Het Johan de Witthuis is een rijksmonument en gelegen aan de Kneuterdijk nummer 6 in Den Haag. In de tuin staat een zandstenen beeld dat is gesigneerd door Jan van Logteren. Het beeld stelt mogelijk Venus en Cupido voor. Bron: P.M. Fischer, Ignatius en Jan van Logteren, Alphen aan den Rijn 2005, pp. 412-413.
Een adviseur van de Rijksgebouwendienst die betrokken is bij plannen voor herinrichting van de tuin vroeg zich af of er wellicht informatie beschikbaar is over de historische aanleg van deze tuin. Misschien hebben de lezers nadere gegevens en suggesties?
Dennis de Kool
Ik zal lokaal eens navraag doen, succes niet verzekerd.
JG
Ik begrijp uit de vraag niet precies of men alleen zo maar geïnteresseerd is in historische gegevens of dat men deze tuin een historischer aanzien wil gaan geven. Ik denk dat een kaarten-analyse via http://www.watwaswaar.nl zo wie zo nuttig kan zijn. Een nader historisch onderzoek zal daarop moeten volgen. Dat wil ik best doen, maar wel met een duidelijke vraagstelling en doelstelling.
Even geduld Carla, ik ben bezig met de lokale historici en Haagse Monumentenzorg (werkt niet op vrijdag). Ik weet al iets meer…
Het een en ander over de geschiedenis van huis, tuin en de verschillende bewoners is te vinden op:
http://anemaa.home.xs4all.nl/ges/straten/kneuterdijk_6_johan_de_witthuis.htm
Gecombineerd met oud kaartmateriaal (o.a. de kaart van Den Haag uit ca. 1650, (misschien kan Jan die ook afbeelden?) is er wel een geschiedenis over de tuin te schrijven. Op genoemde website met situatieschets van huizen en tuinen) staat dat de tuin in de tijd van Frank van Borselen (achter het complex Kneuterdijk 6) lang was en dat deze helemaal doorliep tot aan de Beek langs het Noordeinde. Daar lagen ook de stallen die een uitgang hadden op het Noordeinde, met een brug over de Beek. Er was een stal voor Van Borselen en zijn belangrijkste dienaren en een stal voor de paarden van zijn boogschutters. Frank van Borselen was zoals dat voor een edelman hoorde, dol op de jacht. Hij had in zijn stadskasteel drie hondenhuizen en een valkhuis. De tuin had niet alleen verschillende priëlen (bloemtuinen), maar ook een kruidhof en een wijngaard2. In 1652 begon men aan de bouw van het Johan de Witthuis. Dit (nog bestaande) huis kreeg in de Hartogstraat een hoge tuinmuur die tot aan het Noordeinde liep, met een zij-ingang. Aan de kant van het Noordeinde werd een koetshuis met paardenstal gebouwd en een brug over de Haagse Beek. De ligging is nu wel duidelijk, maar de invulling nog niet. het is maar de vraag naar welke tijd de Rijksgebouwendienst terug wil gaan voor de herinrichting van de tuin natuurlijk. Is dit de tijd van Johan de Wit (overl. 1672)? Dan zal het toch een vrij eenvoudige stadstuin zijn geweest, want dat is de tijd vóór Paleis Het Loo en vóór Daniel Marot. CO.
even via een link Carla, kan een ieder ‘m gelijk groot zien:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/88/Haga_Comitis_-_Den_Haag_%28Atlas_van_Loon%29.jpg
Leuk, Charlotte Frost van Landscape and Garden History Gazette noteert nu op twitter deze weblog. We vinden elkaar zo langzamerhand allemaal.
Ik heb lokaal navraag gedaan. Het beeld van Van Logteren (ca 1720) is afkomstig van het Haags Historisch Museum, en in permanente bruikleen gegeven aan het Johan de Witt huis. Zij (HHM) noemen dit beeld ‘Staande vrouw’ . De tuin is waarschijnlijk in het jaar 2000 aangelegd, maar geen van mijn bronnen wist door wie. Ik ga er binnenkort een kijkje nemen. Er is ook een boekje over het Huis geschreven, een exemplaar wordt mij toegezonden. Zodra ik dat boekje heb en de tuin heb bekeken kom ik weer in de lucht.
Joost
Wat lees ik nu bij de projecten van St. In Arcadie:
In opdracht van de Rijksgebouwendienst werken wij aan de inventarisatie en quick scan van de groene buitenruimte bij monumenten die eigendom zijn van de Staat.
Deze bijna 70 buitenruimten zijn zeer divers, zowel in grootte als in landschappelijke en historische kwaliteit. Zij variëren van de aanleg rond een gedenknaald tot een uitgebreid landgoed als Paleis Het Loo.
De inventarisatie omvat zowel het cultuurhistorisch als het maatschappelijk belang van de objecten.
Dus deze stichting weet waarschijnlijk wel meer over deze tuin bij Kneuterdijk 6. Ik vraag dus nu hierbij aan deze stichting: hebben jullie gevonden hoe deze tuin er in de loop der eeuwen heeft uitgezien of voert de quick scan niet zover? CO
Bedankt voor alle reacties! De titel van het boek is: Johan de Witthuis : 6 eeuwen wonen op hoog niveau / door Kees Stal [et al.], 2009, De Nieuwe Haagsche: Den Haag. In dit boek wordt weinig aandacht besteed aan de tuin. De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag bezit een exemplaar van dit boek. Het zandstenen beeld van Jan van Logteren wordt genoemd in de monografie van Fischer over de Van Logterens (2005), pp. 412-413. Ik heb aan de adviseur van de RGD gevraagd om zijn vraagstelling/doelstelling zelf op dit forum te verduidelijken. DdK
Dank voor de vele reacties.
De aanleiding voor mijn vraag is de wens de tuin nieuwe allure te geven, passend bij de aard en het gebruik van het monument. Dat hoeft niet noodzakelijk een historiserende aanleg te zijn. Wel een die passend is voor het ensemble. Daarvoor wil ik natuurlijk wel graag weten welke historische aspecten aan de tuin van belang kunnen zijn. Zo heb ik bijv. vernomen dat er ook een tijd een beer in de tuin werd gehouden door russische bewoners.
Ondertussen heb ik in de archieven een (bouw)tekening gevonden, waarin ook de tuin in zijn huidige configuratie voorkomt. Deze tekening dateert van 1986 en is getekend door B.T.P architecten.
Uiteraard blijf ik geinteresseerd in verdere informatie.
als antwoord op suggestie mbt ‘stichting Arcadie:
medewerkers van deze stichting hebben in 2011 geassisteerd bij het in kaart brengen van de buitenruimte van de monumenten van de Rijksgebouwendienst. Deze informatie is zeer globaal en is al bekend.
Er staat in elk geval een zwarte moerbei, Morus nigra, met enkele vruchten er aan op de open monumentendag 2016. We vroegen ons af hoe oud deze boom is. Hij staat rechts bij het begin van de tuin.
Ik zag heel toevallig een week of twee geleden een aardige tuin-plattegrond op Internet. Het bleek het winnende ontwerp te zijn voor een nieuwe tuin achter het Johan de Witthuis.Het Rijksvastgoedbedrijf had ten tijde van het bovenstaande blogje een prijsvraag uitgeschreven voor een nieuw ontwerp van deze tuin achter het Johan de Witthuis. Dat is toen nooit tot me doorgedrongen. Nu is die prijsvraag al weer 3 jaar geleden gewonnen door Delvan Landschapsarchitecten. Ook Karres en Brandes en B+B waren in de race.
Ik raakte bij nader inzien, ook omdat ik met een onderzoekje van een andere stadstuin bezig ben, toch weer geïnteresseerd en ging nog eens even op onderzoek uit. Eigenlijk helemaal niets over deze tuin te vinden, maar op de kadasterkaart van 1811-1832 zag ik toch nog wel iets heet interessants. Achterin de tuin, op de scheiding van tuin en achterliggend huis, in het midden, aan het eind van de zichtas, was een achtkantige koepel/tuinhuis (naar ik aanneem) te zien, met uitzicht op de tuin, terug naar het huis. In de bijbehorende kadasteraantekeningen (leggers) stond vermeld dat het huis aan de Kneuterdijk en de tuin en het bovenhuis achter de tuin met erf, eigendom waren van Hendrik Collot d’Escury. In neem aan dat de ruimte onder dat bovenhuis een koetshuis was. De koetsier had via de koepel een goed uitzicht op het hoofdhuis en kon de heer des huizes zo in de gaten houden. Die koepel aan het einde van de zichtas vanaf het hoofdhuis doet vermoeden dat er een symmetrische tuinaanleg is geweest, of nog steeds was. Dat feit zou (in het algemeen gesproken) een historisch uitgangspunt voor een nieuw ontwerp kunnen zijn: middenas open houden, of het nu een neo-classicistisch of een landschappelijk ontwerp gaat worden. Zoiets is het ook wel geworden, maar over die koepel heb ik nergens iets gelezen. CO
Graag verwijs ik in het kader van de opnieuw aangelegde tuin van het Johan de Witthuis naar mijn korte bijdrage op linkedin: https://www.linkedin.com/pulse/een-ontheemde-vrouw-den-haag-dennis-de-kool