorn, akasiaas (achter/rondom prieel).
De ondertekening is met L.P. Roodbaard en alles in grote haast.
Jan Holwerda
De Voorstraat in Kollum loopt min of meer oost-west. Het huis nr. 62 staat aan de zuidzijde van de Voorstraat. Het prieel zal achter in de tuin hebben gestaan en dus ligt het noorden beneden. Klopt dat? De meeste bomen zijn dan aan de noordzijde van de groentebedden geplant, dat is dus gunstig, maar het prieel ligt ook op het noorden, dat lijkt me niet zo gunstig, alleen hele late avondzon.
Al met al een zeer interessant ontwerp voor een moestuin, te vergelijken met de Geertsemaheerd. CO.
Klopt Carla. Noorden onder. Links van de maatbalk ‘start’ het perceel met Riedels huis. Met deze ligging van het prieel had hij wel vanuit z’n achterkamer een diagonale zichtlijn over de tuin naar het prieel.
De tuin is zo’n 20 meter breed en 25 tot 30 meter diep.
En even flauw, als apotheker wist Riedel dat je niet te veel in de zon mag; zonnebrand was nog niet op de markt.
In mn hoofdstuk over tuinlieden in het Vlaskampboek heb ik onderstaande foto opgenomen (andere tuin hoor). Om de combinatie nut en sier in een moestuin te laten zien. En met name ook om de ‘strokeninvulling’ in een groot plantbed, zoals op verschillende ontwerptekeningen van Roodbaard, Vlaskamp en Vroom te vinden is, te laten zien.
De tuin achter Harinxmastrjitte 71 te Heeg, van en met palinghandelaar Anne Jans Visser (1841-1909)(Fries Scheepvaart Museum, inv.nr. FSM001008840) (enne Wim, in de achtergrond een pagode)
De bedden in bovenstaande foto zijn gescheiden door rechte lijnen, terwijl Roodbaard de bedden scheidt door gebogen lijnen. Dat is een groot verschil in arbeid als je de bedden weer winterklaar moet maken. Een rechte afscheiding maak je door langs een gespannen touwtje te spitten, terwijl een gebogen afscheiding niet zo makkelijk zich laat vormen. Hierop maakte Tineke Scholten mij attent en ook dit staat te lezen in het Vlaskamp-boek. Om te zien vind ik de lijnvormig van Roodbaard wel mooier, maar het vraagt beslist meer werk. CO.
Klopt, recht en niet gebogen, maar wilde laten zien hoe mooi smalle stroken in een moestuin kunnen uitpakken. Het perk als totaal is weer niet geometrisch, in de begrenzing zit wel de gebogen lijn.
Ik vergeleek net nog even bovenstaand Roodbaard ontwerp met aantal andere van Roodbaard met gebogen lijnen in bedden. Ten opzichte van die anderen is het aantal gebogen lijnen hier relatief beperkt. Hier zijn het een aantal bijna stroken in een bed. Bij bv Ekenstein is het een reeks van gebogen lijnen, het hele bed is ‘gebogen ingevuld’. Bij Vlaskamp en Vroom zie je dat ook. Als je dan een eerste gebogen lijn uitzet, dan volgt de rest die bocht op een gedachte afstand.
Zat ook nog even te denken wat je nou eigenlijk ziet bij een winterklaar bed. Als ik vroeger met m’n vader recht toe recht aan spitte dan lag de moestuin uiteindelijk als een ‘vlakte’. Als ik nou in gebogen lijnen spit dan is het eindresultaat ook een ‘vlakte’, toch? De gebogen lijn is vast wel herkenbaar, maar beperkt, denk ik.
De gebogen lijnen en dus stroken komen met name naar voren bij verschillende groentens in smalle gebogen stroken of bij smalle gebogen stroken die afwisselend bed en (gras)pad zijn.
Onze moestuin is niet meer, dus winterklaar maken met een gebogen lijn als uitgangspunt wordt door ons niet getest. Wie moet z’n moestuin nog spitten…
In een eerdere weblog, m.n. in de reacties, hebben we ook al zitten bomen over die gebogen lijnen dan wel stroken:
http://www.cascade1987.nl/gerrit-vlaskamp
Dat opnieuw lezende, die opmerking van Richard met grasbanen die de ene en vervolgens de andere kant op zijn gemaaid. Dat kan je ook met spitten doen. bv baan 10 steken breed heen, omdraaien en baan van 10 steken breed terug. Dan liggen de ‘koppen’ anders en zie je banen.
Ik vind het wel jammer dat op de site de letters niet zijn te lezen
Ik ook Joost. Ik heb Tresoar al gevraagd of het ontwerp in een beeldbank met inzoom-functionaliteit komt…
* Rechtsboven in de tekening staat het volgende te lezen aangaande het advies voor het prieel:
“prieel of tent met eene riete dak
met eene rondgaande bank
houten floer rondom digt en rieten dak”
De tuinen aan de Voorstraat in Kollum grensden in de eerste helft van de19de eeuw nog aan het “open veld” zodat vanuit het, zeer waarschijnlijk iets hoger gelegen prieel van een uitzicht naar alle kanten kon worden genoten.
Het “kleine uitzicht” betrof de kijk vanuit/door de opening/ingang van het prieel op de achterzijde van het huis en op de Roodbaardtuin.
Een groots panoramisch uitzicht ontspon zich aan de “digte” oost/zuid/westkant over weilanden, trekvaart met scheepvaart, een oliemolen en buurtdorpen rondom. i
In zuidwestelijke richting lag in 1833 nog de parkaanleg van de buitenplaats Oostenburg. In het park stond tot 1836 een folly, de hoge “stenen berg” op het kruispunt van lanen.
Op de vraag of het ontwerp in een beeldbank met inzoom functionaliteit zou komen kwam het volgende antwoord van Tresoar: Helaas is de tekening van de tuin van Riedel nog niet in een beeldbank opgenomen. We werken momenteel bij Tresoar aan een nieuwe kaartenapplicatie waarin alle kaartmateriaal is opgenomen en uiteraard ook ingezoomd kan worden. In de loop van 2015 zal de tekening van Roodbaard daarin ook beschikbaar komen.