Uitsnede Gezicht op Haarlem (1688-1689), Romeyn de Hooghe (Bron: Rijksmuseum Amsterdam)

Vol bewondering kijk ik altijd naar de vogelvluchten en bijbehorende (rand)prenten van Het Loo (Apeldoorn) en Edingen / Enghien (BE) van Romeyn de Hooghe, hier en hier. Beiden bieden niet alleen een fraaie blik op de toenmalige tuinen, maar ook op de mens in de tuin. Zoveel details, ongelofelijk dat hij alles op papier kreeg. En voor de graveur al net zoveel bewondering.

Een andere randprent van De Hooghe met heel veel details is het gezicht op de westzijde van Haarlem, hierboven een uitsnede. Vanaf de Zijlpoort ‘naar voren’ loopt de Brouwersgracht en van dezelfde poort naar rechts de Leidsevaart. Ook hier een en al levendigheid. Niet alleen de ‘rijken’, wandelend of rijdend en pronkend, maar ook velen die zweten in het veld, op het bleekveld, de (trek)schuit trekkend of duwend, vracht sjouwend, tuingereedschap over de schouder dragend of werkend in de tuin. Het is ook een hele mooie weergave van de vele kleine tuintjes die menig stad net buiten de bolwerken kende. Iedere tuin afgesloten van de buitenwereld en van de buurman, met een klein dagverblijf of zelfs meer dan dat en sier en nut in de tuin zelf. Eigenlijk niet te zien op bovenstaande uitsnede, daarom hier zelf inzoomen.

De afbeelding is een van de randprenten van de kaart Harlemum vam De Hooghe uit 1688-1689, zoom hier. Een kaart van een halve eeuw later, uit de Tegenwoordige Staat der Vereen.Nederl, IV, geeft een idee van een en ander in plattegrond. Ook nu weer zelf inzoomen.
Jan Holwerda

Uitsnede plattegrond Haarlem (1742, uit Tegenwoordige Staat der Vereen.Nederl, IV)