Het labyrint van de Pettelaar op AHN. Donker rood ligt hoog, groen ligt laag. Rechts is de Gestelseweg herkenbaar. Bewerking RAAP archeologisch adviesbureau.
(Bron: www.erfgoedshertogenbosch.nl)

Enige jaren geleden hadden we de ontdekking van een doolhof bij Arcen, zie hier en het artikel in ons Cascade bulletin (PDF). Nu een ander.

Via AHN ontdekten archeologen in 2016 op landgoed De Pettelaar bij Den Bosch de sporen van een labyrint. De minimale hoogteverschillen zijn in het veld niet herkenbaar. Archiefonderzoek resulteerde in een aantal schriftelijke bronnen die steeds spreken over een doolhof (waar het in werkelijkheid een labrint is geweest). Eén kaart laat het labyrint zien, zie hier. Online valt een kort artikel te lezen, zie hier, het langere artikel valt in Silva : online cultuurhistorisch tijdschrift over ‘s-Hertogenbosch te lezen, zie hier.

1711-1732 Plan von Hertzogenbusch met De Pettelaar en het labyrinth, Johann Georg Maximilian von Fürstenhoff (Bron: © Sächsische Landesbibliothek Dresden www.deutschefotothek.de)

Dacht nog even via delpher zoeken, in 1786 te koop: landgoed De Pettelaar met ‘modern speelhuisje, dreven, doolhof, houtwassen, plantagien, teel-, hooy- en weilanden’ (Bron: Rotterdamse courant 09-05-1786)
Jan Holwerda

Rotterdamse courant 09-05-1786

(INGEZONDEN)

Er is veel jong talent in Nederland. Talent dat de Nederlandse Tuinenstichting (NTs) graag betrekt bij haar missie om waardevol groen erfgoed te behouden. Daarom hebben we een tweejaarlijkse prijs in het leven geroepen voor de beste afstudeerscriptie of het beste afstudeerontwerp waarin dat groene erfgoed een belangrijke rol speelt. Zowel universitaire als hbo-studenten kunnen meedingen naar de
prijs, die we in 2024 voor de tweede keer uitreiken De prijs bestaat uit een geldbedrag van 1.500 euro en een interview in het Tuinjournaal, het vriendentijdschrift van de NTs.

Beoordeling
Een deskundige jury beoordeelt de inzendingen aan de hand van enkele selectiecriteria, waaronder inhoud en originaliteit, praktische toepasbaarheid, betekenis voor het werkterrein van het groene erfgoed, relatie met de NTs, argumentatie en toegankelijkheid, en verhouding tussen (ondersteunend) beeld en geschreven woord. Deze jury bestaat in 2024 uit:
– Johan Carel Bierens de Haan: o.a. voorzitter van Tuinhistorisch Genootschap Cascade;
– Joost Emmerik: tuin- en landschapsarchitect en hoofd van de masteropleiding
Landschapsarchitectuur aan de Academie van Bouwkunst Amsterdam;
– Heilien Tonckens: groenontwerper, tuin- en landschapsadviseur;
– Anne Wolff: docent Tuingeschiedenis en ontworpen Landschapsgeschiedenis en projectleider Kenniscentrum Landschap (RUG).

Om voor de prijs in aanmerking te kunnen komen, moet je zijn afgestudeerd aan een Nederlandse universiteit of hbo-opleiding. Daarnaast moet de scriptie of het ontwerp in het Nederlands of Engels zijn geschreven en een samenvatting hebben van maximaal 1.500 woorden. Bij je inzending schrijf je  bovendien een brief waarin je motiveert waarom de scriptie van belang is voor het werkterrein van de NTs.

Thema: groen erfgoed
Uiteraard moeten de inzendingen ook voldoen aan het thema ‘groen erfgoed’. Dat betekent dat de scriptie gaat over tuinen, parken, openbare groenvoorzieningen en landschappen die van cultuurhistorische waarde en van maatschappelijke betekenis zijn door bijvoorbeeld hun architectuur, vormgeving, inrichting of beplanting, dan wel over de ontwerpers of beheerders daarvan.

Aanleveren voor de tweede NTs-scriptieprijs: uiterlijk 1 maart 2024
Wil je meedingen naar de tweede NTs-scriptieprijs?
Lever dan je scriptie of ontwerp uiterlijk 1 maart 2024 digitaal in bij het bureau van de NTs (info@tuinenstichting.nl). De prijsuitreiking vindt plaats in juni 2024.
Het reglement van de prijs is te vinden op www.tuinenstichting.nl/reglement-nts-scriptieprijs. Vragen over de NTs-scriptieprijs kan je sturen naar info@tuinenstichting.nl of je kunt contact opnemen met de secretaris van het bestuur, tel. 06-46547307.

(OVERGENOMEN)
Niet eerder verscheen er een boek over de Prinsentuin in Groningen. In deze rijk geïllustreerde uitgave beschrijft Edward Houting de geschiedenis van deze renaissancetuin vanaf de aanleg (1626) tot het hedendaagse onderhoud.

De Prinsentuin in Groningen was een zogenaamde ‘hortus conclusus’, een besloten tuin: twee vleugels van het Prinsenhof en een hoge muur langs de Turfsingel omsloten deze in 1626 aangelegde stadhouderstuin. Hierin kon de mens zich alleen of in goed gezelschap terugtrekken te midden van een verzorgde tuin met bloeiende planten en bomen.

Halverwege de 17de eeuw gaat de tuin volledig op de schop en veranderen de gebouwen van functie om aan het einde van de 18de eeuw een militaire bestemming te krijgen. De 19de eeuw is de eeuw van het verval: de gebouwen, zowel het Prinsenhof als de vleugels aan de Turfstraat en de Kattenhage verkeren in een zwaar verwaarloosde staat. De tuin is begin 20ste eeuw verworden tot een opslagplaats van turf of bouwmaterialen.

Het gemeentebestuur van Groningen besluit in 1939 het Prinsenhof met hulp van jonge werklozen te renoveren. De tuin werd in 1940 gerestaureerd naar de situatie zoals die voorkwam op de vogelvluchtkaart van de stad uit 1643 van Egbert Haubois. Een voormalige renaissancetuin komt letterlijk tot een wedergeboorte: strakke inrichting van vakken met hekken en twee voor Nederland bijzondere, ronde loofgangen.

Edward Houting, De Prinsentuin in Groningen. Van stadhouderlijke gaerde tot publiekstuin, Gorredijk 2023, ISBN 9789464711264, € 19,90, pp. 160.
iets inzien
boekbespreking in Historiek

Jonge beuk in stobbe (Foto: Thies Koggel, Jan Holwerda)

Boomaanplant in de boomstobbe van een gevelde oude omvangrijke boom, je ziet het wel eens. Een heel bekend voorbeeld is de rode beuk vlak bij Slot Muskau te Bad Muskau. Aan de Poolse kant is hetzelfde gedaan met de Hermannseiche.
Kom je op Kasteel Rosendael dan kun je nu ook twee recente voorbeelden vinden, een Europese Larix achter, boven de schelpengalerij en een beuk in de helling bij de sprengkop in het noorden.

Jonge Europese Larix in stobbe (Foto’s: Thies Koggel)

Uitsnede Kaart van Rotterdam en omleggende landeryen (1784), Abraham Dubreuil. Links De Schie, midden De Rotte (Bron: Stadsarchief Rotterdam)

Ik ben de auteur van De Kralingse Buitenplaatsen (2020), in november verschijnt het volgende deel Buitenplaatsen bij de Rotte. Ondertussen ben ik hard bezig aan ‘Buitenplaatsen aan de Rotterdamse Schie’. Een interessant onderdeel hiervan is de Schiekade, een buitenplaatsgracht vlak buiten de stadspoorten die zich vanaf ca. 1720 tot bijna 1900 heeft weten te handhaven.

Een van de oudste buitens daar was de Tuin van Terwen, later Eyckenburgh genaamd. Hier is een park voor ontworpen door Jakob Hagen, waarover Leonard Springer in 1931 in het Rotterdamsch Jaarboekje heeft gepubliceerd. Ik weet inmiddels dat deze Jakob Hagen in dezelfde tijd een park ontwierp voor Amstelrust in Nieuwer Amstel.

Mijn vragen zijn wie weet waar wat meer te vinden is over deze Jakob Hagen en weet iemand waar de originelen te vinden zijn van de tekeningen van zijn hand?

Bij voorbaat hartelijk dank,
Robert Ligthelm

Donderdag 26 oktober 2023 van 13:30 uur tot 17:45 uur vindt het symposium ‘Slim aan de slag met water – Projectparticipatie op buitenplaatsen en landgoederen’ plaats. In Theater Figi, Het Rond 2 te Zeist georganiseerd door Utrechts Landschap (UL), Platform Utrechtse Buitenplaatsen (PUB) en stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen en Landgoederen (sKBL).

Deze middag wordt in de toekomst van water gedoken. Als gevolg van een veranderend klimaat nemen periodes van droogte en hevige neerslag toe. Wateroverlast en droogte vormen een urgente uitdaging voor zowel terrein- en landgoedeigenaren, beleidsmakers als bestuurders.

Welke rol speelt waterbeheer bij het verduurzamen en klimaatrobuust maken van landgoederen en buitenplaatsen? En hoe pak je projectparticipatie aan in een dynamische omgeving?

Het symposium biedt zowel inhoudelijke verdieping over de toekomst van water op landgoederen en historische buitenplaatsen als praktijkvoorbeelden van succesvolle participatie en samenwerking tijdens transitieprojecten in de Provincie Utrecht.

Naast het middagprogramma is er facultatief ochtend- en lunchprogramma. Alle details en mogelijkheid tot aanmelden vindt u op de sKBL website.

Het houten hek achter in het park van Stania State (Oentsjerk) (Foto: K. de Boer)

De herfst is ingevallen. Wie maakte ze (vroeger) niet? Beesten van eikels, kastanjes en luciferstokjes. De kastanjes kun je ook op een andere wijze prikken, als op Stania State te Oentsjerk. Nu een gekroond hek.