Jaarringtelling bij Groninger eik (Bron: Erfgoed Groningen)

(deels overgenomen van Erfgoed Groningen)

Begin dit jaar viel tijdens storm ‘Henk’ een van de oude zomereiken uit de centrale aanleg in het Sterrebos om. Zonde, maar ook een mooie aanleiding voor een dateringsonderzoek. De bomenploeg van Stadsbeheer bewaarde een plak van de stam en afdeling erfgoed voerde op een zonnige vrijdag een jaarringen-telactie uit. Daar moest macrofotografie bij komen kijken, want deze reus is, na grofweg de eerste eeuw, ontzettend langzaam gegroeid. We hadden geschat dat deze eik omstreeks 1880 ontkiemd moest zijn. Daar bleken we goed naast te zitten: de zomereik blijkt een kiemjaar van ca. 1758 te hebben.

Het Sterrebos in Groningen vanuit het zuiden gezien, op de achtergrond de Martinitoren (1785), J. Zeuner

Het Sterrebos is in twee fasen aangelegd. De eerste fase was in 1765, toen stadshovenier Jan Godfried Becker de opdracht kreeg om achter de Helperlinie een bos aan te leggen dat als plezierbos en als houtvoorziening kon dienen voor de stad. De tweede fase volgde in 1882.

De datering van de omgevallen eik vertelt ons meerdere dingen. Allereerst dat de leeftijd van de bomen in het Sterrebos veel hoger is dan we voorheen hadden aangenomen. De omgevallen boom is ongeveer rond 1758 ontkiemd, en stamt dus uit de eerste fase van het Sterrebos. Er staan nog behoorlijk veel zomereiken van vergelijkbare omvang in het Sterrebos, waarvan we nu kunnen aannemen dat ook deze uit de eerste fase komen. Ten tweede geeft de doorsnede ons informatie over het groeitempo van zomereiken in deze streek. De afstand tussen de verschillende jaarringen vormt als het ware een tijdlijn waaruit je goede en slechte groeiperiodes kunt onderscheiden.

Op kaarten ligt de nadruk meestal op de assen en sterren in het bos, zoals de onderstaande kaart. Mooi is het dat een iets oudere kaart (1787) het bos in meer detail laat zien (onderste kaart). De tussenliggende kleine bosvakken worden doorsneden door ietwat slingerende paden. Maar ook in die paden zit weer symmetrie, zeker ook ten opzichte van elkaar.
Jan Holwerda

Uitsnede kaart uit serie kaarten met Groningen en linie Helpman (ca. 1800) (Bron: Nationaal Archief)

Uitsnede Plan van de Nieuwe Werken buijten Groningen (1787), S.G. Eckeringa (Bron: Groninger Archieven)