Op de weblog van 29 augustus jl. verscheen een kaart van de buitenplaats bij het Walcherse dorpje Kleverskerke. De combinatie met kaarten van later datum geeft een goed beeld van het terrein van de buitenplaats en de ontwikkeling daarvan. Om de kaart nog iets meer reliëf te geven, wil ik enkele elementen uit de geschiedenis van de buitenplaats aanstippen. Het is niet mijn bedoeling hier een uitgebreid artikel te schrijven en ik gebruik hier ook geen bronvermelding xe2x80x93 het zijn slechts enkele aantekeningen naar aanleiding van de weblog.

Om een idee te krijgen van de ontstaansgeschiedenis van de buitenplaats die we op de kaart zien, is het nodig om de archieven in te duiken. Daarin vinden we dat Johan Pieter van den Brande, burgemeester van Middelburg en sinds 1679 ambachtsheer van Kleverskerke, in 1685 en 1694 enkele stukken land en een boerderij kocht ten westen van de kerk van Kleverskerke. In 1687 verzocht hij om toestemming om een deel van een openbare weg bij het dorp met een slagboom af te sluiten, xe2x80x9cten eijnde de plantagie bij sijn Ed. daar gemaakt niet mogte worden verhinderdxe2x80x9d. Dit duidt erop dat hij toen al bezig was met de aanleg van een tuin. De oudste delen van de tuin die we op de kaart uit 1776 zien, dateren waarschijnlijk uit deze periode.

De luchtfoto op Google doet vermoeden dat er niets is overgebleven van de buitenplaats. Dit is echter niet waar: het woonhuis bestaat nog gedeeltelijk. Het is waarschijnlijk ooit groter geweest; een advertentie uit 1782 waarin sloopmateriaal van een groot huis bij Kleverskerke wordt aangeboden, biedt een aanknopingspunt voor een reconstructie. Deze doet vermoeden dat het er ooit  net zo uitgezien moet hebben als dat op de buitenplaats Duinbeek bij Oostkapelle, een paar kilometer verderop. Dit huis dateert uit dezelfde periode. Ook andere buitenplaatsen op Walcheren uit het begin van de achttiende eeuw hadden een dergelijke opzet met voor- en achterhuis, met of zonder verdieping.
De huisjes tegenover dit voormalige herenhuis hoorden eveneens bij de buitenplaats. In de voorgevel ervan zit een steen die herinnert aan de heer Van den Brande en die het jaartal 1705 draagt. In een akte uit 1780 worden ze genoemd als onderdeel van het complex van buitenplaats en bijgebouwen. Behalve deze vijf maakten nog drie andere huisjes en een school deel uit van de bezittingen van de ambachtsheer.

De buitenplaats is vanaf haar stichting eigendom geweest van de opeenvolgende ambachtsheren van Kleverskerke. De innige band tussen buitenplaats en heerlijkheid blijkt er wel uit dat de arbeidershuisjes, de schoutswoning en de school allemaal op het terrein van de ambachtsheerlijke buitenplaats stonden. Ook waren de twee straten van het dorp architectonisch met de tuinaanleg verweven.
Na de dood van ambachtsheer Johannis Adrianus Wilhelmius, heer van Brakel en Kleverskerke, in 1780 werd de band tussen heerlijkheid en buitenplaats echter verbroken. De eerstgenoemde ging naar een neef, de buitenplaats kwam in andere handen en de nieuwe eigenaars deden het complex al gauw van de hand. De koper was een rijke boer uit het dorp, Aarnout Arendse. Deze liet het herenhuis gedeeltelijk slopen en de buitenplaats ontmantelen.
Latere ambachtsheren van Kleverskerke bleven zich wel verbonden voelen met hun heerlijkheid, wat ook blijkt uit de familiewapens op de herenbank in de kerk. Maar een buitenverblijf in hun heerlijkheid hadden ze na 1780 niet meer.

De buitenplaats te Kleverskerke was meer dan alleen een verblijf op het platteland waar de eigenaar in de zomermanden kon vertoeven. De geschiedenis ervan laat iets zien van de band die een ambachtsheer met zijn heerlijkheid kon hebben en hoe die tot uiting kwam in de vormgeving van de buitenplaats en zijn directe omgeving. Daarin zit ook de cultuurhistorische waarde van de nog bestaande overblijfselen van deze buitenplaats: ze tonen iets over de relatie tussen stad en platteland in de zeventiende en achttiende eeuw.

Dit naar aanleiding van de internetbronnen op de bovengenoemde weblog. De combinatie met archiefgegevens levert een boeiend stukje lokale geschiedenis op.
Martin van den Broeke

Klik hier voor een pdf document met een uitgebreidere versie en afbeeldingsmateriaal.