De menagerie van Huis te Manpad (Heemstede). Foto: Jan Holwerda
Soms kom je iets tegen waardoor je terug moet denken aan een eerdere Cascade excursie. Bovenstaande foto is de menagerie van Huis te Manpad te Heemstede. We waren er met de voorjaarsexcursie van 2007.
Ik dacht er aan terug door navolgende advertentie die ik tegenkwam in de Oprechte Haerlemsche courant van 28 maart 1786: Men zal op saterdag, den 8 april, 1786, ’s morgens ten 10 uuren op de Hofstede ’t Huis te Manpadt, buiten Haarlem, onder Heemstede, publiek verkoopen: een uitmuntende party gezonde Goud en Zilverlakense Chineese Faisanten, Carolina Eenden en ander Land en Watergevogelte ; breder by Notitie vermeld, die in tyds te bokomen zal zyn op de voorsz. Hofstede….
Wat je dan bij al dat exotische gevogelte op een particulier buiten moet voorstellen laat Isaac de Moucheron met zijn vogelvijver bij kasteel Heemstede mooi zien. JH
Vogelvijver bij kasteel Heemstede (ca. 1697), Isaac Moucheron Bron: Teylers Museum.
En welke siervogelkenner kan ons dan melden of deze soorten / rassen nog steeds bekend zijn en op Nederlandse buitenplaatsen rondlopen? CO
Ze komen nog steeds voor, de goudfazant, zilver is waarschijnlijk de lady Emhurst fazant, Carolina eenden zijn zeer gekleurde eenden die evenals de Mandarijneend nogal eens uit gevangenschap zijn ontsnapt en nu deel van onze fauna uitmaken. Eerder was dat al met de gewone fazant en de knobbelzwaan gebeurd. Ook de nu verketterde Nijlgans is zo ontsnapt. Deze prachtig gekleurde (de mannetjes dan) vogels zie je ook vaak op de stillevens afgebeeld van Melchior d’Hondecoeter. Op het huis te Driemond heeft hij er een aantal afgebeeld. Er is in deze siervogels nog steeds een levendige handel en ze zijn nog goed verkrijgbaar.
In de jaren 1763/64 werden op verschillende tijdstippen dieren gekocht voor de menagerie van Huys ten Donck (Ridderkerk). In één geval ging het dan specifiek om bergeenden (‘Bergheende’) en om ‘vaalkers duijkers roode alse’, wat ik uit onwetendheid maar even vertaal naar het huidige roodkeelduiker (vanwege het ‘duikers’ en de ‘roode alse’ en omdat het ook een watervogel is).
Opvallend is dat, ook in dit specifieke geval, die aangeschafte dieren zowel in het kasboek van Cornelis Groeninx van Zoelen, als in afschriften van leverancier Hendrik van Groenevelt, werden betitelt met de term ‘vee’. ‘Voor vee in de menagerie’, staat er letterlijk bij een andere aankoop van dezelfde handelaar, die ik verder alleen maar watervogels zie verkopen.
Moeten we nu elke aanschaf van ‘vee’ gaan zien als een aanwijzing voor de aanwezigheid van een menagerie op een buitenplaats? En werden deze siervogels uiteindelijk ook gegeten?