Satire op de Tulpomania (ca. 1640), Jan Brueghel (II)  Bron: Frans Hals Museum

De navolgende attendering is er een die ik al enige tijd in m’n achterhoofd had. Enige weken geleden al. Toen de kredietcrisis naar een hoogtepunt schoot. En terwijl ik dit tik realiseer ik me dat die kredietcrisis nu iets dagelijks is, iets van alledag; hoe iets extreems ‘gewoon’ kan worden.

Enige weken geleden schoot die kredietcrisis dus naar een hoogtepunt en werd steeds een term uit het verleden genoemd, de tulpomanie (1630 – circa 1637). In die zelfde periode werd ook de tentoonstelling De Gouden Eeuw begint in Haarlem in het Frans Hals Museum geopend. Voor de details moet u vooral de website van het Frans Hals Museum lezen.

Nou wist ik van een 2-tal ’tulpomanie-werken’ die het museum heeft. En navraag leerde dat deze er ook hangen. Dus een link was snel gemaakt… De navolgende details komen uit de collectie-informatie van het Frans Hals Museum.

Het eerste werk is van Jan Brueghel (II), Satire op de Tulpomania (ca. 1640).
Het schilderij laat zien hoe mensen zich als dwaze apen gedroegen. Apen onderhandelen, apen wegen de bollen, apen tellen geld en apen administreren. De aap links heeft een lijst met prijzen van de bollen. Rechts staat een aap op tulpen te plassen. Achter hem wordt een speculant – wegens schulden – voor de rechter geleid. In het strafbankje zit een aap te huilen. Midden achter gaat een teleurgestelde koper op de vuist. Rechts op de achtergrond wordt zelfs een speculant ten grave gedragen.

De tweede is een werk van Hendrick Gerritsz Pot, Flora’s Mallenwagen (in of kort na 1637).
De bloemgodin Flora, onder de tulpenvlag, troont met drie kostbare tulpen in haar hand in de zegewagen, hier voorgesteld als een mallenwagen, of narrenwagen. Drie mannen met een gekskap op het hoofd rijden met haar mee. Leckebardt kan het drinken niet laten, Graegrijk houdt een zak met geld vast en Liegwagen, met een klok in zijn hand, verkoopt zijn loze praatjes. De dame Vergaeral weegt tulpenbollen in een weegschaal (bollen werden per gewicht verkocht) en aan de dame IJdel Hope vervliegt de vogel van hoop. De mallenwagen zal spoedig in zee vergaan. De wagen wordt gevolgd door een groep Haarlemse wevers. Zij hebben hun werk in de steek gelaten en lopen achter de wagen aan. Van Haarlemse wevers is bekend dat zij nogal eens hun geluk in de tulpenwindhandel beproefden.

Niets nieuws onder de zon, waanzin is van alle tijden, de geschiedenis herhaalt zich, om maar even wat open deuren te noemen. JH

De Gouden Eeuw begint in Haarlem
11 oktober 2008 t/m 1 februari 2009
Frans Hals Museum, Haarlem

Henk van Os had in 1997 in het programma Beeldenstorm een aflevering over de tulpengekte, de tulpomanie ; klik hier om die aflevering te zien en als de aflevering loopt, dubbelklik op het beeld om een groot beeld te krijgen.

Flora’s Mallenwagen (in of kort na 1637), Hendrick G. Pot  Bron: Frans Hals Museum