Ik bladerde weer eens door Groot en algemeen kruidkundig, hoveniers, en bloemisten woordenboek, van Philip Miller, uit 1742, vertaald en bewerkt door Jakob van Eems (vaak wordt die uit 1745 als eerste editie genoemd). Het is gericht op de hovenier, maar kent ook onderdelen die tegen het ontwerpvlak schuren. Basis vormt The Gardener’s Dictionary, verschillende edities verschenen vanaf 1731. Als ik de Engelse versies naast de NL versie leg lijkt de Engelse versie van 1740 te zijn gebruikt.

De NL versie uit 1742 verscheen slechts 3 jaar na de in NL verschenen Franstalige editie van La théorie et pratique du jardinage van Dezallier d’Argenville, het werk over geometrische tuinen. In Engeland was de landschapsstijl al volop in ontwikkeling, in NL gebeurt alles 50 jaar later.

Met dat in het achterhoofd staan er woorden en zinssneden in de vertaling dat je denkt wat heeft de toenmalige lezer hierbij gedacht? En dus ook de vertaler.
Neem het lemma ‘Zand-paden‘. De Engelse versie heeft het over ‘very large irregular gardens‘, de vertaling over ‘zeer groote ongeregelde tuinen‘. Iets verder op gaat het over ‘walks … twift about in an irregular manner‘, vertaald als ‘paden … die ongeregeld draaijen‘. En wat moest de lezer met zinssneden als de ‘…hedendaagse manier van tuinen aan te leggen…’, ‘…naar den hedendaagse smaak in het tuinieren…’ en ‘…sedert de oude manier van tuinen aan te leggen met goede reden verworpen is…’? Die moderne / hedendaagse smaak volgde in NL 50 jaar later.

Dat laatste citaat komt uit het lemma ‘Laanen‘. Met het voorgaande citaat start de Engelse versie, maar de NL versie start met de ‘oude wijze’. Over ligging, breedte en plantafstand. De Engelse versie schets de ‘nieuwe laan’, gevormd door ‘clumps‘ bestaande uit 7 tot 9 bomen en tussenliggende ruimte’s van zo’n 300 voet. In de NL versie volgt deze ‘nieuwe’ invulling na de ‘oude wijze’. En hoe vertaal je nou ‘clumps‘? Het is ‘vakken‘ geworden.
Jan Holwerda